انگيزه اصلي استفاده از سهميه بندي و کارت هوشمند سوخت به اواخر سال 89 برمي گردد. در آن زمان بدليل بالا بودن ميزان واردات 10-15 ميليون ليتر بنزين در روز، بر اساس دستور کنگره آمريکا فروش بنزين به ايران تحت تحريم قرار گرفت.
توليد و رصد کارت هوشمند سوخت براي بيش از 24 ميليون خودرو در کشور و شبکه سازي هزاران پمپ بنزين و جايگاه سوخت در سراسر کشور، مزاياي بسياري داشت که از آن جمله مي توان به شفافيت اطلاعات، ابزاري براي کنترل مصرف و ابزاري بسيار اساسي در سياست گذاري در حوزه عرضه و تقاضاي بنزين در کشور اشاره کرد. به همين دليل بدنه کارشناسي دولت و نيز گروهي از کارشناسان اعتقاد دارند اتخاذ تدابيري جهت تداوم استفاده مردم از کارت هوشمند سوخت مي بايست مورد توجه دولت قرار گيرد.
در اين بين بخشي از کارشناسان حوزه انرژي و حمل و نقل بر موجود بودن سناريوهاي پيشنهادي ديگري اشاره کرده اند که هم بار مالي بيشتري از دوش دولت بر مي دارد و هم به نفع 85 درصد مردم مي باشد.
اواخر ارديبهشت ماه امسال و پس از واريز نشدن سهميه خرداد ماه بنزين خودرو ها، گمان ها به سمت حذف سهميه بندي بنزين و تک نرخي شدن رفت. سوم خرداد ماه در جلسه هيئت دولت با تعيين قيمت تک نرخي 1000 تومان، حذف سهميه بندي در دستور کار دولت قرار گرفت.
انگيزه اصلي استفاده از سهميه بندي و کارت هوشمند سوخت به اواخر سال 89 برمي گردد. در آن زمان بدليل بالا بودن ميزان واردات 10-15 ميليون ليتر بنزين در روز، بر اساس دستور کنگره آمريکا فروش بنزين به ايران تحت تحريم قرار گرفت.
توليد و رصد کارت هوشمند سوخت براي بيش از 24 ميليون خودرو در کشور و شبکه سازي هزاران پمپ بنزين و جايگاه سوخت در سراسر کشور، مزاياي بسياري داشت که از آن جمله مي توان به شفافيت اطلاعات، ابزاري براي کنترل مصرف و ابزاري بسيار اساسي در سياست گذاري در حوزه عرضه و تقاضاي بنزين در کشور اشاره کرد. به همين دليل بدنه کارشناسي دولت و نيز گروهي از کارشناسان اعتقاد دارند اتخاذ تدابيري جهت تداوم استفاده مردم از کارت هوشمند سوخت مي بايست مورد توجه دولت قرار گيرد.
در اين بين بخشي از کارشناسان حوزه انرژي و حمل و نقل بر موجود بودن سناريوهاي پيشنهادي ديگري اشاره کرده اند که هم بار مالي بيشتري از دوش دولت بر مي دارد و هم به نفع 85 درصد مردم مي باشد.
با توجه به موارد مذکور برنامه ثريا با موضوع کارت هوشمند سوخت، مسئله حذف آن و راهکارها و پيشنهادها بر روي آنتن شبکه اول سيما رفت. مهمان اين برنامه امير جعفرپور، مدرس دانشگاه و مدير حمل و نقل ترافيکي سازمان شهرداري‌هاي وزارت کشور بود. همچنين گفتگوي تلفني با محسن روحاني مدير سامانه کارت هوشمند سوخت نيز صورت گرفت. در ابتداي برنامه اسلايدهايي نمايش داده شد که بيانگر فوايد کارت هوشمند سوخت و تاثيرات مثبت آن در ميزان مصرف و جلوگيري از واردات بي‌رويه بنزين در کشور بود که در ادامه به شرخ برخي از آنها خواهيم پرداخت.
نمودار ميزان مصرف و واردات بنزين
اين نمودار بيانگر اين است که با سهميه بندي بنزين و استفاده از کارت هوشمند سوخت، ميزان مصرف بنزين در کشور به شدت کاهش پيدا کرده است به گونه اي که به جاي اينکه مصرف بنزين در سال 93 به حدود 160 ميليون ليتر در روز برسد، به حدود 70 ميليون ليتر در روز رسيد. به تبع آن شاهديم که واردات هم سير نزولي شديدي را به همراه داشته است؛ بعبارتي ديگر اگر سهميه بندي بنزين صورت نمي‌گرفت درحال حاضر ما به يکي از بزرگترين وارد کنندگان بنزين در جهان تبديل مي‌شديم.
نمودار فوق ميزان صعودي مصرف بنزين تا قبل از سهميه بندي بنزين را نشان مي‌دهد و همچنين بيانگر اين است که با اجراي طرح کارت هوشمند سوخت شاهد کاهش فاحشي در مصرف بنزين بوده‌ايم. در ادامه شاهد اين هستيم که اجراي ديرهنگام گام دوم تاثير منفي در مصرف بنزين داشته است لذا اگر با برنامه و در يک زمانبندي مناسب گام دوم هدفمندي يارانه ها عملي مي‌شد بيش از پيش شاهد مصرف بهينه بوديم.
در اسلايد فوق به برخي از مزاياي کارت سوخت و سهميه بندي بنزين اشاره شده است.
جدول فوق نشان دهنده اين موضوع است که با حذف سهميه بندي بنزين و تک نرخي شدن آن، مصرف ماهانه بنزين در کشور در ماه هاي ابتدايي امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل نه تنها کاهش پيدا نکرده است بلکه روندي افزايشي نيز داشته است.
حذف کارت سوخت ظلمي است به شهرهاي محروم
جعفرپور در پاسخ به اين سوال که چگونه مي‌توان مديريت بهتر و کنترل بهتري از سوي دولت بر تاکسي‌ها وجود داشته باشد، گفت: براي کارت سوخت تاکسي‌ها و خودروهاي کرايه مقداري سهميه در نظر گرفته شده بود که اين ميزان حدود 300 تا 500 ليتر به صورت ماهيانه بود و در اين فرايند قيمت‌ها يکسان است. بنابراين شايد تفاوت 300 توماني حدود 90 هزار تومان احساس شود که به هزينه‌هاي آنها اضافه شده است.
مردم در مورد حذف سهميه سوخت چه مي گويند - دانلود
وي افزود: استدلالي که وجود دارد اين است حدود 80 تا 90درصد تاکسي‌ها گازسوز هستند و ظلمي است براي افرادي که در شهرهاي فاقد جايگاه سي ان جي احساس مي‌شود. اما در حال حاضر و با توجه به اينکه نظارتي بر خودروهاي مسافرکش شخصي وجود ندارد و خارج از نظام‌هاي حمل‌ونقل عمومي فعاليت مي‌کنند و به کسي پاسخگو نبوده و از نظام خاصي تبعيت نمي‌کنند طبيعتا تاکسي‌رانان ممکن است احساس خوبي به شغل خود نداشته باشند. البته دولت پيگير اين موضوع است که در مقدار هزينه گاز سي ان جي آنها تخفيف در نظر بگيرد.
حذف کارت سوخت باعث کاهش مصرف بنزين نمي‌شود!
به گفته اين مدرس دانشگاه ممکن است اتوبوس‌هاي گازسوز به طور ارزانتر اين سوخت را تهيه کنند البته در حوزه تاکسيراني نيز اين موضوع در حال پيگيري است تا توسعه سي ان جي در نظر گرفته شود. در مديريت نظارت بر تاکسيراني اين موضوع را داشتيم که چه اقداماتي براي کاهش پيمايش آنها داشته باشيم و چه ميزان مصرف دارند و نظارت بر تاکسيراني از حد سوخت به کيف الکترونيک و امکان پرداخت الکترونيک کرايه و سامانه رهگيري به ويژه در سرويس مدارس پيگيري مي‌شد و فکر مي‌کنم تدابير خوبي در دست اقدام است.
جعفرپور در پاسخ به اين سوال که حذف کارت سوخت باعث کاهش چند درصدي مصرف بنزين مي‌شود، گفت: اين اتفاق باعث کاهش مصرف بنزين نمي‌شود.
بسياري از کشورهاي پيشرو از مدل کارت سوخت ما الگو برداشته‌اند؛ اين مدل نبايد بدون استفاده شود
اين مدرس دانشگاه با اشاره به اينکه پروژه کارت سوخت از سرمايه‌هاي کم‌نظير دنياست که بسياري از کشورهاي جهان نيز از آن الگوبرداري کرده‌اند گفت: مديران براي اين پروژه هزينه کرده اند و به نظر نمي‌رسد آن را بدون استفاده بگذارند. از سوي ديگر قابليت اين سرمايه فقط سوخت نبوده و همچنين حمل و نقل عمومي و سي ان جي را نيز شامل مي‌شود.
در ادامه اين برنامه گزارشي مردمي پخش شد که در آن بسياري از تاکسي‌رانان از وضعيت حاضر ناراضي بوده و به خبرنگار ثريا گفتند: اين داستان با عدالت سنخيت ندارد و همچينن تاثيري در کاهش مصرف ندارد چون ترافيک را کم نکرده است.
کارت سوخت ابزار بسيار مناسبي براي کنترل مصرف و قيمت است؛ با اين زير ساخت مي‌توان قيمت‌ها را کنترل کرد
در ادامه اين برنامه گفتگويي تلفني با محسن روحاني، مدير سامانه کارت هوشمند سوخت، صورت گرفت. روحاني گفت: سامانه هوشمند سوخت به عنوان يک ابزار مديريتي قوي در دست حاکميت براي مديريت تقاضاي بنزين به شيوه تلفيقي قيمتي و غيرقيمتي است. زماني بنزين را با 3قيمت عرضه مي‌کرديم که قيمت بالا 7برابر قيمت پايين بود بنابراين اين کارت ابزار خوبي براي کنترل مصرف و کنترل قيمت بود. اين زيرساخت ايجاد شده بايد بماند تا قيمت‌ها و ميزان مصرف را کنترل کند.
تک نرخي شدن قيمت بنزين کارت سوخت را تضعيف مي‌کند
مدير سامانه کارت هوشمند سوخت در ادامه گفت: درباره نفت گاز بايد گفت که تا مدتها نياز به کارت هوشمند سوخت داريم. درباره بنزين حذف اين کارت همراه با حذف سهميه بندي بود اما اين دو الزاما همراه هم نيستند. وقتي ما به سمت تک نرخي شدن مي‌رويم کارت هوشمند سوخت قدري ضعيف مي‌شود بنابراين پرداخت الکترونيک در جايگاه‌ها با توجه به نرخي که روزافزون است و حجم پول در گردش جايگاه و امنيت آن بايد پرداخت الکترونيک را توسعه دهيم بنابراين نياز به کارت هوشمند سوخت دارد لذا با توسعه خدمات ارزش افزوده مي‌شود به حفظ کار کمک کرد و نکته دوم اين است که اين ابزار در دست حاکميت است تا تقاضا را مديريت کند اين در حالي است که در حال حاضر قيمت بنزين تک نرخي است. دولت در تلاش است که کارت هوشمند سوخت جزئي از زيرساخت اطلاعاتي باشد.
سناريو هاي حفظ سهميه بندي و کارت هوشمند ساخت، دولت بازي برد-برد را به باخت-باخت تبديل کرد
در ادامه اين گفتگوي تلفني، مقصودي، مجري برنامه ثريا با اشاره به دو اسلايد زير که دو سناريو براي دولت فراهم مي‌کند، گفت: در بخشي از اين سناريوها به ميزان مصرف بنزين آزاد و سهميه‌اي اشاره بود که بر اين اساس ميزان مصرف بنزين آزاد 8/26 ليتر و ميزان مصرف بنزين سهميه‌اي 7/42ليتر است. 1/27هزار ميليارد تومان درآمد دولت در اولين سناريو و 3/25ميليارد تومان در سناريوي دوم مي‌شود و سهميه‌بندي بنزين درآمد بيشتري براي دولت دارد. از سوي ديگر 70درصد مردم در حد 60ليتر بنزين سهميه‌اي که داشته‌اند مصرف کرده‌اند و 98درصد مردم زير 100 ليتر مصرف مي‌کنند حال اگر 15درصد مردم بين 80تا60 ليتر باشند و 13 درصد بين 8 تا 100ليتر و در سناريو بنزين سهميه‌اي 800توماني، کساني که کم مصرف مي‌کنند 48 هزار تومان مي‌پردازند اما با اين روش فعلي کم‌مصرف‌ها 60 هزار تومان مي‌پردازند. در سناريوي پيشنهادي افرادي که بين 80 تا 60 ليتر مصرف دارند 78 هزار تومان پرداخت مي‌کنند اما با سناريو فعلي 80 هزار تومان يعني باز هم تا زير 84 ليتر به نفع مردم است که سناريو دو قيمتي اتفاق بيفتد يعني به نفع 85 درصد مردم است.
روحاني در پايان صحبت هاي خود در پاسخ به سوالي درباره اينکه پيشنهاد شما براي حفظ کارت سوخت چيست، پاسخ داد: ما به عنوان سامانه هوشمند سوخت مجري سياست‌هاي ابلاغي هستيم بنابراين واحدهاي برنامه‌ريزي کلان کشور که تصميم‌گيري مي‌کنند بايد در اين زمينه برنامه بدهند.
پيشنهاد استفاده از کارت سوخت براي توزيع سي ان جي
در ادامه اين برنامه جعفرپور با اشاره به اينکه قانون هدفمندسازي يارانه ها در کشور تصويب شده است بيان کرد: مبلغ هدفمندسازي که هر ماه به مردم داده مي‌شود از محل قانون هدفمندسازي و اجراي آن و بهايي که براي سوخت مي‌پردازند است بنابراين کوچکترين تغييري در قيمت‌ها اثري مستقيم و فوري در امکان پرداخت دولت بابت قانون مي‌گذارد.
گلايه تاکسي داران در مورد حذف سهميه سوخت - دانلود
وي اشاره کرد: هرچه فاصله قيمت يارانه‌اي و قيمت آزاد بيشتر شود مفاسد را به دنبال خواهد داشت چون سابقه آن نيز وجود دارد. بنابراين پيشنهاد مي‌شود کارت را به سامانه سي ان جي متصل کنيم و استفاده بهينه از سي ان جي‌ها شود تا به واسطه سهميه‌اي که براي بنزين در نظر گرفته مي‌شود، قابل مديريت باشد و هرکس که از سي ان جي بيشتر استفاده کند يارانه بيشتري به آن بدهند چراکه قابل قاچاق و فروش نيست و اين امر مي‌تواند مزيت خوبي براي استفاده مجدد از اين کارت شود.
او همچنين به تعداد خودروهاي رسمي و غير رسمي گازسوز در کشور اشاره کرد و افزود: تعداد خودروهاي گازسوز (سي ان جي) در کشور رسمي 3 ميليون و غير رسمي يک ميليون است. که البته بايد واحدهاي غيررسمي را مديريت، بازرسي و معاينه فني کنيم.
جعفرپور با بيان اينکه بسياري از کشورها به سمت تشويق و توسعه کنار گذاشتن خودرو پيش رفته‌اند بيان کرد: يعني سياست‌هاي انسان‌محور در حمل‌نقل در حال پيشرفت است و مردم را به پياده‌روي و دوچرخه سواري تشويق مي‌کنند. به نظر مي‌رسد با افزايش استفاده مردم از شيوه‌هاي غيرخودرو مي‌تواند به کارت سوخت و استفاده بيشتر از آن ارتباط پيدا کند.
لازم به ذکر است که در نظر سنجي اين برنامه از مردم پرسيده شد که:
به نظر شما آيا حذف کارت هوشمند سوخت و پايان سهميه بندي سوخت، سياست مناسبي در جهت کنترل مصرف مي‌باشد؟
که 79.6 درصد از مردم پاسخ خير رانتخاب کرده بودند و معتقد بودند حذف کارت هوشمند سوخت سياست مناسبي نيست و 20.4 درصد هم پاسخ آري را ارسال کرده بودند.