تحولات منطقه و جهان به اندازه ای سریع شده است که اگر یک روز غافل شویم روند اخبار از دستمان خارج می شود، اینجاست که اهمیت کار خبرنگاران بیش از پیش مشخص میشود. خبرنگاران رسانه های کشورمان به وِیژه آنهایی که در حوزه خارجی کار میکنند با محدودیت هایی همراه هستند که به بخشی از آن می پردازیم.

گروه بین‌الملل مشرق- عصر حاضر، دوران درگیری‌های عظیم ژئوپلتیک در جهان و به طور خاص منطقه خاورمیانه است. می توان نمونه ای از این درگیری‌ها را در جنگ‌های سوریه و اوکراین دید. تنش های بوجود آمده باعث شده است خبرنگاران بیش از پیش در بحران‌های بین‌المللی درگیر شوند و از سوی دیگر، هجوم علیه رسانه‌های منتقد را توسط رسانه‌های غربی شاهد باشیم. خبرنگارانی که با رسانه‌های ایرانی، سوری، لبنانی، و روس همکاری می‌کنند از طرفی به دلیل حرفه ای نبودن ساختار رسانه هایشان و از طرف دیگر به دلیل رقابت با رسانه های غربی تحت فشارهای شدید قرار میگیرند، فشارهایی مانند بایکوت توسط کشورها، عدم صدور روادید، و تحریم‌ توسط نهادهای بین المللی.

خبرنگار بین الملل مشرق برای بررسی مشکلات موجود بر سر راه خبرنگاران رسانه های ایرانی در خارج از کشور با مانوئل اوشنرایتر، کامران نجف زاده، مرتضی غرقی، علاء ابراهیم و مجید اخوان گفتگو کرده است.


"مانوئل اوشنرایتر" خبرنگار و سردبیر آلمانی نشریه "ژئوپلتیک" می‌گوید: "اگر به رسانه‌ها نگاه کنید متوجه می‌شوید که یک تقسیم‌بندی دوگانه برای خبرنگاران وجود دارد. عده‌ای از خبرنگاران، لابی‌های بسیار قدرتمندی دارند. این‌ها برای رسانه‌های عمده غربی کار می‌کنند و اگر در کشوری دستگیر شوند، شاهد کمپین‌های عظیم رسانه‌ای برای آزادی‌شان هستیم. عده دیگر، شامل خبرنگارانی هستند که برای رسانه های ایرانی یا روس کار می‌کنند و همین‌طور خبرنگاران غربی که هم‌راستا با اهداف دولت‌هایشان گام برنمی‌دارند. این خبرنگاران هیچ لابی قدرتمندی را پشت خود ندارند و اگر حتی در حین مأموریت کشته شوند، باز هم کوچک‌ترین کمپین یا پوشش خبری درباره آن‌ها به وجود نمی‌آید."

به موازات افزایش درگیری‌های بین‌المللی، فشار علیه خبرنگاران ضدامپریالیسم هم افزایش پیدا کرده است. دوشنبه شب گذشته (2 شهریور) رسانه‌های کشورمان به نقل از منابع محلی از زخمی شدن "سید محمدحسن حسینی" خبرنگار صدا و سیما در سوریه خبر دادند. حسینی، زمانی که برای تهیه گزارش به ارتفاعات استان لاذقیه رفته بود، در حین عملیات ارتش سوریه و بر اثر اصابت خمپاره تروریست‌ها، از ناحیه صورت و دست و پا مجروح شد.

"کامران نجف زاده" خبرنگار خبرگزاری صداوسیما در توصیف حسینی می گوید: "سید محمدحسن حسینی تحلیلگری بسیار خوش‌فکر و روشن‌ضمیر در مسائل خاورمیانه و خبرنگاری شجاع است که سال‌ها پیش از این‌که خبرنگاری کند، تحلیلگر بوده و مواد خام گزارش‌های خبری را تهیه می‌کرده است. من ماه‌ها در بیروت و دمشق با او بودم و خبرنگاری در بحران را از او یاد گرفتم."

محمدحسن حسینی خبرنگار 45 ساله صدا و سیما، 20 سال سابقه فعالیت خبری دارد و از یک سال و نیم پیش در دفتر خبرگزاری صدا و سیما در دمشق فعالیت می‌کند. وی در جنگ 33 روزه لبنان هم حضوری فعال داشت. در میان مقامات رسمی کشورمان، تنها خانم افخم سخنگوی وزارت خارجه و حسین امیرعبداللهیان معاون عربی-آفریقای وزیر امور خارجه بودند که به زخمی شدن حسینی در سوریه واکنش نشان دادند و آن‌ها هم به یک محکوم کردن ساده بسنده کردند.

"مرتضی غرقی" که سال‌ها خبرنگار صدا و سیما در آلمان و آمریکا بوده است می‌گوید: "یکی از مشکلاتی که در نظام رسانه‌ای ما وجود دارد این است که خبرنگاران رسانه‌های ایران در خارج از کشور، آن حمایتی را که باید داشته باشند، ندارند. به یاد دارم زمانی که به افغانستان رفته بودم، یکی از خبرنگاران بی‌بی‌سی آن‌جا مجروح شده بود. دولت انگلیس، هواپیمایی را به افغانستان اعزام کرد و او را به کشور برگرداند تا مداوا شود. مشابه همین اتفاق برای من افتاد، اما هیچ‌کس پیگیر کار من نشد. خودم مجبور شدم با شرایط بسیار نامساعد به بیمارستان بروم."

سازمان خبرنگاران بدون مرز، اواخر سال 2014 گزارشی منتشر کرد که در آن تأکید شده بود شمار خبرنگاران کشته شده در سراسر جهان 66 نفر بوده است. یکی از این 66 خبرنگار، "سرنا شیم" خبرنگار اعزامی پرس‌تی‌وی به ترکیه بود که 27 مهر 93 در تصادفی مشکوک در نزدیکی مرز ترکیه و سوریه کشته شد، اما به غیر از رسانه‌های کشورمان، رسانه دیگری در جهان حاضر به انعکاس اخبار این حادثه نشد. در خصوص مجروح شدن سید محمدحسن حسینی شاید امکان پیگیری و شکایت وجود نداشته باشد، ولی پرونده خبرنگار شبکه پرس‌تی‌وی که حدودا یک سال پیش کشته شد را می شد پیگیری قضایی کرد. با این حال، به نظر نمی رسد چنین کاری صورت گرفته باشد.

"علاء ابراهیم" خبرنگار بین‌المللی مستقر در سوریه می‌گوید: "زمانی که سرنا شیم کشته شد هیچ‌کس درباره نقش دولت ترکیه در کشته شدن وی تحقیق نکرد. اگر این خبرنگار، برای یک شبکه آمریکایی کار می‌کرد و مثلاً در سوریه کشته می‌شد، قطعاً دولت سوریه را متهم می‌کردند و آسمان و زمین را به هم می‌دوختند."

"مجید اخوان" خبرنگار صدا و سیما در ترکیه می‌گوید: "میان خبرنگارانی که برای ایران فعالیت می‌کنند با خبرنگاران امپراتوری‌های رسانه‌ای، تفاوت زیادی وجود دارد. اگر اتفاقی برای یکی از اعضای تیم‌های رسانه‌ای غربی بیفتد، آن حادثه را سرتیتر رسانه‌های خود می‌کنند. اما محمدحسن حسینی را در نظر بگیرید که چند روز پیش در سوریه مجروح شد. این خبرنگار چه فرقی با خبرنگاران اروپایی و آمریکایی می‌کند که قربانی داعش شده‌اند؟ چرا پرونده کسی مانند حسینی در هیچ کجای دنیا بررسی نمی‌شود؟"

خبرنگار و رسانه ما در خارج از کشور نیاز به اعتبار و همراهی بیشتری دارد تا بتواند به درستی مسئولیتش را انجام بدهد. مجید اخوان می گوید: "ما به عنوان خبرنگاران جمهوری اسلامی ایران، یک رسالت داریم. رسالت ما در حوزه مأموریت ما تعریف شده است. مثلاً محمدحسن حسینی رسالتش انتشار اخبار محور مقاومت در سوریه است. آن‌چه برای دشمنان ما مهم است، این است که ما نتوانیم رسالت خود را انجام بدهیم. اگر بتوانند جلوی ما را بگیرند، برگ برنده‌ای در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد."

خبرنگاران خارجی مستقر در تهران از آزادی عمل زیادی برخوردار هستند به اندازه ای که بعضا سرویس های امنیتی خارجی وسوسه می شوند به خاطر این آزادی عمل از پوشش خبرنگار برای جاسوسی در کشورمان استفاده کنند، ولی این آزادی عمل برای خبرنگاران رسانه های ایرانی مستقر در کشورهای دیگر یا اعزامی به خارج از کشور وجود ندارد. مرتضی غرقی درباره تجربه حضورش در آمریکا می گوید: "زمانی که من در نیویورک بودم، محدودیت‌هایی برای من وجود داشت. حداقل‌های زندگی یک شهروند عادی را نداشتم. گواهی‌نامه رانندگی نداشتم، "شماره امنیت اجتماعی" نداشتم. در حالی که این شماره به نوعی کد ملی هر فرد خارجی است که باید در آمریکا داشته باشد. آن‌جا فروشگاه‌هایی هست که این شماره را از شما می‌خواهند. من نمی‌توانستم از آن‌جا خرید کنم. خانه‌ام را نمی‌توانستم عوض کنم. من این را بارها به دولت گفته بودم. می‌گفتم شما هم این محدودیت‌ها را برای خبرنگاران آمریکایی که به ایران می‌آیند، اعمال کنید تا آن‌ها هم بدانند که چه فشاری به ما می‌آید. اما متأسفانه هیچ وقت این اتفاق نیفتاد. طبیعی هم هست که دولت‌های غربی وقتی می‌بینند خبرنگاران ایرانی از هیچ حمایتی برخوردار نیستند، آن‌ها هم حاضر نمی‌شوند حقوق خبرنگاران ایرانی را رعایت کنند."

مقامات کشور ما همیشه نشان داده اند در مواقع حساس میل بیشتری برای مصاحبه با غول های رسانه ای جهان دارند و این فرصت را از رسانه های داخلی دریغ کرده اند. البته این کار می تواند توجیه های خود را نیز داشته باشد. برای مثال می توان گفت که رسانه های مشهوری مانند بی بی سی و سی ان ان مخاطب گسترده ای در سراسر جهان دارند و اگر حرفی در این رسانه ها زده شود به سرعت در جهان پخش می‌شود، ولی باید این را هم باید بدانیم که تا وقتی خودمان به خبرنگار و رسانه داخلی بها ندهیم، مقامات خارجی احترامی برای ما قائل نخواهند شد. رؤسای جمهور ما بارها و بارها مصاحبه های اختصاصی با رسانه های غربی داشته اند ولی حتی یک بار هم مصاحبه با این رسانه‌ها، مشروط به مصاحبه متقابل رسانه های ایرانی با مقامات مطرح غربی نشده است.