ماکس بزرگترین نمایشگاه هوافضای روسیه است که هر دو سال یکبار در شهرک ژکوفسکی (شهرک هوافضای روسیه واقع در حومه مسکو) برپا شده و در آن دستاوردهای علمی و فناوری بیش از 40 کشور جهان در قالب شرکتهای دولتی و خصوصی در حوزه های هوایی و فضایی (چه نظامی و چه غیر نظامی) در معرض دید عموم قرار می گیرد.
این نمایشگاه امسال نیز به مدت 7 روز در هفته اول شهریورماه با یک تفاوت عمده نسبت به دوره های قبل برگزار شد و آن هم حضور کمرنگ کشورهای غربی خصوصا آمریکا و کشورهای اروپایی بود.
درواقع برگزاری ماکس 2013 همزمان با جدی شدن طرح ارتش آمریکا برای حمله به سوریه و مخالفت جدی روسها بود که حتی موشک های ضدهوایی روسها را نیزبه حالت آماده باش در آورد. اما 2 دوره قبل از آن، یعنی در ماکس 2011 آمریکا تقریبا با تمام داشته های خود در حوزه نبردهای هوایی به ماکس آمد و در آن دوره می شد تمام مدلهای جنگنده های آمریکایی را به صورت یکجا در خاک روسیه دید.
اگرچه این حضور، امسال به دلیل اوج گیری تنش میان روسیه و غرب کمرنگ شده بود اما خود روسها چیزی کم نگذاشتند و سعی کردند تا با نمایش قدرت خود، جای خالی دیگران را پر کنند.
جمهوری اسلامی ایران امسال دومین حضور جدی خود در ماکس تجربه کرد؛ حضوری که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد و تا 2 سال قبل، ایران تنها به عنوان یک کشور بازدید کننده در این نمایشگاه حاضر می شد.
امسال این حضور نسبت به دوره قبل کمی متفاوت‌تر بود، افزایش متراژ غرفه، اختصاص شله و تجمیع شرکتهای ایرانی در یک مکان را می‌توان ازجمله این تفاوت‌ها برشمرد.
شله اختصاص یافته به کشورمان امسال میزبان برخی مقامات خارجی بخصوص روسها بود که سرشناس ترین آنها «دیمیتری راگوزین» معاون نخست وزیر این کشور محسوب می‌شد که در روز اول نمایشگاه ناهار را به همراه سورنا ستاری معاون علمی رئیس جمهور کشورمان در این مکان صرف کرد.
علاوه بر آن برخی جلسات مذاکرات و گفتگوها با طرف‌های خارجی نیز در این شله انجام شد که اطلاعات کمی از آن به بیرون درز پیدا کرد.
در حالی که در دوره قبل شاهد پراکندگی شرکتهای ایرانی در ماکس بودیم، امسال این شرکتها به صورت تجمیع شده در یک غرفه 105 متری در سالن D3 در 2 بخش هوایی و فضایی دستاوردهای خود را به نمایش گذاشته بودند.
غرفه ایران در سالن D3
در بخش فضایی، ماکت کاوشگرهای ایرانی، ماهواره های «طلوع»، «فجر» و «رصد» و نیز ماکت موشک ماهواره بر «سیمرغ» به همراه نمونه اصلی ماژول برگشتی کاوشگر پیشگام -که عروسک میمون را پیش از ارسال موجود زنده با خود حمل کرده بود- در مقابل دید عموم قرار گرفت و در کنار آن کلیپی از ارسال ماهواره فجر توسط ماهواره بر سفیر فجر به نمایش در آمد.
عنوان «کاوشگرهای فضایی ایران» بدون ترجمه انگلیسی در معرض دید بازدیدکنندگان خارجی
در بخش دیگر غرفه که دستاوردهای هوایی در آن بود، ماکت هواپیمای آنتونف 140 با نام «فراز»، هواپیمای سبک دونفره «فجر» و برخی قطعات سامانه های هوایی به همراه دوربین های مورد استفاده در هواپیماها در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفت.
اما ایران علاوه بر این غرفه و شله، یک غرفه 24 متری دیگر نیز در سال F3 داشت، سالنی که شرکتهای غربی مانند بوئینگ و ایرباس و لوفت هانزا و کشورهایی نظیر چین نیز در آن حضور داشتند.
این غرفه در اختنیار یک هلدینگ ایرانی به نام شرکت «دانش بنیان شریف همراه پژوهان» بود که از چند شرکت خصوصی و علمی تشکیل می شد.
نکته جالب در خصوص این غرفه این بود که ابتدا متراژی کمتر از این برای ایران آن هم نه در این سالن در نظر گرفته شده بود اما با اصرار طرف ایرانی برای حضور در میان اروپایی ها با این درخواست موافقت شد و حتی روسها چند متر اضافه بر درخواست اولیه برای این شرکت در نظرگرفتند.
در این غرفه دستاورد خاصی نمایش داده نمی شد ولی محل رفت و آمد شرکتهای متعددی از سایر کشورها نظیر هند، چین، روسیه، سوییس ، ایتالیا، آلمان، فرانسه و ... بود.
برای مثال روسها با مراجعه به این غرفه وقتی در جریان توانمندی این شرکتها در حوزه موتورهای پهپاد قرار گرفتند درخواست تهیه این نوع موتور از شرکتهای ایرانی را داشتند چراکه معتقد بودند تهیه موتور برای آنها به صرفه تر از ساخت در داخل خواهد بود.
چینی ها هم از دیگر کشورهایی بودند که به این غرفه مراجعه کردند و تمایل خود را برای همکاری در حوزه های فضایی نشان دادند. در کناراین پیشنهادات مدیر بخش تکنیکی لوفت هانزا نیز به غرفه ایران آمد و پیشنهاد همکاری داد.
در غرفه اصلی نیز اوضاع به همین شکل بود و افراد و مسئولان شرکتهای مختلف خواهان همکاری با کشورمان بودند و علاوه بر این، بازدید کنندگان عادی نیز در غرفه ایران حاضر شده و با دستاوردهای به نمایش درآمده عکس یادگاری می انداختند.
* چند پیشنهاد برای آینده
از این موارد که عبور کنیم، حضور ایران در نمایشگاههایی از این دست می‌تواند در برقراری ارتباط با شرکتهای علمی و فناور جهان در حوزه های مختلف و نیز ارائه دستاوردهای کشورمان به دیگر کشورها در قالب صادرات بسیار موثر باشد؛ دیدگاهی که به نظر می رسد هنوز آن طور که باید و شاید در نگاه مسئولین ایرانی شکل نگرفته و نتوانسته اند برنامه ریزی دقیق و سرمایه گذاری ویژه ای برای استفاده از این فرصت‌ها انجام دهند.
جمهوری اسلامی ایران در همین نمایشگاه می توانست با قدرت بیشتری ظاهر شده و با نمایش دستاوردهای خود در حوزه های مختلف _ که تعداد آنها نیز کم نیست_ غرفه ای در خور توجه برپا کند تا در همسایگی کشوری مانند هند، حرف بیشتری برای گفتن داشته باشد.
هندی ها که همسایه غرفه ایران در سالن D3 بودند، با برخی دستاوردهای خود در حوزه های هوایی و موشکی به ماکس آمدند که علاوه برغرفه آرایی به مراتب بهتر نسبت به ایران، دستاوردهای مهمتر و درخور توجه تری نیز به همراه داشتند.
چند نمونه از غرفه های خارجی در نمایشگاه ماکس 2015
به نظر می رسد اگر قرار بر ادامه جدی تر حضور ایران در نمایشگاهی مانند ماکس روسیه است، می بایست برخی محدودیت های دست و پاگیر را کنار گذاشت و در کنار آن از افراد با ذوق و سلیقه و کارشناس و البته آشنا به حرفه مارکتینگ استفاده کرد.
جمهوری اسلامی ایران در طول سالهای اخیر با سرمایه گذاری در برخی حوزه ها، دستاوردهای بسیار زیاد و مهمی را داشته که یک نمونه آن در حوزه هواپیماهای بدون سرنشین است.
ساخت انواع پهپادهای «مهاجر» در حوزه های رزمی و شناسایی، پهپاد «کرار»، پهپادهای «فطرس» و «شاهد» با مداومت پروازی بالا و برد بلند و نیز جهش علمی و فناوری که پس از شکار پهپاد پیشرفته آمریکایی RQ170 نصیب صنعت پهپادی ما شد، از جمله این موارد است که ایران را -لااقل در منطقه- به کشوری برتر و دارای فناوری بالا در طراحی و تولید هواپیماهای بدون سرنشین بدل کرده که در این حوزه حرف برای گفتن دارد.
در ماکس 2015، کشورهایی نظیر چین و روسیه اقدام به نمایش برخی هواپیماهای بدون سرنشین خود کردند که بررسی برخی مشخصات فنی آنها نشان می داد پهپادهای ایرانی از بسیاری از این هواپیماها، پیشرفته تر و کارآمدتر است.
در همین نمایشگاه منوچهر منطقی، رئیس سازمان هوا و فضا به خبرنگارفارس گفت که در حال رایزنی و مذاکره برای انتقال فناوری یکی از پهپادهای ایرانی به روسیه هستیم و یا همانطور که در بالا نیز اشاره شد، روسها با مراجعه به غرفه ایران خواهان تهیه موتور هواپیمای بدون سرنشین از شرکتهای داخلی کشورمان بودند.
اکنون سوالی که به ذهن متبادر می‌شود این است که آیا نمی شد برخی از همین هواپیماهای ساخت داخل را که هم اطلاعات آن اعلام شده و هم بارها در نمایش‌های مختلف در معرض دید عموم قرار گفتند، به این نمایشگاه آورد تا لااقل به جای نمایش ماکت هواپیمای خارجی آنتونوف 140 دستاوردهای ساخت کشور خودمان را به دیگران ارائه دهیم؟
جمهوری اسلامی ایران در طول سالهای اخیر -خصوصا پس از جنگ 8 ساله تحمیلی- به دلیل تحریم های سنگین در حوزه های نظامی قادر به خرید بسیاری از تجهیزات ازجمله انواع هواپیماهای نظامی نبود و همین استفاده از جنگنده های قدیمی، صنعت دفاعی ما را مجبور به ارتقا توان در اورهال، تعمیر و نگهداری این پرنده ها کرد.
این تلاش ها به حدی بود که امروز کشورمان را در این حوزه و در منطقه سرآمد کرده و این توانمندی البته به جنگنده های نظامی محدود نمی‌شود و ایران می تواند انواع هواپیماهای غیر نظامی و حتی پهن پیکر را نیز در داخل اورهال کند.
در حوزه موشکی نیز جمهوری اسلامی ایران بنا بر گفته مسئولان عالی‌رتبه نظام در رده هفتمین کشور توانمند موشکی جهان ایستاده است، آیا نمی توان به این موضوع اندیشید که چنین دستاوردهای موشکی را در حوزه های پدافند هوایی و یا بالستیک در نمایشگاههای تخصصی این چنینی با عیار بالا به نمایش درآورد؟
وقتی گروه دانشجویان هوافضای روس در بازدید از غرفه ایران سراغ موشک های بالستیک را می گیرند و از شهاب و سجیل نام می برند، نشانگر آماده بودن زمینه برای ارائه این توانمندی ها در نمایشگاههای بین المللی نیست؟
موارد ذکر شده تنها 3 مورد از انواع توانمندی های کشور مان بود که لااقل در این دست نمایشگاه‌ها قابلیت عرضه دارند؛ حال اگر واقعا قرار بر این است تا بودجه و درآمد کشور از وابستگی صددرصدی به نفت رهایی یابد، آیا یکی از حوزه های مهم درآمد زایی نمی تواند همین توانمندی‌های هوافضا در حوزه های نظامی و غیر نظامی باشد؟
ماکس 2015 گذشت و اگر دعوت از ایران برای حضور در ایرشوی پاریس -که خودش یکی از قدیمی ترین و بزرگترین نمایشگاههای هواییست- جدی باشد، به نظر می رسد باید همت بیشتری کرد، محدودیت های بی مورد را کنار گذاشت و با استفاده از فضای جدید شکل گرفته در عرصه بین الملل، با برنامه وارد این رخدادهای علمی بزرگ شد.