تاکنون هشت جلسه در این کمیسیون با حضور مسئولان مختلف برگزارشده است. که در هشتمین جلسه نشست این کمیسیون علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی شرکت داشتند تا متن و محتوای برجام بررسی شود.[1]

این کمیسیون مهمانان دیگری در جلسات گذشته خود داشت و در این میان سعید جلیلی و اعضای قبلی تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای به این کمیسیون دعوت شدند تا بررسی جامع‌تری بر آنچه تاکنون در زمین دیپلماسی اتفاق‌ افتاده، انجام گیرد. هرچند برخی از گروه‌های سیاسی ازجمله اصلاح‌طلبان نسبت به این حضور اعتراض داشتند اما به نظر می‌رسد کمیسیون سعی دارد از تمامی زوایا و با اخذ دیدگاه‌های مختلف به بررسی آنچه در پایان مذاکرات هسته‌ای اتفاق افتاده، بپردازد.[2]

این کمیسیون البته از بانیان اصلی شکل‌گیری متن برجام نیز دعوت کرد تا موضوع به‌صورت مبسوط در این کمیسیون بررسی شود. ششمین نشست کمیسیون ویژه برجام مجلس صبح یکشنبه 15 شهریورماه با حضور سید عباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و حسن قشقاوی معاون کنسولی، امور مجلس و ایرانیان وزیر امور خارجه برگزار شد تا اعضای کمیسیون برجام توضیحات اعضای ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان را استماع کنند.[3]

کمیسیون برجام در این راه تنها به توضیحات و نقطه نظرات کارشناسان و مسئولان ذی‌ربط اکتفا نکرده است و در برنامه‌ریزی‌های خود بازدید از سایت‌های هسته‌ای را نیز گنجانده و در این راستا بنابر سخنان سید حسین نقوی حسینی، سخنگوی کمسیون امنیت ملی و و سیاست خارجی مجلس قرار است اعضای کمیسیون برجام از سایت‌های هسته‌ای از جمله سایت خنداب اراک بازدید کنند.

وی به تأثیر این کار در گزارش نهایی این کمیسیون اشاره داشت و گفت: «بازدید از سایت‌های هسته‌ای این کمک را به اعضای کمیسیون ویژه برجام می‌کند که با واقعیت‌ها در میدان عمل روبه‌رو شوند. ما زمانی که در کمیسیون صحبت از برچیده شدن سانتریفیوژها می‌کنیم یا از برچیده شدن زیرساخت آن سخن به میان می‌آید یابعضاً از قلب آب‌سنگین اراک حرف می‌زنیم، باید در عمل بینیم منظور چه چیزیاست و چه اتفاقی می‌افتد. بنابراین این بازدیدها کمک زیادی به شناخت اعضای کمیسیون از واقعیت‌های فناوری هسته‌ای در میدان عمل می‌کند.»[4]

آنچه روشن است، اینک با پایان مذاکرات هسته‌ای در فضای پساتوافق توپ برنامه هسته‌ای ایران در زمین مجلس شورای اسلامی قرارگرفته و بهارستان‌نشینان عملاً ادامه روند و کار بررسی آنچه در فضای مذاکرات به وقوع پیوسته را برعهده گرفته‌اند. گرچه برخی از گروه‌های سیاسی تندرو با حاشیه‌سازی‌های مختلف نظیر آنچه پس از حضور علیرضا زاکانی در برنامه تلویزیونی رخ داد، سعی دارند عملکرد این کمیسیون را زیر سؤال ببرند و مجلس را از وظیفه خود در بررسی متن برجام بازدارند، اما به نظر می‌رسد مجلس مصمم‌تر از گذشته پا به میدان برنامه هسته‌ای ایران گذارده است.

اما در این روند جدیت بیشتری می‌توان به خرج داد و مانند کنگره آمریکا رایزنی‌های بین‌المللی را نیز برای بررسی متن برجام در دستور کار قرار داد. چه اینکه یکسر اصلی ماجرای برجام بین‌المللی است و سازمان‌ها و نهادهای مختلف دیگری نیز در روند بنابرآنچه در برجام ذکر شده است وظیفه‌ای بر عهده دارند.

آژانس بین‌المللی اتمی که به‌عنوان طرف بی‌طرف در مذاکرات هسته‌ای وظیفه داوری و صحه گذاشتن بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران جهت لغو تحریم‌ها را بر عهده دارد، یکی از همین سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی است و یکی از انتقادات مهم قابل ایراد بر توافق انجام‌شده در مورد برنامه هسته‌ای کشورمان نیز پذیرش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان داور در مورد انجام تعهدات هسته‌ای ایران است.

یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همواره سخنان دوپهلو و حاشیه‌داری را در ارائه از بررسی صلح‌آمیز بودن برنامه هسته آیا ایران ابراز داشته است و اخیراً نیز در بیانیه نخستین روز نشست شورای حکام آژانس گفت: «آژانس عدم انحراف در فعالیت‌های هسته‌ای اعلام شده ایران را تأیید می‌کند، ولی نمی‌تواند در مورد عدم وجود فعالیت‌های غیر اعلام‌شده تضمینی ارائه دهد.»[5]

آمانو ادامه داد: «یکی از مواردی که در برجام آمده است اجرای پروتکل الحاقی توسط ایران است که یک پارامتر مهم برای تضمین عدم وجود فعالیت‌های غیر اعلام شده است.»

موضع دوپهلویی که دوباره اتخاذ شد نشان داد آمانو بر سنت کهنه خود یعنی ابهام و عدم صراحت در مواضع و باقی گذاشتن تمام اتهامات علیه ایران که همواره به سود کشورهای غربی بوده، پایبند است.

با توجه به دعوت کنگره آمریکا از امانو برای ارائه توضیحات در مورد متن برجام و حضور وی در کنگره دور از ذهن نیست که دبیرکل آژانس بین‌المللی اتمی به تهران بیاید و در بهارستان پاسخگوی سؤالات نمایندگان ایرانی باشد. در این زمینه حتی می‌توان از «ترو واریو رانتا» معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی برای ارائه گزارش و بررسی بین‌المللی و جدی‌تر برجام در مجلس دعوت به عمل آورد و به نظر می‌رسد بررسی برجام بدون حضور نماینده‌ای از آژانس بین‌المللی اتمی چندان کامل و جامع نیست. به‌ویژه اینکه ابهامات داوری همواره ذهن کارشناسان و افکار عمومی ایران را در مورد اجرای بی‌حاشیه و منطقی متن برجام درگیر خود کرده است و حضور نماینده آژانس می‌تواند پاسخگوی این عمل و حتی سندی تاریخی در زمینه نحوه قول و عمل آژانس بین‌المللی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران باشد.