در این بخش با همراهی دكتر نصیر دهقان، مدرس دوره‌های مهارت‌های زندگی به بررسی ابعاد و خطرات سلفی‌نگاری می‌پردازیم.

 وقتی سلفی به دیكشنری آكسفورد رسید. . .

شاید از سال 2012 كه سلفی گرفتن توسط بازیگران هالیوود آغاز شد، هیچ كس فكرش را هم نمی‌كرد كه تمایل مداوم مردم برای سلفی گرفتن از خودشان، به اپیدمی جهانی، اعتیاد ونگرانی‌های روز جامعه‌شناسان و روانشناسان تبدیل شود. كار به آنجا رسید كه دیكشنری آكسفورد، لغت «سلفی» (Selfie) را به عنوان «لغت سال 2013» اعلام كرد؛ لغتی كه استفاده از آن رشد 17 هزار درصدی داشته است و روند محبوبیتش ادامه پیدا كرد تا آنجا كه دسته سلفی (مونوپاد) بعد ازمعرفی‌اش توسط روزنامه تایم، به عنوان «بهترین اختراع سال 2014»، یكی از پرطرفدارترین هدایای كریسمس همان سال بود كه این هم نشان‌دهنده رشد و محبوبیت باورنكردنی سلفی گرفتن بین مردم دنیاست. حالا با دقت به شبكه‌های اجتماعی و پروفایل‌های مردم می‌بینیم كه این روزها بیشتر افراد برای پروفایل‌های‌شان هم از عكس‌های سلفی خودشان استفاده می‌كنند و رشته فراگیری سلفی واقعا سردراز دارد. این را هم بدانید كه معادل فارسی عكس سلفی «خویش‌انداز» است.

 سلفی‌های ایراددار

تحقیقات نشان می‌دهند زنان تقریبا دو برابر مردان از خودشان سلفی می‌اندازند و برای اینكه در عكس سلفی‌شان، زیباتر بیفتند، وقت زیادی را صرف می‌كنند. جالب است بدانید اختلال خودزشت‌انگاری (body dysmorphic disorder) در دوسوم افرادی كه به‌طورافراطی سلفی می‌گیرند، دیده شده است. این افراد ممكن است ساعت‌ها وقت بگذارند تا از خودشان عكسی بگیرند تا در آن زیباتر از چیزی كه واقعا هستند به نظر برسند و ضعف‌های احتمالی ظاهری‌شان هم در سلفی‌شان، كمتر مشخص باشد. پس آنقدر عكس می‌گیرند تا سه رخی كه در آن بینی‌شان بی‌نقص به نظر برسد یا فرم شكم وكم‌مویی‌شان درآن مشخص نباشد را كشف كنند. به‌طوركلی سلفی گرفتنی كه وقت زیادی از شما بگیرد و شما را به وسواس بیندازد، نشان می‌دهد كه سلفی ایرادداری است.

عده‌ای هم هنوز از آخرین زمانی كه سلفی انداخته و روی شبكه‌های اجتماعی بازخوردش را دیده‌اند، 20 دقیقه نگذشته كه باز دل‌شان می‌خواهد خود را با «گل قالی» یا «گوسفند خال خالی» یهویی به همه نشان دهند! این سری افراد هم با توجه به تمركز افراطی‌شان بر «خودجلوه‌گری» روی شبكه‌های اجتماعی و جلب محبت و توجه احتمالی كه از آنها دریافت می‌كنند، درمعرض خطر ابتلا به اختلال روانی «نمایشگری» و «خودشیفتگی» هستند. اگر بخواهیم عدد و رقم بگوییم، سلفی گرفتن روزانه بیش از سه یا چهارعدد و نمایش دادن آنها درفضای مجازی، نشان‌دهنده این است كه شمادرمعرض ابتلابه یك اختلال روانی قراردارید. سلفی گرفتن در مراسم سوگواری یا ایجاد شرایط خطرناك، بغرنج و بحرانی برای گرفتن سلفی‌های بهتر هم دسته سوم حركت‌هایی است كه روانشناسان را درمورد میزان سلامت روانی سلفی گیرندگان، نگران می‌كند.

 جاهایی كه نمی‌شود سلفی انداخت

می‌گویند روزانه بیش از یك میلیون سلفی در فضای مجازی به اشتراك گذاشته می‌شود كه این تولید انبوه قطعا با افراط عده‌ای در سلفی گرفتن همراه بوده است. گاهی عكس سلفی باید خوراك شبكه‌های اجتماعی افراد را پر كند، حتی اگر هیچ محتوایی نداشته باشد. بنابراین چه بسیار عكس‌های سلفی كه هیچ بار محتوایی جالب و حتی عاقلانه‌ای ندارند اما «هستند» تا «باشند»! در چنین وضعیتی شاید توجه به فلسفه سلفی گرفتن كمك كند تا موقع ثبت سلفی از موقعیت‌ها، كمی منطقی‌تر رفتار كنیم. اگر چتربازان یا طبیعت‌گردان خاص با سلفی گرفتن مردم را در تجربه دیدار با دست نیافتنی‌ترین نقاط آسمان و زمین شریك می‌كنند، به این خاطر است كه امكان ثبت و تجربه این موقعیت‌های ویژه برای همه مردم نیست اما اینكه اخیرا افراد با جسد مردگان یا بیماران در حال احتضار یا پس‌زمینه‌های دردناك و بحرانی، «لبخند زنان» عكس می‌گیرند، نگران‌كننده است. به‌طور كلی باید یادمان باشد سلفی‌ها برای ثبت «لحظات خاص» یا «لحظات شاد و خاطره‌انگیز» زندگی به میدان آمدند و اصرار به سلفی گرفتن آن هم در هر شرایطی نشانه خوبی نیست.

 عوارض سلفی!

سلفی گرفتن عوارضی دارد که بهتر است آنها را بدانید

بروز رفتارهای ضداجتماعی: همان‌طور كه گفته شد، سلفی‌نگاری افراطی موجب تشدید اختلال روانی خودشیفتگی و نمایشگری در افراد خواهد شد. ضمن اینكه رفتارهای ضد فرهنگی و ضداجتماعی را دربلندمدت تقویت می‌كند. رفتارهای ضداجتماعی یعنی اینكه در پس زمینه زندگی واقعی‌مان، یك بحران یا فاجعه در جریان باشد اما فرد سلفی‌نگار بی‌توجه به هیچ چیز با محوریت قراردادن خودش، رو به دوربین تلفن همراهش، لبخند زده و عكس بگیرد. رفتارضدفرهنگی هم به‌طور مثال می‌تواند سلفی گرفتن همراه با یك لبخند بیجا در مراسم سوگواری هنرمندان باشد.

تشدید اختلال خود زشت انگاری: سلفی ممكن است اختلال خودزشت‌انگاری را در كسانی كه دچارش هستند، به‌طور حادتری تقویت كند چون امكان دارد بازخورد خوبی را از نمایش عكس‌های‌شان در شبكه‌های اجتماعی دریافت نكنند و درنتیجه خودشان را زشت‌تر تصوركنند.

هدر دادن وقت: یكی از مهم‌ترین عوارض سلفی‌نگاری افراطی وقت‌كشی است. اینكه نوجوانان و جوانان ساعت‌های زیادی را برای تولید سلفی‌ها صرف می‌كنند و چه‌بسا برای پیداكردن سوژه‌ها بارها راهی جاهایی می‌شوند كه برایشان هزینه‌بر بوده و حتی درمواردی خطرناك است، می‌تواند تلف كردن انرژی و زمان مفیدی باشد كه برای ساختن آینده‌شان مفید است.

دوری خانواده‌ها: سلفی‌گری افراطی افراد خانواده را ازهم دور می‌كند و باعث تمركز بیش از اندازه نوجوانان بر فضای مجازی به جای فضای واقعی زندگی می‌شود كه این شكاف خود منشأ مشكلات بعدی است.

 افسرده‌ها سلفی نگیرند

گاهی اوقات افرادی كه از بیماری اضطراب و افسردگی رنج می‌برند برای آرامش بخشیدن به خودشان، بیشتر از افراد معمولی سلفی می‌گیرند. این افراد كه اغلب احساس می‌كنند از اجتماع كنار گذاشته شده‌اند، با ثبت سلفی‌ها و نمایش‌شان در فضای شبكه‌های اجتماعی سعی دارند تا جلب‌توجه كرده و تنهایی‌شان را پركنند اما متاسفانه با افراط در این كار، سیكل آسیب‌رسانی را تشكیل می‌دهند كه كیفیت زندگی‌شان را بیشتر تحت تاثیر قرارداده و گاهی عدم دریافت بازخوردهای مورد انتظارشان، به بروزرفتارهای عصبی و تكانشی شدید در آنها منجر می‌شود. تا وقتی تمام حواس‌تان به «واكنش دیگران» است و نگران قضاوت‌شان هستید، در واقع به اضطراب‌های‌تان دامن زده‌اید. سلفی شما چه تشویق شود، چه مورد بی‌اعتنایی قرارگیرد، بازنده این بازی شما هستید چون اگر تشویق شوید باز برای گرفتن توجه بیشتر، به سلفی‌نگاری افراطی روی می‌آورید و اگر تشویق نشوید، سرخورده شده و به اضطراب و افسردگی‌تان دامن زده‌اید.

 سلفی نگیریم چه كنیم؟

اگر میل به دیده شدن دارید، توانایی‌های خودتان را تقویت كنید و بدانید سلفی گرفتن چاره كار نیست چون در بهترین حالت مردم كمی بعد از لایك كردن عكس‌تان شما را فراموش می‌كنند پس توجهی كه از این مسیر به دست می‌آورید ماندگار نبوده و سرمایه‌گذاری روی آن، كار عاقلانه‌ای نیست. اولین قدم برای تقویت توانایی‌های فردی، «خودشناسی» است. اینكه درك درستی از نقاط مثبت و منفی شخصیت‌تان داشته باشید كمك می‌كند تا بتوانید ضعف‌ها را برطرف كرده و به تقویت استعدادهای تان بپردازید. برای كمك به خودشناسی از افرادی كه دوست‌شان دارید و دوست‌تان دارند، كمك بگیرید. نقاط مثبت و منفی وجود خود را روی كاغذ بنویسید و درضمن از دوستان‌تان در مورد شخصیت خود سوال كنید. با دركنار هم قراردادن این اطلاعات، به نكات تازه‌ای دست پیدا خواهید كرد. بعد از این مرحله هم چیزی را كه دوست دارید باشید، به عنوان هدف برای خود ترسیم كنید و با كمك گرفتن از مشاوران روانشناسی و افراد موفقی كه می‌توانند الگوهای درستی باشند، قدم به قدم به هدف‌تان نزدیك شوید.

 چند نكته جالب در مورد سلفی‌ها

-    25 درصد عكس‌های سلفی قبل از انتشاردرفضای اینترنت، ویرایش می‌شوند.

-   سلفی اوباما با معاونش بیشترین تعداد لایك را در سال 2014، در شبكه‌های اجتماعی داشت.

 

-   سلفی گرفتن با بازیگران یك رسم است كه خیلی از مردم معمولی با این انگیزه در جشنواره‌های سینمایی شركت می‌كنند اما رئیس جشنواره كن امسال اعلام كرد: «اگرچه تمایلی برای ممنوع كردن سلفی گرفتن نداریم اما از آنجا كه گرفتن عكس سلفی باعث طولانی شدن مراسم فرش قرمز می‌شود، زمان‌بندی برنامه جشنواره با مشكل روبه‌رو خواهد شد و ممنوع است. او همچنین گرفتن عكس سلفی را كاری بی‌نهایت مضحك و مسخره دانست.»

-   عده‌ای از مردان آمریكایی برای نشان دادن شجاعت‌شان به زنان در شبكه‌های اجتماعی با ببرها عكس می‌گیرند اما گفته می‌شود برای گرفتن این عكس باید ببرها را بی‌حس كنند كه به همین دلیل به این حیوان آسیب می‌رسد. بنابراین به تازگی در نیویورك، عكس گرفتن با حیواناتی مانند ببر ممنوع شده است.

-    طبق تحقیقاتی كه در آمریكا صورت گرفته مردان بیش از زنان عكس‌های سلفی‌شان را با نرم افزارها ویرایش می‌كنند اما زنان بیشتر از مردان برای گرفتن سلفی‌ كه درآن خوش‌قیافه باشند، زمان صرف می‌كنند.

 اعتیاد به شبكه‌های مجازی

این عارضه، عارضه بعدی تشدید اضطراب و اعتیاد به فضای مجازی است. سلفی گرفتن افراطی شما را ساعت‌ها با بازخوردهای شبكه‌های مجازی و مقایسه و رقابت برای پیشی گرفتن از رقبا كه گاهی دوستان نزدیك و خانواده‌تان هستند، درگیر می‌كند كه همین اضطراب‌های ساده در بلندمدت می‌تواند منجر به افسردگی و وسواس شود.