حمید قبادی، دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور، بر نقش تعیین‌کننده ستارههای سینما و تلویزیون ، فیلم ها و سریال ها و حتی ورزشکاران و سیاستمداران در ترویج و تبلیغ لباس‌های ایرانی ـ اسلامی تاکید می‌کند اما از اولین اقدامات کارگروه ساماندهی مد و لباس برای ایجاد ارتباط و هماهنگی بین طراحان لباس و برنامه‌سازان زمان زیادی نگذشته که بتوان درباره نتیجه‌اش قضاوتی داشت.
زیر سایه طراحی صحنه
از نگاه بسیاری از طراحان لباس، این مقوله در آثار غیرتاریخی تلویزیون جدی گرفته نمی‌شود. بارها شنیده‌ایم که گفته‌اند، برای چنین آثاری کمتر سراغ طراحان خوب و حرفه‌ای می‌روند و بودجه قابل توجهی به آن اختصاص نمی‌دهند، اما منیره ملکی طراح لباس و صحنه سینما و تلویزیون، مساله را از این فراتر می‌داند و توضیح می‌دهد: طراحی لباس هنری همواره زیر سایه طراحی صحنه بوده است، اما در دانشگاه‌های کشور حتی رشته‌ای برای طراحی لباس آثار نمایشی نداریم. کسانی که طراحی صحنه می‌خوانند، چند واحد درسی درباره طراحی لباس پشت‌سر می‌گذارند.
از نگاه این طراح لباس ـ که در هیات مدیره انجمن طراحان صحنه و لباس نیز عضویت دارد ـ فعالیت‌هایی که در بنیاد ملی مد و لباس وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت می‌گیرد، ریشه‌ای نیست.
این در حالی است که به گفته قبادی اقدامات اولیه برای ایجاد هماهنگی بین طراحان و تولیدکنندگان لباس و برنامه‌سازان ایجاد شده و جلسات متعددی بین اعضای این کارگروه و مدیران، تهیه‌کنندگان و طراحان لباس تلویزیونی برگزار شده است که عمدتا به منظور هماهنگی و بررسی زمینه‌های همکاری بوده است.
گنجی در آستین
یکی از دلایلی که برخی طراحان، آن را نشانه بی‌توجهی به طراحی لباس در آثار نمایشی تلویزیون می‌دانند، کمبود بودجه است. به اعتقاد ملکی همین چالش، مهم‌ترین و جدی‌ترین آسیب‌ها را به طراحی لباس در تلویزیون زده است.
ملکی می‌گوید: به جز آثار تاریخی، در تمام فیلم‌ها، سریال‌ها و تله‌تئاترها، طراحی لباس، فقیرترین بخش تولید است. مساله فقط دستمزد طراحان نیست. بیشتر مواقع برای طراحی و تهیه لباس هم بودجه‌ای در اختیار نداریم. معمولا منابع در دسترس برای طراحان یا کمد لباس شخصی بازیگران است یا لباس‌های دست دوم که به تاناکورا معروف است! برخلاف ملکی که مهم‌ترین چالش طراحی لباس را به نبود بودجه کافی مرتبط می‌داند، نازی پرتوزاده ، طراح لباس، مدیریت و توزیع هدفمند بودجه لباس را مهم‌تر می‌داند و تاکید می‌کند: طراح لباس باید بتواند به درستی بودجه را خرج کند. شاید لازم باشد برای لباس‌های یکی از نقش‌ها بیشتر خرج شود و برای نقش‌های دیگر نه!
خودسانسوری طراحان لباس
تنوع و تفاوت، اولین و مهم‌ترین ویژگی لباس‌های تاثیرگذار است و برای ارائه طرح‌های متفاوت در چارچوب‌های معین تلویزیون به طراحان توانمندی نیازمندیم که بتوانند آثار خلاقانه ارائه کنند. پرتوزاده، مشکل اصلی را در خودسانسوری طراحان می‌داند و درباره علت آن توضیح می‌دهد: اگر قرار باشد یک طراح لباس، طرح‌های تازه و متفاوت ارائه کند، لازم است بتواند از ایده‌هایش در مقابل تهیه‌کننده، ناظر کیفی مدیران گروه‌ها و شبکه‌ها و بقیه افرادی که متولی اثر هستند، دفاع کند و این کاری است که هر طراحی حاضر نیست انجام بدهد.
به گفته طراح لباس سریال انقلاب زیبا و دختران حوا، بسیاری از طراحان در مقابل سختگیری‌‌ها و فشارهای موجود کوتاه می‌آیند و دست به خودسانسوری می‌زنند.
وی راه چاره را در سختکوشی طراحان لباس، تعامل و گفت‌وگو با تهیه‌کنندگان و اقناع آنها می‌داند و البته تاکید می‌کند: ضمن این که طراحان باید کمی دشواری‌های حرفه‌شان را به منظور رسیدن به موفقیت و تاثیرگذاری بیشتر به جان بخرند، از سوی مدیران هم باید اعتمادی ایجاد شود که ما طراحان بتوانیم ایده‌های متنوع و خلاقانه ارائه کنیم. مدیران تلویزیون باور کنند که ما طراحان هم در همین سرزمین بزرگ شده‌ایم و قواعد، قوانین، عرف و حساسیت‌های رسانه‌ای چون تلویزیون را می‌شناسیم.
نیاز به حرکتی خودجوش
طراحی لباس در سینما، تئاتر و تلویزیون با آنچه طراحان تجاری در بازار مد و لباس انجام می‌دهند، تفاوت اساسی دارد، اما درباره آثار غیرتاریخی و واقعگرایانه این امکان وجود دارد که طراحان تجاری و هنری دست به دست هم دهند و لباس‌هایی برای شخصیت‌ها طراحی کنند که در بازار نیز امکان ارائه داشته باشد. از نظر ملکی، توقع زیادی است که از طراحان یا تهیه‌کنندگان و برنامه‌سازان تلویزیون خواسته شود به مساله الگوسازی برای لباس فکر کنند و این مشکل اجتماعی برای آنها هم دغدغه باشد.
این طراح لباس با تاکید بر ضرورت وجود یک متولی، توضیح می‌دهد: برای رسیدن به اهداف بزرگ اجتماعی باید برنامه‌های بزرگ داشت و برایش هزینه کرد. کسانی که سیاست‌های کلان اجتماعی را تعریف می‌کنند، باید در این زمینه برنامه‌ریزی کنند و از ظرفیت‌های سینما و تلویزیون درباره ساماندهی لباس بهره بگیرند.
نازی پرتوزاده معتقد است، وجود یک متولی می‌تواند به اتفاقات مهم و بزرگی منجر شود، اما هر طراحی باید برای طراحی لباس به چالش بیفتد و دست به طراحی بزند. از نگاه پرتوزاده، جلب نظر و همکاری طراحان تجاری، گفت‌وگو با نویسنده کارگردان و تهیه‌کننده و البته برنامه‌ریزی برای رنگ، طرح، فرم، پارچه و ویژگی‌های لباس تک‌تک شخصیت‌ها کمک می‌کند که ضمن ارائه طرح‌های باورپذیر و برآمده از جامعه، کمی جلوتر از مردم قرار بگیریم و چیزی به نمایش بگذاریم که از نظر مردم هم قابل استفاده است.
یک کارگروه و دیگر هیچ
براساس نکات مطرح شده درباره شیوه طراحی لباس در فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی و نبود ارتباط مؤثر بین متولیان فرهنگی در زمینه ساماندهی مد و لباس با برنامه‌سازان، نیاز به تعامل و همکاری است و از نگاه پرتوزاده، زمانی که اصول همکاری و کارگروهی را بیاموزیم، بسیاری از این مسائل به خودی خود حل خواهد شد.
از نگاه منیره ملکی، به جز فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی، حضور هنرمندان و ستارههای سینما و تلویزیون در جشن‌ها و جشنواره‌ها هم می‌تواند فرصتی باشد برای نمایش و ارائه لباس‌های مناسب و زیبا، اما از این فرصت‌ها به اندازه کافی استفاده نشده، چون طراحان، تهیه‌کنندگان مدیران فرهنگی و تمام افراد مرتبط با یک مساله مشترک در حال حاضر به صورت مجزا و مستقل فعالیت می‌کنند، اما بالاخره مشکل بودجه تلویزیون از یک سو و تمایل تولیدکنندگان برای نمایش و ارائه آثارشان از سوی دیگر، زمینه‌ای فراهم کرده که امکان همراهی نشان‌های مطرح تولید لباس با فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی فراهم شود. حمید قبادی، دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور نیز به همه برنامه‌سازان و تهیه‌کنندگان آثار نمایشی و غیرنمایشی اعلام کرد: آماده‌ایم هماهنگی‌های لازم را برای حضور نشان‌های مطرح تولید لباس در سریال‌های تلویزیونی به شیوه‌ای فراهم کنیم تا بتوانند با نظر و همفکری طراحان لباس تلویزیونی، مسئولیت تولید لباس سریال‌های تلویزیونی را برعهده بگیرند و در این بخش از تولید سریال مشارکت داشته باشند.
تلویزیون از جامعه پیشی می‌گیرد
معصومه آشتیانی‌زاد، مشاور امور زنان و خانواده معاونت سیما ضمن تاکید بر این مساله که رسانه ملی می‌تواند تاثیرگذاری قابل توجهی بر مد و لباس داشته باشد، درباره اقدامات رسانه ملی در این زمینه توضیح می‌دهد: بی‌شک ساماندهی به مد و لباس تنها وظیفه رسانه ملی نیست، اما به هر دلیل تاکنون مقدمات این همکاری فراهم نشده بود و رسانه ملی هم به دلایل متعدد در زمینه مد و لباس از جامعه عقب ماند. وی پیشرفت رسانه ملی در سال‌های اخیر را امیدبخش می‌داند و می‌گوید: زمینه گسترش همکاری طراحان و تولیدکنندگان لباس با برنامه‌سازان تلویزیونی فراهم شده و خوب است طراحان لباس صرفا به رعایت خط قرمزها بسنده نکنند و فراتر از آن به ارائه طرح‌های خلاقانه بیندیشند.