گروه بین الملل مشرق - نزديك به چهار سال از بحران سوريه مي‌گذرد و اين بحران، روزبه‌روز ابعاد انساني و اجتماعي بيشتري به خود مي‌گيرد. بحران سوریه بزرگترین منازعه ژئوپلیتیک بعد از پایان جنگ سرد است. هیچ بحران منطقه ای در دوران بعد از جنگ سرد تا به حال مانند بحران سوریه از نظر اثر و پیامدی که بر تحولات ژئوپلیتیک منطقه ای و بین المللی گذاشته قابل مقایسه با بحران سوریه نیست. این بحران در نقشه سیاسی و ژئوپلیتیک منطقه و جهان بسیار اهمیت دارد و به مثابه یک نقطه عطف قلمداد می شود.

در حال حاضر تعداد پناهندگان که در سال‌‌های اخیر به سمت کشورهای اروپایی مهاجرت کردند و کشور خود را ترک کردند مورد توجه قرار  نگرفته و حتی بازگشت آن‌ها به کشور خودشان بعد از اتمام جنگ مورد اهمیت واقع نشده است. چون پناهندگان رفته‌رفته با فرهنگ‌های دیگر آشنا شده‌اند و فرهنگ غربی بر آن‌ها قالب گردیده است. آن‌ها دیگر درصدد ساختن آینده خود به دور از کشور خود هستند.


بعضی از پناهندگان در کشورهای دیگر اقامت گرفتند و مشغول به کار شدند و برخی از ان‌ها به درس و یادگیری زبان ادامه دادند و به دنبال اقامت دائم در کشورهای اروپایی هستند. حال باید سوال کرد، در صورت توقف جنگ، چشم‌انداز بازگشت پناهدگان چگونه خواهد بود؟

از زمان جنگ ‌های عثمانی، بیش‌تر جوانان سوریه به مناطق مختلفی از جهان مهاجرت کردند که بسیاری از این مهاجرت‌ها در زمان اشغال سوریه توسط فرانسه صورت گرفت. تعداد پناهندگان سوری در کشورهای مختلف  35 میلیون نفر تخمین شده است که با ملیت‌های دیگر ادغام شده‌اند. به علاوه 17 میلیون نفر دیگر که شناسنامه های سوری خود را به همراه دارند و در کشورهای دیگر مقیم هستند. این آمار به دست آمده از اواسط قرن نوزدهم تا سال 2011 میلادی تخمین زده شده است.

بیش‌تر کسانی که قبل از سال 2011 میلادی مهاجرت کردند به دلیل وضعیت معیشتی و اقتصادی کشور خود را ترک کرده اند. این مهاجرت به مهاجرت اقتصادی معروف است. اما در زمان جنگ داخلی سوریه بیش‌تر مهاجرت‌ها برای حفظ جان و امنیت بوده است. با توجه به این‌که سوری‌هایی که قبل از جنگ در کشورهای خارجی قرار داشتند و بعد از اتمام کار و یا درس یا تمام شدن مدت زمان اقامت خود در آن کشور،  اقدام به پناهندگی دائم در آن کشور کردند.

کشور ترکیه در رتبه اول روی آوردن پناهندگان قرار گرفته است، آمار موجود حاکی از آن است که یک میلیون و 800 هزار نفر در کشور ترکیه اقامت دارند. در مرتبه بعدی کشور لبنان با آمار یک میلیون نفر قرار گرفته است که از آغاز جنگ تا وقت حاضر به کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند. این آمار در سازمان و کمیساریای عالی پناهندگان به ثبت رسیده است.

بیش‌تر پناهندگان برای رسیدن به کشورهای اروپایی در این دو کشور مستقر شده‌اند تا این‌که از طریق دریا به کشورهای اروپایی راه پیدا کنند. همچنین تعداد پناهندگانی که در سال‌‌های اخیر در مقایسه به سال‌‌های گذشته به اروپا رسیده‌اند رو به افزایش است.


کشور سوریه در طول تاریخ خود از ثبات واقعی برای بازگشت کسانی که از آن خارج شده‌اند ندیده است. در طول تاریخ این منطقه در اشوب های سیاسی، نظامی و اقتصادی باقی مانده است. با توجه به این‌که قبل از جنگ سوریه درگیری‌ها و اشوب های زیادی در کشورهای اروپایی اتفاق افتاده اما شاهد برگشت پناهندگان و اتباع سوری به کشور امن خود نبوده‌ایم. احتمال ها به این سمت می‌رود که با تمام شدن درگیری و جنگ در کشور سوریه پناهندگان دیگر به این کشور باز نخواهند گشت. حتی اگر سوریه یک کشور با ثبات تبدیل شود و رشد اقتصادی داشته باشد.

قطعنامه های سازمان ملل پس از غرق شدن کودک سه ساله "ایلان" تاکید کردند که نسبت بالایی از مهاجران سوریه در آینده به قاره های اروپا و آمریکا منتقل می‌شوند. وزرای داخلی اروپایی اعلام کردند که نقشه استقبال از 160 هزار پناهنده را دارند. در حالی که آلمان گفته است که تعداد پناهندگان که به آلمان وارد شده‌اند به 800 هزار نفر می‌رسد. همچنین آمریکا، برزیل و استرالیا برنامه ریزی ورود پناهندگان سوری به کشورهایشان را در ذهن دارند.

این آمار در حالی گفته می‌شود که هیچ اشاره از اتمام جنگ در سوریه دیده نمی‌شود و احتمالاً با این وضعیت پناهندگان سوری بار دیگر به کشور خود باز نخواهند گشت.



گفتنی است؛ تا کنون نه تنها پناهجویان به وضعیت مطلوب و زندگی عادی خود دست نیافته اند بلکه ورود بدون برنامه هزاران سوری به کشور آلمان زندگی مردم آلمان را نیز تحت تأثیر قرار داده و با معضل رو به رو کرده است تا جایی که مسئولین به فکر متقاعد کردن مهاجرین برای بازگشت به کشورشان افتاده اند.

تهدید اروپا از موج جدید پناهندگان
دانشمندان آلمانی هشدار دادند که واکسینه کردن پناهندگان سوری در برابر بیماری فلج اطفال، ممکن است برای جلوگیری از بازگشت بیماری های ویروسی به اروپا پس از چندین دهه ریشه کن شدن آن، کافی نباشد.
در همین زمینه، سازمان بهداشت جهانی با هشدار درباره اینکه شیوع فلج اطفال در سوریه میلیون ها کودک را در سراسر خاورمیانه تهدید می کند، از احتمال انتقال این ویروس از پاکستان به سوریه و اروپا هشدار داد. در حالی  که چندی پیش رهبر کاتولیک‌های جهان طی سخنانی از پیروان خود خواسته بود به یاری پناهجویان بشتابند. یک اسقف کاتولیک مجار پناهجویان را "مهاجمانی” خواند که با فریاد الله اکبر به قصد تسخیر آمده‌اند. لاسلو کیس-ریگو، اسقف مجار گفته است "اینها پناهجو نیستند. این یک تهاجم است. همچنین ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان  اعلام کرد که افزایش مهاجرت مسلمانان ریشه‌های مسیحیت در اروپا را تهدید می‌کند.


در همین حال، بنا بر یک گزارش اطلاعاتی امریکا گروه های تروریستی حاضر در عراق و سوریه برای ورود به اروپا خود را به شکل پناهنده در می‌آورند. اطلاعات جدید نشان می‌دهد تروریست‌ها قصد دارند در قالب پناهنده وارد ترکیه شده تا به آلمان سفر کنند و از آنجا عازم دیگر نقاط اروپا شوند.

در این گزارش که از سوی مقامات آلمانی تایید شده، آمده است: با توجه به وضعیت آشفته در مرز سوریه و ترکیه، دستگیر کردن تروریست‌های داعش در میان انبوه پناهندگان امری تقریبن غیر ممکن است. اما به هر حال حداقل یک کشور اروپایی این بحران را به مثابه فرصتی برای رشد اقتصادی می بیند. در حالیکه روزانه هزاران پناهجو وارد آلمان می شوند، محافل اقتصادی این کشور تلاش دارند هرچه زودتر زمینه ورود سریع این پناهجویان را به بازار کار در این کشور فراهم کنند.

برآوردها نشان می دهند که کمبود نیروی کار در آلمان در سال‌های آینده به یکی از معضلات جدی در این کشور بدل خواهد شد. بر مبنای آمار منتشر شده، آلمان با رقم بیشتر از ٦ درصد، پائین ترین سطح بیکاری را از هنگام اتحاد دو آلمان داراست اما در همین حال، به بیشتر از ١۴٠ هزار مهندس، برنامه ریز و کارگر فنی، نیاز دارد. گذشته از آن صنایع دستی و هتل داری شدیدا بدنبال استخدام هستند. یک انستیتوی آلمانی پیش بینی کرده است که در صورت دوام وضعیت موجود، آلمان تا سال ٢٠٢٠ با کمبود یک ملیون و هشتصد هزار نفر و تا افق سال ٢٠۴٠ با کمبود نزدیک به چهار میلیون نفر در بازار کار روبرو خواهد شد.


این در حالی است که این مهاجرت‌ها برای آینده سوریه نیز خطرناک بوده و جز تهدیدات بعد از بحران از آن یاد می‌شود. چرا که کشور نیروی جوان خود را از دست می‌دهد. بعد از تمام شدن جنگ، دولت این کشور نیاز بسیار زیادی به نیروی کار جوان دارد، بیشتر کسانی که از سوریه خارج شده اند را قشر جوان شامل می‌شود که طبق نظرسنجی طی چند سال آینده قصد حضور در سوریه آرام را هم ندارند. در صورت عدم بازگشت این پناهندگان ممکن است که کشور سوریه با مشکل شدید نیروی کار و نیروی جوان مواجه شود.

علاوه بر مشکل نیروی کار مشکل دیگری نیز سوریه را تهدید می‌کند؛ آن هم مشکل نفوذ و تهاجم فرهنگی غرب در این کشور است. آوارگانی که به اروپا سفر می‌کنند حتی در صورت بازگشت به کشورشان با آداب و رسوم کشور پناهنده شده آشنا شده و بخشی از رفتار و عقاید آنان را به داخل سوریه منتقل کرده؛ این موضوع بعدها می‌تواند مشکلات امنیتی، فرهنگی و حتی اقتصادی برای سوریه رقم بزند.