گروه بین الملل مشرق- حج امسال، به‌واقع "حج تلخ و خونین" برای زائران بیت‌الله حرام بود، از حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام گرفته تا کشته شدن زائرین در مراسم رمی جمرات که به نقل از "سعید اوحدی" رئیس سازمان حج و زیارت، بیش از 2000 نفر کشته در این حادثه خون‌بار وجود دارد. آنچه در وهله اول به ذهن هر انسانی تداعی می‌شود، بی‌نظمی، بی‌کفایتی و بی‌سامانی مسئولان برگزاری حج است، خاندانی که مدعی خادم‌الحرمین است، به‌جای تمرکز بر مدیریت هرساله حج، به دنبال پرورش و حمایت مالی از جریان‌های تکفیری همچون داعش است و در اوج مراسم حج، به فکر بمباران مردم بی‌دفاع و مظلوم یمن، ظلم به مردم بحرین و کمک تسلیحاتی به جریان معارض در سوریه است.
خبرنگار بین الملل مشرق درباره بی کفایتی عربستان در اداره مراسم حج و راه حل بهبود اداره مراسم حج با "علی عباس الاحمد" کارشناس و تحلیلگر مسائل عربستان و مدیر اندیشکده "مؤسسه امور خلیج فارس" گفتگو کرده است.
علی عباس الاحمد" کارشناس و تحلیلگر مسائل عربستان
سوال: دلایل زیادی برای اتفاقاتی که منجر به کشته شدن تعداد زیادی از زائران در عربستان رخ داد مطرح شده است. از بی کفایتی عربستان در برگزاری مراسم حج گرفته تا مقاصد امنیتی برای ربایش مقامات در مراسم امسال و حتی منحرف کردن اذهان از اتفاقی بزگرتر که قرار بوده در آن روزها در صورت بگیرد. تحلیل شما از دلیل این بی نظمی ها در مراسم حج امسال چیست؟
دلیل اصلی کشته شدن حجاج در عربستان بی کفایتی و فساد در سیستم حاکمیتی و اصولاً طبیعت نظام حاکمیتی در عربستان است. مشکل عربستان به برگزاری مراسم حج محدود نمی‌شود بلکه این مشکل هر کار دیگری را که نیاز به برنامه‌ریزی و مدیرت دارد شامل می شود. برای همین است که دولت عربستان حرم امن الهی را به مکانی ناامن در جهان تبدیل کرده است. اگر به 100 سال گذشته نگاه کنید می‌بینید که بیش‌ترین تعداد کشته‌شدگان در یک شهر مذهبی، در مکه بوده است و این جز به خاطر بی‌اهمیتی حکومت آل سعود نسبت به جان و امنیت زائرین نیست. واکنش سرد دولت عربستان به کشته شدن بیش از 1000 نفر از مسلمانان مهمان این کشور طوری که انگار که از این اتفاق خیلی متاثر نشده اند بلکه اتفاقی خیلی عادی افتاده است.
سوال: بسیاری از منتقدان از سراسر جهان این ایده را مطرح کرده اند که مدیریت مکه و مدینه نباید در اختیار عربستان باشد و باید شورایی از کشورهای مسلمان برای مدیرت برگزاری حج ایجاد شود. نظر شما چیست؟
این یک راه‌حل ایده‌آل است ولی در حال حاظر قابل اجرا نیست. من عزم و تلاشی برای تحت فشار قرار دادن آل سعود برای اجرایی شدن چنین ایده ای را نمی بینم. برای محقق شدن این ایده ابتدا باید به دولت عربستان این نکته را فهماند که مالکیت اماکن متبرکه مکه و مدینه متعلق به عربستان نیست و متعلق به همه مسلمانان است. از طرف دیگر جوامع و کشورهای مسلمان باید تلاش کنند تا از نظرات و توانمندی آن‌ها در اداره مراسم حج استفاده شود. عربستان سعودی مکه و مدینه را بدون این‌که کوچک‌ترین اعتراضی از دولت‌های اسلامی صورت بگیرد تخریب می کند. 9 سال پیش تلاش کردم تا کنفرانسی سالانه را با موضوع امنیت در برگزاری مراسم حج در لندن پایه ریزی کنم که به دلیل عدم حمایت مالی از این ایده این کار عملی نشد در صورتی که اگر این کنفرانس شکل گرفته بود امروز شاهد این فاجعه نبودیم. اگر این کنفرانس برگزار می‌شد و افراده نخبه از سراسر جهان در آن نظرات خود را منعکس می‌کردند و رسانه‌ای می‌شد، عرستان سعودی خود به خود برای بهتر برگزار کردن مراسم حج تحت فشار قرار می‌گرفت.
سوال: نقش سازمان‌های اسلامی در سراسر جهان در مقابله با نابودی میراث اسلامی در مکه و مدینه توسط آل سعود چیست؟
سازمان‌های اسلامی و دولت‌های مسلمان به شدت به این واقعه، ضعیف و بد واکنش نشان داده‌اند. من و برخی از دوستانم تلاش زیادی کردیم تا توجه کشورهای مسلمان را به این اقدام دولت عربستان جلب کنیم زیرا آن‌ها تنها میراث مسلمانان را نابود نمی‌کنند بلکه جغرافیا و وضعیت بومی این منطقه را تغییر می دهند که البته این مسئله درباره مکه بیش‌تر به چشم می‌خورد و مکه درحال تبدیل شدن به یک توده بتونی است. آن‌ها منطقه‌ای را که از زمان پیدایش زمین وجود داشته است را از حالت طبیعی خود خارج می‌کنند.
سوال: شما در آمریکا زندگی می‌کنید. واکنش رسانه‌ها در آمریکا را به این اتفاق چطور ارزیابی می‌کنید.
چیزی که بر کسی مخفی نیست این است که حکومت آل سعود ارتباط خیلی خوبی با رسانه‌های جمعی تاثیر گذار در جهان دارد. اولاً این‌که این اتفاق از لحاظ تعداد خبر و گزارش آنطور که باید پوشش داده نشد و رسانه‌ها تلاش کردند تا هر توجیهی را که می‌توانند در حمایت از حکومت عربستان در خصوص این اتفاق مطرح کنند. این رسانه‌ها طی سال‌های گذشته نیز هیچ فضایی را به منتقدین وضعیت حقوق بشر و سیاست‌های دیگر عربستان در رسانه‌های خود ندادند. اتفاقی که در منا افتاد اتفاق مهمی است ولی اگر چنین اتفاقی در ایران افتاده بود ما شاهد سیاست دیگری توسط رسانه‌های غربی بودیم. آن وقت بود که ما در برنامه‌های پخش شده در رسانه‌های دنیا میدیدم که گفته می‌شود که کشته شدن مردم نتیجه بی کفایتی دولت ایران است و این کشور ناقض حقوق بشر است.
آل سعود با پول دهان رسانه های جهان را بستند. یک نکته جالبی که وجود دارد این است که شبکه سی ان ان با من برای مصاحبه تماس گرفت ولی بعد زنگ زدند و گفتند که مصاحبه لغو شده است. علت آن هم این بود که من نسبت به اتفاقی که افتاده بود منتقد بودم. این استاندارد دوگانه در برخورد غرب با ایران و عربستان به مسائل حقوق بشری محدود نمی‌شود و مصداق های زیادی برای آن وجود دارد.
سوال: شما مدیر یک اندیشکده مستقل در آمریکا هستید. پیشنهاد اجرایی شما برای برخورد با مسئله کشته‌شدگان منا چیست؟
به نظر من یک فرصت خوب پیش آمده است تا ایران بدون نگاه سیاسی از حقوق مسلمانان جهان دفاع کند. چرا می گویم ایران؟ زیرا دولت دیگری را در جهان اسلام نمی بینم که نیت یا توان چنین کاری را داشته باشد. اگر بخواهم پیشنهادی را به دولت ایران بدهم باید بگویم این یک مسئله سیاسی نیست. این مسئله دفاع از اسلام و مسلمانان است. نباید درقبال خون ریخته شده مسامانان ساکت نشست. ایران نباید به این مسئله ملی نگاه کند و باید مدافع مسلمانان جهان باشد زیرا دولت‌های مسلمانان به داد آن‌ها نخواهد رسید. ایران باید مانع از تکرار این ماجرا شود. البته دولت ایران هم باید این را بداند که با حرف چیزی درست نمی‌شود و باید حرکت کند چشم مسلمانان دنیا به دستان دولتمردان ایران است.