وزیر اقتصاد دولت اما منتظر پرس و جوی نوبخت و از رئیس جمهور نشد و در مصاحبه ای، اصل وجود نامه 4 وزیر به رئیس جمهور را تائید کرد و درباره دلایل نوشته شدن این نامه توضیحاتی داد.
وزرای روحانی هفته گذشته برای او از «رکود» نوشته بودند؛ همان معضل اقتصادی که رئیس جمهور درست یکسال پیش در جمع مردم مشهد درباره عبور از سد آن حرف زده بود.
4 وزیر روحانی یک به یک شاخص های بازار سرمایه را برای وی شمارش کرده بودند تا ثابت کنند وضع اقتصاد خوب نیست و کشور نه تنها از رکود خارج نشده، بلکه در صورت عدم تصمیم «ضرب الاجلی» به سمت یک «بحران» حرکت خواهد کرد.
اما روحانی هنوز می گوید که از رکود عبور کرده ایم و باید تلاش کنیم که رکود برنگردد؛ اظهاراتی که شاید برخی مردم با وجود نامه 4 وزیر کابینه، با دیده تردید به آن نگاه کنند.
وی در همایش بین المللی روز صنعت و تجارت از اظهارات یک سال قبل خود دفاع کرد و گفت: «در سال گذشته نیز رشد اقتصادی سه درصدی داشتیم پس ما از رکود خارج شدیم، البته شرایط ما به نحوی است که امکان دارد دوباره به رکود برگردیم»
در این میان برخی هنوز سوالات فراوانی دارند؛ آنها از خود می پرسند چرا ایران بعد از دو سال هنوز زیر سایه رکود قرار دارد؟
چراغ های سبز انتخاباتی برای «خروج از رکود»
انتخابات 24 خرداد سال 92 برگزار و حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور دولت یازدهم ایران انتخاب شد؛ کسی که سابقه دیپلماتیکش حکایت از بروز رویدادهای جدیدی در عرصه سیاست خارجی ایران می داد.
وی که برخی طرفدارانش او را شیخ دیپلمات می نامیدند برای اقتصاد نیز شعارهایی داشت؛ شعارهایی که با واژه هایی مثل «رکود»و «تورم» آمیخته شده بود.
روحانی در ایام تبلیغات انتخاباتی اش از یک برنامه صد روزه برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور رونمایی کرده بود و بعد از بدست گرفتن دولت از سوی وی همه منتظر به ثمر رسیدن برنامه های این بسته بودند.
شهریور ماه گرم سال 92، وعده های یاران روحانی برای مهار تورم و رکود را نیز داغ تر کرده بود. محمد نهاوندیان رئیس سابق اتاق بازرگانی که به ریاست دفتر رئیس جمهور رسیده بود، جزئیات برنامه 100 روزه روحانی برای بهبود اقتصاد کشور را اینگونه تشریح می کرد: «خروج از رکود تورمی نیز از جمله سرفصل‌های اصلی برنامه 100 روزه اقتصادی دولت تدبیر و امید است.»
وی با تاکید بیشتر بر روی مساله رکود و نگاه دولت برای رفع آن در 100 روز اول کار دولت، تاکید کرد: «در برنامه 100 روزه اقتصادی دولت تمام شرایط به نحوی چیده شده است تا در گام اول رکود تورمی از اقتصاد ایران رخت بر بندد.»
اظهارات نهاوندیان نشان می داد که دولت روحانی قرار است طی حدود 3 ماه کشور را از وضعیت رکود تورمی خارج کند، البته دولتی ها برای رخ دادن این وعده خود در همان ابتدای آغاز به کار دولت، لایحه اصلاح بودجه سال 92 را به مجلس دادند.
وعده های یاران روحانی به مردم به همینجا ختم نمی شد و حتی برخی از آنان برای رسیدن به مرحله «خروج از رکود» زمان تعیین کردند.
مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس جمهور در در جمع هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی استان تهران درباره سیاست های ضد تورم و رکود دولت یازدهم گفت: «برای خروج از رکود تورمی باید در یک سیر زمانی از این حالت خارج شویم، یعنی تورمی که رو به افزایش است ابتدا متوقف شود و بعد از آن در مسیر نزولی قرار گیرد.»
وی ادامه داد: «در 6 ماهه دوم سال 92 باید آهنگ صعودی تورم متوقف و نرخ رشد اقتصادی منفی سال گذشته کاهش یابد، در سال 93 تورم از امسال پایین‌تر و نرخ رشد اقتصادی مثبت و از حالت رکود خارج شود؛ در سال 94 این رشد افزایش پیدا می‌کند و شرایطی حاصل می‌شود که در سال‌های 95 و 96 به رشد اقتصادی پایدار و تورم پایین برسیم.»
نیلی معتقد بود که در سال 93 نه تنها کشور از رکود خارج می شود، بلکه سال 94 و 95 زمانی است که کشور به شکوفایی اقتصادی می رسد.
در این میان یکی از وزرایی که جز امضا کنندگان نامه هشدار آمیز به رئیس جمهور است، در همان دوران نیز سعی می کرد واقع بینانه تر درباره بسته اقتصادی روحانی و خروج از رکود و تورم نگاه کند؛ نگاهی که در همان دوران زمزمه های اختلاف نظر جدی وی با برخی از مردان دیگر اقتصادی دولت را تشدید می کرد.
علی طیب نیا -که برخی، مرد اول اقتصادی دولت روحانی بودن او را با دید تردید می نگرند- در روزهای ابتدایی آغاز به کار دولت یازدهم، در برنامه تلویزیونی نگاه یک، اظهارات قابل تاملی را درباره بسته صد روزه روحانی بیان کرد: «حل مشکل تورم یا رکود اقتصادی در یک دوره 100 روزه امکان پذیر نیست، مشکل تورم در ایران ساختاری است که از دهه 50 با افزایش در آمدهای نفتی به شکل شدید و امروزی در اقتصاد ایران پدیدار شد و عدم تعادل هایی در ساختار اقتصادی ایران شکل گرفته است»
وزیر اقتصاد در همان دوران از تدوین برنامه بلند مدتی برای خروج از شرایط رکود در کشور خبر داد و گفت که طی یک برنامه بلند مدت تلاش خواهد شد که از فضای رکود تورمی خارج شویم؛ تلاشی که همزمان با برگزاری مذاکرات هسته ای، جامعه هر روز درباره به نتیجه رسیدن آن امیدوار تر می شد.
عبور از رکود؛ وعده ای با مهر محرمانه!
روحانی آنقدر صریح و مطمئن خبر را اعلام کرد که در همان نگاه اول، برخی برای رد کردن ادعای وی تردید کردند.
رئیس دولت یازدهم می گفت «ما از رکود عبور کرده ایم» ولی کارشناسان و مردم احساس دیگری داشتند؛ حسن روحانی هم در همان روزهای ابتدایی دولت و در اولین نشست خبری اش گفته بود که معیار او برای مسائل اقتصادی و تورم جیب مردم است نه آمار بانک مرکزی.
رئیس جمهور اما در شهریور سال 93 یعنی همان ایامی که «عبور از رکود اقتصادی» را به عنوان یکی از دستاوردهای دولت یازدهم اعلام کرد، حرفی از نمودهای این خروج از رکود در آمارهای بانک مرکزی یا جیب مردم نزد.
فعالان اقتصادی اما بعد از خبر روحانی درباره خروج از رکود همچنان نگران بودند؛ آنها معتقد بودند سیاست های ضد تورمی دولت تا حدودی تورم را مهار کرده اما هنوز اوضاع رکود در کشور خوب نیست و چشم امید آنها به وعده های دولت و گشایش های اقتصادی پس از رفع تحریم ها در سایه توافق هسته ای بود.
اظهارات برخی دولتی ها نیز در این میان نگرانی‌ها و تردیدهای جامعه درباره ادعای خروج از رکود روحانی می افزود.
جهانگیری معاون اول روحانی در آبان سال 93 یعنی چند ماه بعد از ادعای روحانی، از برنامه های دولت برای خروج از رکود تا پایان همان سال سخن می گفت و مدعی بود که برای خروج از رکود منتظر برنامه ای هستند که با همین عنوان به مجلس فرستاده شده است.
سال 94 و به ویژه بعد از توافق هسته ای همه منتظر بودند تا وعده های عملی و اقتصادی که با خبر رئیس دولت از رکود خارج شده بود، به شکوفایی برسد. اما بعد از توافق هسته ای خبرهای اقتصادی، نه تنها امیدوار کننده نبود، بلکه نگران کننده هم شده بود.
محمد علی نجفی مشاور روحانی سال 94 را سخت ترین سال در 36 سال گذشته پس از انقلاب خوانده و می گفت: «رکود یک مسئله جدی است و دولت هنوز نتوانسته است خود را از آن نجات دهد.»
جامعه در میان اظهارات متناقض مسئولان دولتی و شخص رئیس جمهور گیر کرده بود که نامه 4 وزیر کابینه تیر خلاص را به آرزوهای فعالان اقتصادی برای رسیدن به شکوفایی اقتصادی زد؛ نامه ای که هشدار می داد کشور در وضعیت رکود گرفتار است و اگر تصمیم ضرب الاجلی گرفته نشود، این رکود به بحران تبدیل می شود.
در این میان یکی از قابل تامل ترین واکنش های به نامه 4 وزیر از سوی محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت مطرح شد.
وی با اشاره به نامه 4 وزیر کابینه گفت: «این نامه از یک گزارش فراتر نبود، گزارش 4 وزیر طبیعی بود و شاید غیرطبیعی بودن ماجرا این است که نباید چنین نامه‌ای در رسانه‌ها منتشر می‌شد... شاید اگر برای انتشار این نامه با بنده مشورت می‌کردند، توصیه می‌کردم یک مهر محرمانه به این نامه بزنند تا ما دچار برخی تحلیل‌های نادرست نباشیم.»
نوبخت در شرایطی می گفت که بهتر بود بر روی این نامه مهر محرمانه می خورد که وعده خروج از رکود و حتی بعد از آن طرح ادعای عبور از رکود از سوی رئیس جمهور به صورت علنی و شفاف بیان شده بود؛ برخی مردم نیز انتظار داشتند که اگر مشکلی در اقتصاد و بازار سرمایه وجود دارد از سوی دولت به آنها اطلاع داده شود.
هشداری که تفسیر به رای شد!
بعد از نامه 4 وزیر و زمانی که همه انتظار داشتند جزئیات دستور رئیس جمهور برای پیگیری هشدارهای وزرا از سوی دولت منتشر شود؛ خبرها و اظهارات دیگری به جامعه منتقل شد.
برخی خبرهای تائید نشده از دلخوری رئیس جمهور از 4 وزیر حکایت داشت و برخی دیگر از بروز اختلاف جدی در تیم اقتصادی دولت یازدهم.
در همین حال دفاع نوبخت از اظهارات سال گذشته روحانی مبنی بر «عبور از رکود» نیز قابل توجه بود؛ وی در دفاع از اظهارات سال گذشته رئیسش گفت: «مطلبی که آقای رئیس‌جمهور بابت خروج از رکود بیان کردند کاملا درست است و حتی این 4 وزیر هم موضوع خروج از رکود را قبول دارند. همچنین تبدیل رشد منفی اقتصادی به بالای مثبت 3 درصد و رشد اقتصادی مؤید اقدامات دولت است و آنچه که آقای رئیس‌جمهور بیان کرد بر اساس آمارها و تمام منابع ملی و بین‌المللی درست است.»
روز گذشته اما خود رئیس جمهور هم برای دفاع از اظهارات سال گذشته اش به میدان آمد.
وی با بیان اینکه برخی سوال می‌کنند که آیا ما واقعا از رکود خارج شدیم یا خیر؟ گفت: «خروج از رکود و رونق تعریف‌های مشخصی دارد، اگر در دو دوره سه ماهه شاهد رشد اقتصادی باشیم یعنی رونق و خروج از رکود محقق شده، بر همین اساس ما در سال گذشته شاهد رشد اقتصادی در سه ماهه اول، دوم و سوم بودیم و در مجموع در سال گذشته نیز رشد اقتصادی سه درصدی داشتیم پس ما از رکود خارج شدیم.»
روحانی در ادامه ادامه و بدون اشاره به نامه هشدار آمیز 4 وزیر خود با گفتن این جمله که «البته شرایط ما به نحوی است که امکان دارد دوباره به رکود برگردیم» سعی کرد نامه وزرای کابینه را معطوف به یک هشدار نسبت به احتمال بازگشت رکود کند، در حالی که در نامه وزرا صریحا آمده بود که کشور هم اکنون در حال رکود است و اگر فکری به حال آن نشود، رکود به بحران تبدیل می شود.
در میان تاکیدهای مسئولان دولتی مبنی بر خروج از رکود و هشدارهای برخی دیگر درباره بحرانی شدن اوضاع اقتصاد کشور، فعالان اقتصادی و مردم با چشم های نگران به برنامه های اقتصادی دولت نگاه می کنند.
فعالان اقتصادی که امیدوار بودند همزمان با چرخیدن سانتریفیوژها چرخ کارخانه‌های آنها بچرخد و مردمی که منتظر بودند بهبود وضعیت اقتصادی از آمارهای بانک مرکزی به جیب آنها منتقل شود، بعد از دوسال تنها یک سوال جدی دارند: «برنامه های دولت برای خروج از رکود کی قرار است جواب دهد؟»