در قانون کار ایران مشاغل سخت وزیان آور اینگونه تعریف می‌شود:«کارهای سخت و زیان آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد بوده که در اثر اشتغال کارگر تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی (جسمی و روانی) برایش ایجاد می شودکه نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن می‌باشد. »
نکته جالب این است که کار در معدن سر لیست مشاغل سخت و زیان آور است. کار در معدن در مشاغل سخت و زیان آور در قانون کار آمده است:«کار در معادن اعم از تحت الارضی یا سطح الارضی که ایجاب می‌کند، کارگران در تونل‌ها و راهروهای سر پوشیده به استخراج بپردازند.کار استخراج شامل جدا کردن یا منفجر ساختن مواد از سطح کار، حمل مواد عملیات مربوط به انفجار، اداره تأسیسات آب و برق در داخل معدن و به طور کلی هر گونه مباشرت و نظارتی که ایجاب نماید کارگر در تونل‌ها، راهروها یا میله‌های معدن انجام وظیفه نماید، می‌باشد.» مطابق این قانون «بیمه شدگانی که حداقل 20 سال سابقه کار متوالی یا 25 سال سابقه کار متناوب و پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور را دارا باشند، بدون شرط سنی می‌توانند درخواست بازنشستگی از سازمان تأمین اجتماعی نمایند.»
اما نکته مهم اینجاست که این کارگران علاوه بر سختی کاری که دارند مطابق قانون حقوق این افراد باید نسبت به سایر کارگران بیشتر باشد. چرا که شرایط ویژه حقوق و دستمزد باید به آنها پرداخت شود.
مطابق ماده 52 قانون کار این کارگران نباید بیشتر از 6ساعت در روز و 36 ساعت در هفته بیشتر شود. این در حالی است که اکثر کارگران معدن در سراسر کشور در 2تا 3شیفت ک اری به صورت مداوم در15 روز کار می کنند.
برخی از کارگران معادن بیان می کنند که روزانه بیش از 15ساعت کار می‌کنند و حقوق و مزایای اضافه کاریشان نیز پرداخت نمی شود. این کارگران درحالی روزگار می‌گذرانند که در طول 15روز کار مداوم 15ساعته، در سه شیفت کار می‌کنند و زمان استراحتشان را در خارج از معدن داخل اتاقک‌های پیش ساخته فاقد امکانات رفاهی سپری می‌کنند. در کنار این مشکل نبود مباحث ایمنی در کارگاه های معدن به گونه ای است که احتمال بروز حوادث ناشی از کار بسیار زیاد است.
معدن کاری از جمله قدیمی ترین مشاغل است که همواره طاقت فرسا و پر مشقت بوده و معدنکاران همواره در معرض خطرات ناشی از کار در معادن و جراحات ناشی از آن و حتی مرگ قرار دارند .
وضعیت دستمزد کارگران معدن به اندازه ای نامطلوب است که سید حسن هفده تن، معاون روابط کار وزیر از راه اندازی تشکل های صنفی به عنوان یکی از اولویت‌های کاری این وزارتخانه خبر می‌دهد.
وی می گوید: برگزاری دوره های آموزشی جدید برای کارفرمایان و کارگران معادن نیز از جمله برنامه های ما است. معادن ذغال سنگ استان‌های کشور از نظر ایمنی حساسیت خاصی دارند و صیانت از نیروی کار و حفظ سلامت جسمی و روانی آنان مهم است.
* آموزش 1میلیون معدنکار برای حفاظت و ایمنی
به گفته هفده تن، برای ارتقای رویکرد حفاظت فیزیکی کار در این معادن، برنامه ریزی های خاصی بر مبنای علمی انجام شده تا حوادث ناشی از کار در معادن که ریسک بالایی دارند، کاهش یابد و در مقابل حساسیت کارفرماها در برابر رعایت ایمنی نیروهای شاغل در این معادن افزایش یابد. در این راستا سعی داریم که یک میلیون نفر از نیروهای کار در بخش معادن را آموزش دهیم تا با رفتار جدید، خود را در برابر حوادث ناشی از کار ایمن سازند.
وی از نوسازی و افزایش تجهیزات معادن به عنوان یکی دیگر از اقدامات در دست اجرا برای ارتقای ایمنی محیط کار یاد کرد و گفت: برای آموزش ارتقای ایمنی شرایط کار 300 هزار مهندس ساختمان نیز تفاهمنامه ای با سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور منعقد شده است.همچنین طی مذاکراتی که با مدیران کل دستگاه‌های اجرایی شده، باید هنگام واگذاری فعالیت ها به پیمانکاران تمام حق السهم کارگر، دستمزد و مزایای جانبی آنها با رعایت سود عادلانه به پیمانکاران گفته شود تا از مزد کارگر کم نشود.
*تبعیض در دستمزد کارگران معادن دولتی و خصوصی
معاون وزیر کار، با بیان اینکه از تبعیض دستمزدهای کارگران معادن دولتی و خصوصی در رنج هستیم، ادامه داد: بطور جدی به دنبال رفع این مشکل هستیم.
هفده تن اشتغال فارغ التحصیلان معادن را مساله ای فرابخشی دانست و گفت: با برنامه ریزی بلند مدت و فراخوان دستگاه های اجرایی و آمایش سرزمین از طریق استانداری ها، مشکلات این بخش حل خواهد شد.
بارها و بارها راه کارهای متعددی در جهت حمایت از کارگران معادن و حل مشکلات آنها بر روی کاغذ تهیه شده است. اما هچ گاه موثر در حل دغدغه های این قشر نبوده است. با نگاهی به مشکلات کارگران معادن به نظر می رسد وزارت کار و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید نگاهی ویژه به کارگران معدن داشته باشند. کارگرانی که ب کمترین دستمزد منابع معدنی ارزشمند کشور را از کیلومترها زیر زمین استخراج می کنند.