گروه گزارش ویژه مشرق- «کانادا دیگر نمی‌تواند 10 سال بعد را مانند 10 سال گذشته تاب بیاورد. اکنون زمان تغییر واقعی است، برای کمک به طبقه متوسط کانادا، حالا». این جملات جاستین ترودو که در پایگاه حزب لیبرال کانادا نقش بسته است، رویکرد کلی دولت آینده را نشان می‌دهد.

پیروزی حزبش، برای همه معنادار بود چون ترودو نسبت به هارپر (نخست وزیر فعلی) مانند اوباما است نسبت به بوش! البته او برخلاف حزب «دموکرات نو» که پس از لیبرال‌ها و محافظه‌کاران بیشترین تعداد نماینده را در مجلس آینده خواهد داشت، چپ‌گرا نیست بلکه یک معتدل در برابر احزاب راست‌گرایی مثل حزب «توسعه‌گرای محافظه‌کار» به حساب می‌آید و از آنجا که در کشورهای غربی، چپ‌گرایان و اعتدال‌گرایان اعم از لیبرال‌ها، دموکرات‌ها و حتی سوسیالیست‌ها رویکرد مثبت‌تری نسبت به کشورهای در حال توسعه از جمله ایران دارند، انتخابات اخیر کانادا فرصت خوبی برای سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی ایران ایجاد خواهد کرد.

انتخابات: یک روز برای چند سال

کانادا اگر چه چهارمین کشور جهان از نظر وسعت خشکی‌ها است اما تنها 35 میلیون جمعیت دارد. این بدان معنا است که تراکم جمعیت در این کشور بسیار پایین است که مهمترین علت آن، سرمای بیش از حد به ویژه در نیمه شمالی است. از این جمعیت، حدود 25 میلیون حائزین شرایط رأی دهی بودند که روز دوشنبه، بیش از 68% در انتخابات شرکت کردند، یعنی 11% بیشتر از سال 2011 میلادی. سال 1993 نیز چنین اتفاقی افتاد، یعنی بیش از 69% در انتخابات شرکت کرده و حزب لیبرال پیروز شد. ظاهراً حزب محافظه کار، بیش از احزاب دیگر از رأی‌دهندگان سنتی و ثابت برخوردار است.


حزب لیبرال توانسته در 184 حوزه انتخابی از مجموع 338 حوزه به برتری دست یابد و با کرسی‌های جدیدی که به دست آورده است، رکورد جدیدی در تاریخ کانادا به ثبت برساند، یعنی 42% بیشتر از انتخابات 2011 میلادی (پیش‌تر حزب لیبرال، جایگاه سوم را در مجلس کانادا در اختیار داشت). همچنین حزب محافظه‌کار به 99 کرسی و حزب دموکراتیک نوین به 44 کرسی، حزب کبکی‌ها 10 کرسی و حزب سبز به 1 کرسی دست یافت. حزب محافظه کار 22.3% از کرسی های چهارسال پیش خود را از دست داد و حزب دموکراتیک نوین، 17.8% از آن را.

توماس مولکِیر (سمت چپ) و استفن هارپر (وسط) دو رقیب اصلی ترودو بودند. هارپر برای احترام به نظر مردم، بلافاصله از ریاست حزب محافظه کار کناره گرفت

کسب کرسی‌های بیشتر در پارلمان کانادا برای ایرانیان کانادا هم مبارک بود. دو ایرانی به نام‌های علی احساسی و مجید جوهری به پارلمان راه یافتند. همچنین یک نامزد افغان‌تبار به نام مریم منصف نیز بر کرسی پارلمان تکیه خواهد زد.




ترودو، اولین نخست وزیر کانادایی که پدرش هم نخست وزیر بوده است

وال استریت ژورنال اولین خبر خود از پیروزی جاستین ترودو را با دو نکته مهم همراه کرد: اول اینکه وضعیت اقتصادی «ناخوشایند» مردم را از تداوم اعتماد به هارپر بازداشت و دوم اینکه پدر ترودو، پی‌یر ترودو از جمله نخست وزیرانی بوده است که مدت مدیدی در این پست بوده است و این یعنی چنین شانسی برای پسرش هم وجود دارد. جوزف فیلیپ پی یر ایوس الیوت ترودو (که نامش هم مانند سال‌های نخست وزیری اش طولانی است!) از سال 1968 تا 1984 میلادی در این منصب قرار گرفت (به جز 9 ماه از ژوئیه 1979 تا مارس 1980). وی در سال 1997 میلادی از مادر جاستین جدا شد. مادر جاستین، مارگارت، دختر وزیر شیلات در کابینه لوئیس سنت لارنت (نخست وزیر کانادا از 1948 تا 1957 میلادی) بوده، بنار این تبار جاستین از هر دو طرف به سیاستمداران می‌رسد.

پی یر ترودو به جز جاستین که در انتخابات اخیر به نخست وزیری رسیده است، دو پسر دیگر و کوچک‌تر هم دارد: الکساندر و مایکل. جاستین متولد 1971 است و آن دو هر یک به فاصله دو سال به دنیا آمده‌اند. البته مایکل دو سال پیش از فوت پی‌یر، در سال 1998 میلادی در اثر ریزش بهمن کشته شد ولی معلوم نیست الکساندر نیز تمایلی برای زنده کردن خاطرات کودکی خود، یعنی بازگشت به خانه نخست وزیر در اوتاوا نداشته باشند.


جاستین ترودو کودکی خود را در بهره‌گیری از ترکیبی از «مزایای اختصاصی و عمومی» گذرانده است، در سال 2004 میلادی با سوفیا گریگور، مجری و مدل شبکه‌های تلویزیونی و گزارشگر رادیویی ازدواج کرد و اکنون سه فرزند دارد. وی ادبیات انگلیسی و فرانسوی را در دانشگاه مک گیل مونترآل خواند و معلمی دبیرستان در ونکوور و مربیگری اسنوبورد را تجریه کرد.

جاستین در سال 2008 میلادی وارد فضای سیاسی کانادا شد، وقتی که در انتخابات پارلمان از یک حوزه انتخابی در مونترآل رای آورد، جایی که پیش‌تر سابقه نداشت به لیبرال‌ها رأی دهند. جاستین در سال 2013 میلادی، 45 سال و یک هفته پس از آغاز ریاست پدرش بر حزب لیبرال، به همین سمت دست یافت. ترودو نهایتاً در انتخابات دوشنبه گذشته 19 اکتبر 2015 میلادی توانست به دفتر نخست وزیر راه یابد. او برخلاف عمده نخست وزیران کانادا نه حقوقدان بود و نه سرمایه‌دار، بلکه معلم و فعال مدنی بود، دقیقاً مانند پدرش که در دوره نخست وزیری نیز رویکرد خود را حفظ کرد و برای تصویب منشور حقوق و آزادی‌ها در کانادا سنگ تمام گذاشت.

چرا بخت حزب محافظه کار، سیاه شد

حزب محافظه‌کار در تبلیغات انتخاباتی خود بر تفاوت سنی و میزان تجربه هارپر و ترودو تأکید داشت و می گفت اگر چه کودکی ترودو در خانه نخست وزیر در اوتاوا گذشته است، هنوز خیلی زود است که آن کودک بتواند بر کرسی نخست وزیری بنشیند. حتی برخی رقبای ترودو از داخل حزب لیبرال معتقد بودند او شاید توان مدیریت حزب را هم نداشته باشد چه برسد به کشور! اما پس از پیروزی وی، برایان مولرونی، نخست وزیر محافظه‌کار که توانسته بود در سال 1984 میلادی پی یر ترودو را شکست دهد، در یک مصاحبه تلویزیونی اذعان کرد که زمان تغییر فرارسیده بود و وقتی که چنین شود، نمی‌توان در برابر تغییر ایستاد.

رقیبان ترودو یعنی هارپر از حزب محافظه‌کار و توماس مولکِیر از حزب دموکراتیک نو، وی را فردی انتزاعی می‌دانستند که شعارهایش اصلاً عملیاتی نیست. می‌گفتند او بیشتر از اینکه مایه و جوهری داشته باشد، فقط استاد ژست گرفتن در برابر عکاسان است. آنها حتی ترودو را متهم کردند که پیش‌تر گاهی مواد مخدر توزیع می‌کرده است. اما وعده‌های اقتصادی ترودو در کنار ژست مردمی‌اش توانست ورق را برگرداند.

البته این انتخابات هم از ادعای تخلف (و احیاناً تقلب!) خالی نبود. برخی از رأی‌دهندگان به نحوه برگزاری انتخابات اعتراض دارند و می‌گویند صندوق اخذ رأی در ساعت مقرر فعال نشده است، برای احراز هویت رأی‌دهندگان سخت‌گیری می‌کردند یا حتی کاغذهایی به آنها برای ثبت رأی‌شان داده شده که پیش‌تر پر شده بود!

در حدود دو ماه مبارزه نفس‌گیر، رخدادهای موجب شد مردم واکنش احزاب را بسنجند از این رو نظرسنجی‌ها نشان دهنده تغییر آرا در روزهای آخر مبارزه انتخاباتی است، آنچه پیتر مک کَی از وزرای محافظه‌کار، «جزر و مد» برخی کاناداییان به ویژه در ایالت‌های شرقی نامید. این رخدادها جدا از رکود اقتصادی در کانادا، عبارت بود از:

* فساد اقتصادی به ویژه در تبلیغات انتخاباتی

در برنامه انتخاباتی ترودو آمده است لایحه جدیدی برای اصلاح قانون انتخابات به مجلس داده خواهد شد که تمامی روزنه‌های فعلی در نظارت بر هزینه‌های کلان برای تبلیغات انتخاباتی را ببندد. این برنامه زمانی ارائه شد که در تلیغات انتخاباتی اخیر، اخباری از مخارج چند سناتور محافظه‌کار که دوباره نامزد شده بودند فاش شد و به جنجالی علیه آنها در اوضاع اقتصادی دشوار برای مردم عادی تبدیل شد.

* حرکت عظیم مهاجران از سوریه به سمت اروپا و کانادا

در مورد ورود مهاجران نیز، ترودو برخلاف هارپر از این مسأله استقبال کرد و گفت دولت لیبرال نه تنها به همه گروه‌های مهاجر و فرهنگ‌های گوناگون احترام خواهد گذاشت، بلکه به 25 هزار از مهاجران با هزینه دولت کمک خواهد کرد تا در کانادا ساکن شده، با زبان و قوانین این کشور آشنا شده و جذب بازار کار شوند. هارپر حداکثر با ورود 10 هزار مهاجر موافقت کرد.

* حکم یک دادگاه در مورد قانون ممنوعیت استفاده زنان از روبنده

داستان روبنده از این قرار است که حزب محافظه‌کار تلاش می‌کرد عدم استفاده زنان از روبنده را به یکی از سوگندهای اجباری در زمان اعطای شهروندی تبدیل کند و هارپر رسماً و صراحتاً از این مسأله دفاع کرد. این را در کنار برنامه‌هایشان برای جلوگیری از ازدواج اجباری دختران در سنین پایین و عدم الزام دختر برای گرفتن اذن پدر در ازدواج قرار داده بود، امری که چندی پیش به قتل یک عروس و داماد به دست پدر عروس انجامید.

حزب محافظه‌کار که هم اکنون دومین حزب در پارلمان به شمار می‌آید، قرار است رهبری اپوزسیون را با همراهی حزب سوم یعنی دموکراتیک نوین بر عهده گیرد.


ایده‌هایی برای تغییر اوضاع داخلی و خارجی

جنجال زیادی در مورد برنامه‌های حزب لیبرال به پا شده است و رسانه‌های کانادا دائماً در مورد چگونگی عملیاتی شدنِ بندبند آن به مناظره می‌پردازند:

* برنامه های اقتصادی

شعارها و برنامه اقتصادی، مهمترین قسمت از تبلیغات انتخاباتی در کانادا بود. حزب لیبرال برنامه‌ای ارائه کرده، شامل سه بخش اصلی که برای همه قابل فهم باشد:

1- سرمایه‌گذاری در تولید و زیرساخت‌ها در کنار پایین‌آوردن سود بانکی: فایده این کار، هم افزایش اشتغال است (یعنی بزرگترین مشکل طبقه متوسط) و هم خروج بازار از رکود با کمک دولت (که بزرگترین مشکل تولیدکنندگان است). علاوه بر اینکه تمایل ثروتمندان برای انباشت ثروت در بانک‌ها و سرمایه‌گذاری در بخش مالی و ارزی (تبادل پول با پول به جای پول با کالا و خدمات) را کاهش می‌دهد. سرمایه‌گذاری ترودو در زیرساخت یعنی تا حدود سه سال، دولت کانادا 7 تا 10 میلیارد دلار کسری بودجه خواهد داشت یعنی هزینه‌هایش بیش از درآمدهایش خواهد بود. بنابراین طبیعی بود که بازارهای مالی واکنش خوشی به پیروزی او نشان ندهند. حتی از ارزش دلار کانادا کاسته شد.

2- تغییر آیین نامه مالیاتی: کاهش چنددرصدی از مالیات عموم مردم (کسانی که درآمدی پایین تر از 90 هزار دلار در سال دارند) و افزایش مالیات اقلیت ثروتمند (با درآمد بیش از 200 هزار دلار در سال)  که اصطلاحاً به 1% معروفند، نه تنها فاصله طبقاتی را کاهش می‌دهد، بلکه موجب کاهش فشار بر اقشاری می‌شود که طق برنامه اول، تازه به مدد این دولت وارد بازار کار خواهند شد. اقتصاددانان حزب محافظه کار، این کار را احمقانه توصیف کرده‌اند.

3- استفاده از این مالیات برای رفع مشکلات طبقه متوسط و ضعیف: ساختن مسکن‌های ارزان و همچنین تقویت بیمه‌های مرتبط با نوزادان و کودکان، دو نگرانی اصلی اقشار متوسطی که باید برای رفع احتیاجات خود دو شیفت کار کنند را تا حدی رفع می‌کند.

* برنامه سیاست داخلی

در عرصه سیاست داخلی، سه شعار اصلی حزب لیبرال، «آزادی اطلاعات، شفافیت و انصاف» بوده است. این دولت اگر خود را محتاج اعتماد مردم می‌بیند، ابتدا خود به مردم اعتماد می‌کند. لیبرال‌ها دولت هارپر را به سیاسی‌کاری در انتصابات و توجه به پیوندهای حزبی به جای برنامه‌های متقن و علمی متهم می‌کنند و دائماً سخن از این می‌گویند که نخست وزیر باید صدای مردم باشد نه اینکه ارگان‌های حکومتی فقط به انعکاس صدای نخست وزیر در میان مردم بپردازند. می‌گویند دیگر قرار نیست مانند دوره حکومت هارپر، قدرت در دستان نخست وزیر، متمرکز باشد.

خب اینها که شعار است یا نهایتاً راهبرد اصلی دولت در سیاست داخلی. اما برنامه عملیاتی لیبرال‌ها چیست؟ آنها می‌خواهند لوایح متعددی به پارلمان ارائه کنند که سازوکارهایی برای ایجاد شفافیت در دستگاه‌های دولتی فراهم شود، یعنی انتصاب افراد، اقدامات آنها و رفت و برگشت بودجه‌ها علنی شود و همه سیاست‌ها و مصوبات و برنامه‌های بر ارگان‌های مختلف دولتی بر روی یک یا چند پایگاه اینترنتی قابل دسترس باشد. البته این لوایح شامل ایجاد شفافیت در دیوان عالی و مجلس کانادا هم می‌شود.

لیبرال‌ها همچنین می‌خواهند یک کمیته عالی متشکل از نمایندگان احزاب مختلف سیاسی ایجاد کنند تا تمام اعمال مؤسسات دولتی را از منظر امنیت ملی و مصالح عمومی بررسی کند. بالاخره این احزاب بر سر هر چیزی اختلاف داشته باشند، در این یک زمینه می‌توانند توافق کنند.

فیدل کاسترو که روابط نسبتاً خوبی با پی یر ترودو داشت، در سال 2000 میلادی در مراسم ختم او شرکت کرد و به جاستین تسلیت گفت

لیبرال‌های کانادا تأکید دارند خدمات دولتی نباید تفاوتی میان شهروندان قائل شود و برای همه در مدتی معین، قابل دسترسی باشد. دولت باید این را ضمانت کند و در این زمینه به هر کسی از هر قشری پاسخگو باشد.

* برنامه سیاست خارجی

اما در عرصه سیاست خارجی، ترودو گفته که روابط خود را با دولت اوباما و هم با دولت ایران بهتر خواهد کرد. او می‌خواهد نیروهای کانادا را از جبهه مبارزه با داعش بیرون بکشد و به جای آن به کمک‌های بشردوستانه و آموزش‌های فنی روی بیاورد. اصلاً می‌خواهد تمرکز جدیدی بر همکاری با دول دیگر برای حل مشکلات زیست محیطی به ویژه تغییرات آب و هوایی داشته باشد. این در برابر سیاست هارپر قرار دارد که بودجه این بخش را کاست و به صنعت نفت هدیه کرد. شعار محیط زیستی ترودو، بیش از هر چیز با هدف جذب آرای هواداران حزب سبز ارائه شده است که ظاهراً در این امر موفق بوده است.

درباره ادامه همکاری با ائتلاف آمریکا علیه داعش نیز نخست وزیر جدید قصد دارد تجدیدنظر کند و به حضور نیروهای کانادا در این ائتلاف پایان دهد. در مقابل، برنامه ترودو افزایش کمک‌های انسان‌دوستانه کانادا به بازماندگان جنگ و مهاجران است.

به جز ایران که در ادامه گزارش مستقلا گفته خواهد شد و ترودو وعده‌های امیدوارکننده‌ای درباره تعامل با ایران داده است، دولت جدید کانادا در ارتباط با دولت ایالات متحده هم تغییر رویکرد خواهد داشت. دولت هارپر متأثر از لابی صهیونیست‌ها روابط چندان گرمی با اوباما نداشت.

نظام انتخاباتی کانادا تغییر می کند؟

حزب لیبرال وعده داده که با همکاری احزاب دیگر تغییراتی در نظام انتخاباتی ایجاد خواهد کرد و آن را از نظام اکثریتی خارج می‌کند. هم اکنون هر فرد فقط به یک نامزد رأی می‌دهد و نامزدی که بیشترین رأی را در حوزه انتخابیه بیاورد، نماینده پارلمان خواهد شد. در این نظام معمولاً مجموع آرای یک حزب در کل کشور، کمتر از کرسی‌هایی است که نصیبش شده است. مثلاً در همین انتخابات اخیر، حزب لیبرال مجموعاً به 39% از کل آرا دست یافت، اما 54% از کرسی‌ها را از آن خود کرد.

چنین نظامی البته معمولاً به نفع حزب محافظه‌کار عمل کرده، زیرا هواداران این حزب، معمولاً گزینه دیگری که برنامه‌اش شبیه به نامزد حزب محافظه‌کار باشد، ندارند. اما هواداران حزب لیبرال، گاهی میان نامزد این حزب و احزابی چون دموکراتیک نوین و حزب سبز مردد می‌شوند، از این رو رأی این گروه از مردم تقسیم می‌شود و نامزد محافظه کار پیروز می‌شود.

آیا ترودو می‌تواند با تغییر نظام انتخاباتی کانادا، شانس حزب خود را در آینده کشورش افزایش دهد؟

دو گزینه منطقی و دموکراتیکی پیشِ روی حزب لیبرال قرار دارد:

 * نظام انتخاباتی ترجیحی یا اولویتی: در این نظام، هر فرد به تعدادی از نامزدها رأی می‌دهد، اما آنها را به ترتیب اولویت می‌نویسد یا در برابر اسامی چاپ شده، به ترتیب اولویت شماره‌گذاری می‌کند. بنابر این، نامزد حزب لیبرال می‌تواند به عنوان نفر دوم در لیست هواداران سایر احزاب به ویژه حزب سبز و دموکراتیک نوین قرار گیرد و احتمالاً مجموع امتیازی که از اولویت اول هواداران حزب خود و اولویت دوم و سوم هواداران احزاب دیگر به دست می‌آورند، می‌توانند بر نامزد حزب محافظه‌کار پیروز شوند.

* نظام انتخاباتی نسبیتی یا سهمیه‌ای: در این نظام، هر حزبی، به میزان درصدی که از آرا دارد، به همان درصد از کرسی‌های مجلس را تصاحب می‌کند. ایتالیا هم اکنون با چنین نظامی به برگزاری انتخابات می‌پردازد که البته معمولاً مستلزم ائتلاف میان احزاب برای کسب اکثریت مجلس و تعیین نخست وزیر است. در نتیجه امور کشور کندتر پیش می‌رود و برنامه‌های دولت از قاطعیت لازم برخوردار نیست. با این حال، مزیت این نظام به امکان ورود احزاب کم هوادارتر برمی‌گردد. آنها می‌توانند اگر چه با چند نماینده معدود، اما بالاخره صدایی در پارلمان داشته باشند.

البته بهتر است حزب لیبرال به جای تغییر نظام انتخاباتی، فکری به حال ائتلاف خود با سایر احزاب کند تا دست کم در حوزه‌های انتخابی که شعارهای نامزد این حزب با حزب دموکراتیک نوین و حزب سبز، شبیه است، تنها یک نامزد توسط این سه حزب معرفی شود. این کار می‌تواند آرای هواداران اندک احزاب دیگر مانند حزب «مقاومت در دموکراسی» را نیز در سبد لیبرال‌ها بریزد.

ایران

جاستین ترودو و استفان هارپر در یک نقطه نیز در مقابل یکدیگر قرار دارند؛ نحوه تعامل با ایران. هارپر در دوران نخست‌وزیری خود تقریبا از هیچ اقدامی برضد ایران پرهیز نکرد و در سال 91 روابط دیپلماتیک دو کشور را نیز به تعطیلی کشاند. در آشوب‌ها و توطئه‌های داخلی همواره پای ثابت حمایت از معارضان بود و در مجامع بین‌المللی در کنار ایالات متحده و رژیم صهیونیستی پای ثابت آراء ضدایرانی بود. گرچه از نفوذ رژیم صهیونیستی در دولت هارپر و جهت‌دهی به سیاست‌های محافظه‌کاران به عنوان یکی از عوامل مواضع خصمانه نسبت ایران نام برده می‌شود اما در مقاطعی، هارپر نتانیاهو را هم در دشمنی با مردم ایران را پشت سر می‌گذاشت.

اما ترودو با فاصله گرفتن از سیاست‌های خصمانه هارپر در فصل جدید حضور تهران در روابط بین‌الملل، در جریان انتخابات توانست آراء کانادایی‌های ایرانی‌تبار را نیز به نفع خود جلب کند؛ آرایی که براساس آمار سال 2011 از ایرانیان مقیم و کاناداییان ایرانی‌تبار، دست‌کم به 160هزار تن می‌رسد. روی به جامعه ایرانیان مقیم این کشور وعده داده است که در صورت پیروزی، برای از سرگیری روابط با تهران و دادن دست دوستی به ایران تلاش خواهد کرد.


جمع بندی

برنامه‌های دولت ترودو بسیار گسترده است. او وعده‌های زیادی داده که معلوم نیست به تحقق چنددرصد از آنها موفق می‌شود. بسیاری از وعده‌های او همچنین منوط به تصویب در پارلمان یا کمیته‌ای متشکل از احزاب مختلف است که در آنجا احتمال کارشکنی از سوی حزب محافظه‌کار که از لیبرال‌ها زخم خورده است، وجود دارد. دو عامل اصلی می‌تواند او را در این مسیر یاری کند: استفاده از کارشناسان و نخبه و باتجربه؛ جذب مستمر اعتماد مردم با اقدامات مؤثر، نوین و غیرجناحی. همچنین  آثار مثبت تغییراتی که او در سیاست خارجی ایجاد می‌کند و رویکردی که در ارتباط با مهاجران بکار می گیرد، می‌تواند دول دیگر و گروه‌های مهاجر را به یاری او سوق دهد. ایران نیز می‌تواند به این نیاز ترودو پاسخ گوید تا یک بازی برد-برد را رقم بزند. نگاهی به پایگاه‌های خبری و تحلیلی نشان می‌دهد ناظران داخلی و بین‌المللی بیش از گذشته به رصد روند تحولات سیاسی و اقتصادی کانادا می‌پردازند و هر یک تلاش می‌کنند با برجسته کردن نقاط ضعف یا قوت جاستین ترودو، از هم اکنون بر انتخابات آینده پارلمان اثر بگذارند.




منابع