دیدگاه شما درباره مواضع آیت‌الله هاشمی چیست؟شما از ابتدای انقلاب تاکنون با ایشان آشنا بودید. آیت‌الله هاشمی‌از ابتدای انقلاب تاکنون دارای چه مشی و تفکراتی بود؟
آشنایی من با آیت‌الله هاشمی به قبل از انقلاب و دهه40 بازمی‌گردد. به همین دلیل شناخت خوبی از اندیشه و تفکرات ایشان دارم. آیت‌الله هاشمی یکی از چهره‌های فعال در قبل و بعد از انقلاب بودند. در جلسات مشترکی که بنده با ایشان داشتم ایشان را شخصیت خوشفکر و دوراندیشی دیدم که به هیچ عنوان در اتخاذ مواضع عجله نمی‌کند و دارای صبر و سعه صدر در تصمیم‌گیری است. آیت‌الله هاشمی یکی از افراد مورد اعتماد حضرت امام (ره) بود و رابطه بسیار نزدیکی با شهید بهشتی داشت. ایشان یکی از پایه‌گذاران انقلاب و ستون انقلاب اسلامی در سال57 بود.
آیا در طول این سال‌ها مواضع آیت‌الله هاشمی‌تغییر کرده است؟
بنده از جمله افرادی هستم که باطن آقای هاشمی را درک کرده و با روحیات ایشان به خوبی آشنا هستم. این مسالهای طبیعی است که یک شخصیت انقلابی و سیاسی در طول زمان سلیقه متفاوتی نسبت به برخی از مسائل جامعه و شیوه حل کردن آنها پیدا کند. اختلاف سلیقه ایشان با برخی از شخصیت‌های سیاسی طبیعی است. قرار نیست که همه سیاستمداران جامعه به یک روش فکر کنند و برای مشکلات جامعه راه‌حل پیدا کنند. آیت‌الله هاشمی همواره تلاش می‌کنند که به صورت مستقل و همراه با عقلانیت مواضع خود را بیان کنند که این مسالهای مثبت است و نمی‌توان از ایشان خرده گرفت. ایشان همواره به انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایمان قلبی و باطنی داشته و در شرایط کنونی نیز دارد و همواره رابطه صمیمی و متقابلی با آیت‌الله خامنه‌ای داشته و رهبر انقلاب را از صمیم قلب دوست دارد.
شما از صالحان انقلاب هستید و از قدیم با مقام معظم رهبری و آیت‌الله هاشمی آشنایی داشتید و از رابطه بین آنها باخبر بودید. رابطه آیت‌الله هاشمی با رهبر معظم انقلاب در گذشته چگونه بود و در شرایط کنونی چگونه است؟
این دو بزرگوار از گذشته رابطه صمیمی و نزدیکی با هم داشتند و در شرایط کنونی نیز این رابطه صمیمی و نزدیک است. هر دوی این بزرگواران از ستون‌های انقلاب و مورد اعتماد حضرت امام (ره) بودند و حضرت امام (ره) عنایت ویژه‌ای نسبت به آنها داشت. در دنیای سیاست برخی اختلاف سلیقه‌ها طبیعی است و ممکن است این اختلاف سلیقه‌ها بین دو شخصیت سیاسی به وجود آید. اینکه برخی تلاش می‌کنند این اختلاف سلیقه‌ها را بزرگ کنند و بین بزرگان انقلاب شکاف ایجاد کنند به مصلحت کشور و انقلاب نیست و سبب از دست دادن نیروهای انقلابی می‌شود. حضرت امام (ره) بارها به یاران خود نسبت به این مساله که نگذارید دشمنان و دوستان نادان این اختلاف سلیقه‌ها را بزرگ کنند و به سطح جامعه بکشانند هشدار داده بود.
حضرت امام (ره) بارها عنوان کردند هر مساله که بوی نفاق و دو دستگی بدهد به مصلحت جامعه نیست و نباید اتفاق بیفتد. در اغلب مقاطع نیز این دوستان بی‌تجربه بودند که تلاش کردند بزرگان انقلاب را در مقابل هم قرار بدهند. این در حالی است که انقلاب ما از جهات مختلف و از سوی دشمنان زیادی تهدید می‌شود و مسائلی مانند اختلاف بزرگان به هیچ عنوان به مصلحت مردم و کشور نیست. دوستان نادان باید اجازه بدهند بزرگان کشور مشکلات را با سعه صدر و مصلحت اسلام و نظام جمهوری اسلامی‌حل و فصل کنند و آب به آسیاب دشمن نریزند. هیچ کس مانند آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله هاشمی به مصلحت اسلام و کشور نمی‌اندیشد و خود این بزرگواران بهتر از همه می‌توانند مسائل را تجزیه و تحلیل کنند.
پس از 37 سال که از انقلاب می‌گذرد از وضعیت پیش آمده راضی هستید؟ فکر می‌کنید مسیری که در سال57 ترسیم کردید امروز به نتیجه مطلوب رسیده است؟دوست داشتید چه اتفاقی در مسیر انقلاب رخ بدهد که در طول این سال‌ها رخ نداد؟
انقلاب اسلامی‌در سال57 یک اتفاق مهم و سرنوشت‌ساز در تاریخ مردم ایران بود. بنده از اینکه انقلاب اسلامی‌در نهایت به پیروزی رسید بسیار خوشحال هستم و از خداوند متعال می‌خواهم که این انقلاب حفظ شود و همچنان ادامه داشته باشد. به نظر من خیانت به این انقلاب و آب به آسیاب دشمن ریختن به هیچ عنوان جایز نیست و ما باید تمام تلاش خود را به کار ببندیم که پایه‌های انقلاب محکم‌تر از گذشته باشد.
دیدگاه شما درباره رابطه ایران و آمریکا چیست؟آیا در شرایط کنونی که مذاکرات هسته‌ای به نتیجه رسیده و وزرای خارجی ایران و آمریکا ساعت‌ها با هم مذاکره کرده‌اند احتمال تجدید نظر درباره رابطه با آمریکا وجود دارد؟
حضرت امام (ره) در همان سال‌های انقلاب تکلیف این مساله را مشخص کردند. ایشان فرمودند: اگر آمریکا آدم شود و دست از رفتارهای مستکبرانه و مغرورانه بردارد ما هیچ مشکلی با رابطه با این کشور نخواهیم داشت. اگر آمریکا به دنبال رابطه دو طرفه با ایران است باید به انقلاب و ملت ایران احترام بگذارد و تلاش کند در یک موضع برابر با ایران سخن بگوید. بنابراین اگر آمریکا آدم شود ما با آنها رابطه برقرار می‌کنیم.
نظر شما درباره دست دادن آقای ظریف با رئیس‌جمهور آمریکا چیست؟
دست دادن آقای ظریف با رئیس‌جمهور آمریکا یک اتفاق طبیعی بوده که ممکن است برای هر شخصی در عرصه سیاسی پیش بیاید. نباید دست دادن آقای ظریف را به عدول ایشان از برخی اصول و خط قرمزهای نظام تعبیر کرد و بلکه باید قواعد و منطق دیپلماسی را در نظر گرفت و سپس در این باره اظهارنظر کرد. متاسفانه عده‌ای بدون تامل درباره این مساله و دقت در چرایی آن به مخالفت با آن می‌پردازند که صحیح نیست. آقای ظریف شخصیت مورد اعتماد نظام است و خود ایشان بهتر از هر شخصی نسبت به پیامدهای رفتاری که از خود نشان می‌دهد آگاه است. بزرگ کردن این مسائل نشان‌دهنده نوعی کج‌اندیشی و سطحی‌نگری است.
آینده رابطه ایران و آمریکا به چه صورت پیش خواهد رفت؟
در شرایط کنونی موقعیت ایران در منطقه و جهان بسیار خوب شده و ایران یکی از قدرت‌های بزرگ به شمار می‌رود. در گذشته وضعیت به این شکل نبود و دیدگاه کشورهای خارجی نسبت به ما با شرایط کنونی متفاوت بود. امروز ایران کشور مستقل و قدرتمندی به شمار می‌رود که بسیاری از کشورها تمایل همکاری در زمینه‌های مختلف مانند اقتصادی و فرهنگی با آن را دارند. رابطه ایران و آمریکا نیز بستگی به رفتار طرف مقابل دارد و باید دید که آیا آمریکا حاضر است از رفتار متکبرانه خود دست بردارد یا خیر. اگر آمریکا دست از رفتارهای مستکبرانه خود بردارد ما هیچ مشکلی با آنها نخواهیم داشت و رابطه برقرار خواهیم کرد.
نظر شما درباره احمدی‌نژاد چیست؟برخی معتقدند احمدی‌نژاد سال84 با احمدی‌نژاد سال92خیلی تفاوت داشت و حاشیه‌های پیرامون وی مانع از تحقق آرمان‌های ابتدائی دولت وی شد. شما با این دیدگاه موافق هستید؟
آقای احمدی‌نژاد با آرمان‌های خوبی به ریاست‌جمهوری رسیدند و توقع می‌رفت ایشان در تحقق این آرمان‌ها موفق شوند. با این وجود ایشان در مسیر حرکت خود دچار تردیدها و اشتباهاتی شد که در نهایت به ضرر وی تمام شد. مشکل اصلی ایشان این بود که نمی‌خواست برخی واقعیت‌های اطراف خود را بپذیرد و کمر به اصلاح آن ببندد. وی به جای اینکه اطرافیان خود را اصلاح کند به رقبای سیاسی‌اش می‌تاخت و تلاش می‌کرد دیگران را متهم کند. با این حال ایشان زحمات زیادی برای کشور کشیدند و نباید سیاه و سفید به مساله نگاه کرد و دستاوردهای دولت ایشان را نادیده گرفت.
ارزیابی شما از سیاست‌های اقتصادی دولت آقای روحانی چیست؟به نظر شما آقای روحانی به چه میزان در تحقق شعارهای اقتصادی خود موفق عمل کرده است؟
شعار آقای روحانی در ابتدای کار خود تدبیر و امید بود که همین مساله امید زیادی را در بین مردم به وجود آورد. دولت تلاش زیادی برای بهبود وضعیت معیشتی مردم کرده است که غیرقابل کتمان است. چهره‌های اقتصادی دولت نیز دارای سابقه و دانش مناسبی در زمینه علم اقتصاد هستند که می‌تواند به رئیس‌جمهور در این زمینه کمک کند. با این وجود دولت هنوز موفق نشده پاسخ مناسبی به مطالبات مردم در زمینه مسائل اقتصادی بدهد و در این زمینه با نقصان‌هایی همراه بوده است.
به نظر من دولت با دو چالش مهم درباره این مساله روبه‌رو بوده است: نخست اینکه مسائل سیاسی در دولت آقای روحانی نسبت به مسائل اقتصادی چربش بیشتری داشته و در اولویت نخست دولت قرار داشته است. اگر دولت از همان ابتدا اجازه نمی‌داد مسائل سیاسی بر مسائل اقتصادی سایه بیفکند مطمئنا شرایط اقتصادی وضعیت بهتری نسبت به امروز پیدا می‌کرد. با این وجود این اتفاق رخ نداد و انرژی و هزینه دولت بیشتر صرف مسائل سیاسی شد. نکته دوم اینکه متاسفانه نوعی بی‌تدبیری در مدیریت مسائل اقتصادی در دولت مشاهده می‌شود که ضرورت دارد آقای روحانی و تیم اقتصادی ایشان هرچه سریع‌تر جلوی این بی‌تدبیری‌ها را بگیرند. البته من منکر تلاش‌ها و دغدغه‌های دولت و به‌ویژه آقای روحانی نیستم و معتقدم که یکی از دغدغه‌های اصلی و مهم آقای روحانی بهبود وضعیت معیشتی مردم است و در این مساله هیچ‌گونه شکی ندارم. این مساله را می‌توان در سخنرانی‌ها و مواضع ایشان به خوبی مشاهده کرد. مهم‌ترین حُسن دولت آقای روحانی این بوده که امید را در بین مردم زنده کرده و مردم نسبت به آینده خوشبین شده‌اند. در نتیجه همه ما باید این مساله را به فال نیک بگیریم و به آینده خوشبین باشیم.
کدام مسائل سیاسی باعث شده که مسائل اقتصادی تحت‌الشعاع قرار بگیرد؟منظور شما از بی‌تدبیری اقتصادی در دولت چیست؟لطفا به صورت مصداقی بیان کنید.
مسائلی مانند بررسی و تصویب برجام در مجلس شورای اسلامی و همچنین مذاکراتی که با کشورهای غربی برای رفع تحریم‌های کشور داشت تا حدود زیادی مسائل اقتصاد داخلی را تحت‌الشعاع قرار داده بود. البته نباید از این نکته بگذریم که بسیاری از مشکلات اقتصادی دولت آقای روحانی از دولت آقای احمدی‌نژاد به این دولت منتقل شد و دولت جدید وارث بسیاری از مشکلات گذشته شد. نکته دیگر اینکه در دولت آقای روحانی قیمت نفت نیز به‌شدت کاهش پیدا کرد و دولت را با مشکلات جدیدی روبه‌رو کرد. این در حالی است که در دولت آقای احمدی‌نژاد قیمت نفت به بالاترین حد خود رسید. دولت تدبیر و امید از همان ابتدا تلاش کرد تورم را در کشور کاهش بدهد که این مساله سبب مشکلات جدیدی پیش روی دولت شد. به هر حال مساله تورم در اقتصاد ما ریشه دارد و یک‌شبه نمی‌توان آن را تغییر داد. تلاش تیم اقتصادی دولت نیز در جهت پایین آوردن تورم قابل تقدیر بود. با این وجود آقای روحانی هنوز موفق نشده به‌طور کامل به مطالبات اقتصادی و معیشتی مردم جامه عمل بپوشاند.
شما استراتژی آقای روحانی درباره این مساله که ابتدا باید تحریم‌های بین‌المللی از بین برود و سپس مسائل اقتصاد داخلی در اولویت قرار بگیرد را صحیح می‌دانید؟
به نظر من ارتباط دادن مساله تحریم‌ها با اقتصاد داخلی و وضعیت معیشتی مردم کار صحیحی نبود و بهتر بود که آقای روحانی به صورت جداگانه این مسائل را مورد توجه قرار می‌داد. ما در گذشته دوران جنگ را نیز پشت سر گذاشتیم و در آن دوران که وضعیت اقتصادی از امروز بسیار بدتر بود هیچ‌گاه مسائل خارجی را به وضعیت معیشتی مردم گره نزدیم و تلاش کردیم مشکلات اقتصادی را با استفاده از پتانسیل‌های درونی کشور حل کنیم. ما باید شرایط هر مقطع زمانی را با توجه به شرایط همان زمان در نظر بگیریم و تلاش کنیم برای مشکلات داخلی راه‌حل‌های داخلی پیدا کنیم. بنابراین گره زدن مساله تحریم‌ها به وضعیت معیشتی مردم کار صحیحی نبود. با این وجود خوشبختانه مساله رفع تحریم‌ها به نتیجه منطقی و مطلوبی رسید و امیدواری زیادی برای آینده به وجود آمده است.
برخی معتقدند در دوران پس از برجام وضعیت اقتصادی مردم بهتر خواهد شد و با اجرایی شدن برجام بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور حل می‌شود. شما با این دیدگاه موافق هستید؟
مسائل اقتصادی و تجاری و به‌ویژه مسائل درازمدت اقتصادی نیاز به نوعی امید و انگیزه مثبت دارد. اگر امید به آینده در بین فعالان اقتصادی کشور وجود داشته باشد بسیاری از مسائل خود به خود حل می‌شود و انگیزه مناسب برای فعالیت اقتصادی وجود خواهد داشت. در صورت نبودن امید و انگیزه اگر فعالان اقتصادی احساس کنند که برخی کالاها در داخل با کمبود مواجه شده و این کالاها باید از خارج وارد شود مطمئن باشید دست به چنین کاری نخواهند زد و مشکلات مضاعفی در فضای اقتصادی کشور به وجود می‌آید. در سرمایه‌گذاری صنعتی به دلیل دیربازده بودن، امید و انگیزه تاثیر بیشتری دارد و نقش آن پررنگ‌تر است. در نتیجه امید و انگیزه نقش بسیار مهمی در فعالیت اقتصادی دارد.
خوشبختانه دولت تدبیر و امید موفق شده انگیزه و امید زیادی را بین فعالان اقتصادی کشور به وجود بیاورد. یکی از دستاوردهای مهم دولت آقای روحانی حضور سرمایه‌گذاران خارجی در ایران و از سر‌گیری روابط اقتصادی با کشورهای پیشرفته دنیا بوده است. این مساله می‌تواند به حل کردن بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور کمک کند. اجرای برجام و برداشتن تحریم‌ها هم می‌تواند کمک مناسبی به وضعیت اقتصادی کشور کند. همین مساله که تحریم‌های ایران در حال برداشته شدن است انگیزه و امید بیشتری را به سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی داده است و می‌توان امیدوار بود که وضعیت اقتصادی کشور بهتر از گذشته شود. آقای روحانی در ابتدای اینکه به ریاست‌جمهوری رسیدند به جای اینکه انرژی خود را معطوف به سرمایه‌گذاری بنیادی و درازمدت در اقتصاد کشور کنند بیشتر به مسائل روزمره کشور می‌پرداختند. با این وجود موفقیت در مذاکرات هسته‌ای امید زیادی را در بین سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری درازمدت به وجود آورده است.
مهم‌ترین چالش‌های دولت در دوران پساتحریم چیست؟آیا اقتصاد ایران پس از مرتفع شدن تحریم‌ها دچار شوک و تکان‌های شدید خواهد شد؟
به نظر من نباید امید کاذب در بین مردم ایجاد کرد و باید مردم را با واقعیت‌های موجود و آینده آشنا کرد. اینکه برخی برای دوران پساتحریم وعده‌های بزرگ مطرح می‌کنند و مردم را آماده یک دگرگونی بزرگ می‌کنند صحیح نیست و نباید چنین اتفاقی رخ بدهد. مسائل اقتصادی نیازمند صبر و دوراندیشی است. نمی‌توان با اتفاقات مقطعی ساختارهای معیوب اقتصاد را ساماندهی کرد. مشکلات اقتصادی ما ریشه در برخی عوامل اجتماعی و سیاسی دارد که قبل از آغاز تحریم‌ها نیز وجود داشته و بعد از برداشته شدن تحریم‌ها نیز ادامه خواهد داشت. به همین دلیل بنده بعید می‌دانم که با برداشته شدن تحریم‌ها یک تحول فوق‌العاده در اقتصاد ایران ایجاد شود. با این وجود برخی از مشکلات اقتصادی ما با لغو تحریم‌ها از بین خواهد رفت و مراودات اقتصادی ایران با کشورهای خارجی شکل جدیدی به خود می‌گیرد. همچنین تغییرات زیادی در واردات و صادرات ما به وجود می‌آید که همگی سبب رونق و ایجاد انگیزه در بین فعالان اقتصادی می‌شود. برداشته شدن تحریم‌ها ممکن است یک شوک به اقتصاد ایران وارد کند اما شدت این شوک ضعیف خواهد بود. ما باید به جای اینکه به مردم امید کاذب بدهیم، ماهیت و پیامدهای مثبت اقتصاد مقاومتی که مورد نظر مقام معظم رهبری است را برای مردم تفسیر و تشریح کنیم. به نظر من اقتصاد مقاومتی می‌تواند در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و درازمدت به اقتصاد ما کمک کند و بسیاری از مشکلات کشور را حل کند.
شما در مسائل صنعتی صاحب‌نظر هستید و سابقه زیادی در این بخش دارید. عملکرد آقای نعمت‌زاده را در وزارت صنعت و معدن چگونه ارزیابی می‌کنید؟ایشان در دو سال گذشته دو کارت زرد از نمایندگان مجلس دریافت کرده و در برخی مسائل انتقاداتی به ایشان وارد است. ارزیابی شما چیست؟
آقای نعمت‌زاده از وزرای باسابقه و باتجربه آقای روحانی است و سال‌ها در فضای اقتصادی و صنعتی کشور فعالیت کرده و با مشکلات به خوبی آشناست. شاید به همین دلیل باشد که توقعات زیادی از ایشان می‌رود و عده‌ای گمان می‌کنند آقای نعمت‌زاده باید شتاب حل مشکلات را بیشتر کند. با این وجود باید این نکته را نیز در نظر بگیریم که چالش‌های زیادی در مسیر حرکت آقای نعمت‌زاده در وزارت صنعت قرار گرفته و ایشان به تنهایی و بدون کمک فعالان بخش صنعت قادر نخواهد بود این مشکلات را حل کند. آقای نعمت‌زاده در دو سال گذشته عملکرد قابل قبولی داشته و کارنامه نسبتا موفقی از خود برجای گذاشته است. با این وجود انتقاداتی نیز به عملکرد ایشان وارد است که نیازمند تلاش بیشتر ایشان و مجموعه همکاران در وزارت صنعت است.