آمارهای انتشار کتاب صحه می گذارد که تعداد ناشران فعال واقعا اندک است و به نظر می رسد بقیه ناشران تنها گواهی نشر دارند و در طول سال یا هیچ کتابی منتشر نمی کنند یا تعداد بسیار کمی کتاب چاپ می کنند.
آن طور که خبرگزاری تسنیم به نقل از آمارهای رسمی خانه کتاب گزارش داده در شش ماهه نخست امسال ناشران فعال به یکی از دو دسته زیر تعلق دارند: ناشران دارای پروانه نشر که تعدادشان 3218 ناشر است و نیز ناشران موردی و ناشر مولف ها که تعدادشان 366 ناشر است. این جدای از ناشران بی کتابی است که باید تعدادشان را از حدود 11 هزار کم کنیم.
بر اساس این آمار در نیمه نخست امسال، 766 ناشر تنها یک عنوان کتاب، 427 ناشر دو عنوان کتاب، 312 ناشر سه عنوان کتاب، 248 ناشر چهار عنوان کتاب، 185 ناشر پنج عنوان کتاب، 151 ناشر شش عنوان کتاب، 137 ناشر هفت عنوان کتاب، 95 ناشر هشت عنوان کتاب، 94 ناشر 9 عنوان کتاب و 63 ناشر ده عنوان کتاب منتشر کرده اند.
500 ناشر حرفه ای هم نداریم
نادر قدیانی، ناشر و رئیس پیشین اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در گفت وگو با خبرنگار ما درباره این آمار اظهار کرد: واقعیت این است که این آمار، عجیب و غریب نیست و نباید از آن تعجب کنیم. از حدود یکی دو دهه پیش برای حدود 12 هزار ناشر پروانه نشر صادر شد، اما اگر در پایان هر سال نگاهی به آمار نشر خانه کتاب داشته باشیم، می بینیم تعداد ناشران فعال به هزار ناشر هم نمی رسد. یعنی حتی بیش از هزار ناشر هم پیدا نمی شود که بیش از ده عنوان کتاب در طول سال منتشر کرده باشند.
او ادامه داد: حدود 85 درصد از کتاب های عمومی توسط صد ناشر منتشر می شود. در نتیجه نباید خیلی از این آمارها تعجب کنیم وقتی که حتی 500 ناشر حرفه ای هم وجود ندارد.
قدیانی گفت: باید آمارها را از پایین به بالا نگاه کنیم. در این صورت متوجه می شویم تعداد ناشرانی که در طول سال 50 عنوان کتاب چاپ کرده اند، به عدد صد نمی رسد.
شاید یکی از دلایلی که سبب می شود با وجود ناشران کم فعالیت، در نمایشگاه کتاب تهران با انبوهی از ناشران مواجه باشیم، همین موضوع باشد. قدیانی در این باره می گوید: متاسفانه در سال های اخیر بسیاری از افراد فکر کرده اند پروانه نشر، گواهینامه رانندگی است. بی آن که شناختی از صنعت نشر داشته باشند گواهینامه نشر دریافت کرده اند. حتی اگر ناشرانی را که یک کتاب در طول سال منتشر می کنند هم جمع کنیم، به رقم 2500 ناشر می رسیم. سوال اینجاست که پس آن 9500 ناشر دیگر که مجوز دارند، کجا هستند؟ به همین دلیل در نمایشگاه کتاب هر ساله شاهد غرفه های زائدی هستیم که شکل می گیرد.
گلایه مولفان و ناشران کم کار
این آمار زمانی زهرش را بیشتر نشان می دهد که پای درددل انبوه نویسندگان، شاعران، مترجمان و مولفان بنشینیم. اهالی قلم طی سال های اخیر بارها از طولانی شدن روند چاپ کتاب های خود گله کرده یا ناامیدانه بیان کرده اند که هیچ ناشری حاضر نیست کتابشان را چاپ کند.
قدیانی در این باره گفت: همان طور که این انتقاد به ناشران وجود دارد، به اهل قلم هم وارد است. همان طور که می گوییم ناشر کیست، باید بگوییم نویسنده و مترجم کیست؟ شاید اگر مدیریت فرهنگی ما درست عمل می کرد و حداقل ویترین کتاب را فعال می کرد، شاهد این آمارها نمی بودیم.
اما ما سراغ یکی از ناشرانی که در طول سال نهایتا یکی دو عنوان کتاب چاپ می کند، رفتیم. این ناشر که خود مدرس و عضو هیات علمی دانشگاه است و نخواست نام انتشاراتش آورده شود در پاسخ به این پرسش که با وجود گواهینامه نشر چرا این قدر کتاب کم چاپ می کند، گفت: انتشارات ما در زمینه کتاب های دانشگاهی و آموزشی فعالیت می کند. به همین دلیل فعالیت ما معطوف به چاپ کتاب های برخی از استادان همکار و نهایتا برخی پایان نامه های دانشجویی است و علت این که تعداد عناوین منتشر شده کم است، به همین دلیل است.
او تاکید کرد: گردش مالی اندک و دشواری های متعددی که در مسیر انتشار یک کتاب تا پخش و توزیع وجود دارد، باعث می شود تمرکز زیادی برای انتشارات نگذارد.
به روایت آمار
آمار تعداد کتاب های ناشرانی که بین یک تا 10 عنوان کتاب منتشر کرده اند به قرار زیر است:
| تعداد کتاب |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
| تعداد ناشر |
766 |
427 |
312 |
248 |
185 |
151 |
137 |
95 |
94 |
63 |
آمار تعداد کتاب های ناشرانی که بیش از 10 عنوان کتاب منتشر کرده اند به قرار زیر است:
| تعداد کتاب |
11 تا 20 |
21 تا 30 |
31 تا 40 |
41 تا 50 |
51 تا 100 |
100 تا 150 |
| تعداد ناشر |
385 |
136 |
71 |
47 |
63 |
18 |