محمد حیدری دبیر سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر در بخش ملی در گفتگویی درباره خاستگاه این رویداد سینمایی و نسبت آن با آرمان های انقلاب اسلامی، انتظاراتی که از آن می‌رود، تولیدات یک ساله سینمای ایران و تاثیری که بر فضای جشنواره می‌گذارند، آلوده شدن ساحت هنر به سیاست و قضاوت‌هایی با نگاه سیاسی که درباره این جشنواره می‌شود صحبت کرد.
وی همچنین درباره برنامه‌هایی که هنوز به قطعیت نرسیده ولی بر اساس آن تلاش می‌شود آثار ایرانی حاضر در جشنواره فجر همزمان در چند کشور دیگر هم به نمایش درآید توضیحاتی ارایه داد.
با ما در این گفتگو همراه می‌شوید:
* خاستگاه جشنواره فیلم فجر از زمانی که ایده برگزاری آن مطرح شد تا همین امروز که سی و سه دوره از برپایی آن می‌گذرد، جشن پیروزی انقلاب اسلامی است که به نظر می رسد با تفکیک زمانی برگزاری بخش بین الملل از بخش ملی از سال گذشته و همچنین مطرح شدن برداشتن عنوان فجر از بخش بین الملل، وظیفه بخش ملی این رویداد سینمایی نسبت به گذشته سنگین تر شده است. البته با تصمیم وزیر ارشاد باید مطمئن باشیم که بخش بین‌الملل همچنان با عنوان فجر برگزار می‌شود و تنها زمان برگزاری آن در بهمن ماه نخواهد بود که با همین شرایط باز هم انتظارات از شما به عنوان دبیر بخش ملی زیاد است.
- همانطور که اشاره کردید جشنواره فیلم فجر با جشن‌های پیروزی انقلاب اسلامی گره خورده است. اساسا نمود بیرونی پیروزی انقلاب اسلامی در عرصه هنر جشنواره هایی است که در رشته های مختلف هنری در بهمن ماه برگزار می شود و سینمای ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.
از سوی دیگر باید به این نکته دقت داشته باشیم که جشنواره‌های فجر نمودی از تولیدات فرهنگ و هنر در طول یک سال هستند و اگر در تولیدات یک ساله هنر کشور نمودی از المان های مربوطه به پیرزی انقلاب اسلامی باشد آنگاه در جشنواره‌های فجر هم این بخش پررنگ نمود پیدا می‌کند.
* اتفاقا یکی از نقدهایی که طی سال های گذشته به جشنواره فیلم فجر وارد بوده این است که آثاری در این رویداد حضور می‌یابند که در تعریف اهداف انقلابی جشنواره فیلم فجر با در نظرگرفتن فاکتورهای جشن انقلاب نمی‌گنجند.
- اعتقاد اهالی سینما و البته بنده این است که مجموع فیلم هایی که در ژانرهای مختلف سینمایی تولید می شود محصول سینمای انقلاب است.
در تعریف جشنواره فیلم فجر که در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی توسط شورای عالی فرهنگی ارائه شد مساله نگاه ویژه فیلمسازان به انقلاب اسلامی وجود داشته و دارد، اما بررسی دستاوردهای فرهنگی و هنری در حوزه انقلاب اسلامی نگاهی فراتر از ارزیابی آثار در جشنواره می طلبد و باید نگاه عمیق تری به حوزه تولید در طول یک سال سینمایی داشت.
جشنواره فجر در اصل آیینه‌ای از وضعیت تولید در یک سال سینمای ایران است و اگر جای برخی آثار در آن خالی به نظر می‌رسد به دلیل برنامه ریزی تولید در سال منتهی به جشنواره است و اینگونه نیست که دبیر جشنواره در تولید آثار یک ساله سینما سهمی داشته باشد.
* قطعا دستیابی به فاکتورهای سینمای انقلاب تنها با ورود به عرصه تولید اتفاق می افتد.
- یکی از راه های دستیابی به فاکتورهای سینمای انقلاب، مدیریت تولید است. البته به اعتقاد من مجموع آثاری که در سینمای ایران تولید می شود برگرفته از انقلاب اسلامی است. تربیت نیروی انسانی جوان در عرصه سینما محصول انقلاب اسلامی است. همه ما می دانیم بسیاری از فیلمسازان فیلم اولی با آثار خوبی که ساختند هم در ایران و هم در خارج از کشور خوش درخشیده و پرچم جمهوری اسلامی ایران را در سینمای جهان بالا برده اند که از نظر من وجود چنین رخدادهایی در تعریف سینمای انقلاب می گنجد و دستاورد بزرگی است.
* البته برخی از نقدها به جشنواره فیلم فجر به دلیل آمیخته کردن ساحت هنر با سیاست است.
- نکته مهم و در عین حال مخرب همین آمیختگی سیاست با مقوله هنر است و باید نگاه سیاسی از جشنواره فیلم فجر برداشته شود و آثار را در فضایی بدون تعصبات سیاسی سنجید. به برکت جشنواره فیلم فجر است که در طول سال‌های سال توانسته ایم تنوع آثار را هم در مفاهیم و هم تکنیک داشته باشیم.
تعدد جشنواره های فیلم ماحصل پرورش نیروهای جوان و کارآمد برای سینمای ایران است. حال سئوال این است که آیا می توان از دستاوردها و سرمایه های اینچنینی که به آسانی هم به دست نیامده اند، گذشت؟ پاسخ من این است که خیر. بنابراین این انتقاد که چرا به سینمای انقلاب به شکل مستقیم پرداخته نمی شود به نوعی به حاشیه رفتن است و باید جشنواره فیلم فجر را به عنوان یک پدیده در طول سی سال و اندی سال مورد بررسی قرار داد.
* با این اوصاف تعریف شما از سینمای انقلاب و نمود آن در جشنواره فجر چیست؟
- نمی‌توان پس از سی و چهار سال که از برگزاری جشنواره فیلم فجر می گذرد تنها و منحصرا به شکل مستقیم سراغ نمادهای تجربه شده انقلاب اسلامی رفت و مثلا داستانی تعریف کرد که صرفا تصاویر تظاهرات و مرگ برشاه گفتن ها را نشان می‌دهد. از همین رو باید در ارزیابی هایی که ارائه می دهیم عملکرد جشنواره فیلم در طول سی و سه سال را مورد بررسی قرار دهیم که چه خدمتی به سینمای کشور کرده است. ضمن اینکه جشنواره فیلم فجر به دلیل زمان برگزاری در روزهای پیروزی انقلاب اسلامی و توجه ویژه دولتمردان به این رویداد سینمایی با شکوه برگزار می شود و خوشبختانه همه خود را در برپایی جشنواره فیلم فجر سهیم می دانند از همین رو جشنواره فیلم فجر متعلق به انقلاب است.
* در اخبار اعلام کرده بودید که درنظر دارید همزمان با ایران، آثار جشنواره فیلم فجر را در چند کشور دیگر نیز به نمایش بگذارید. ساز و کار نمایش فیلم در سایر کشورها چگونه خواهد بود؟
- نمایش فیلم‌های ایرانی در ایام جشنواره فیلم فجر را در ۷ تا ۱۰ کشور در نظر گرفته ایم و معیار انتخاب کشورها نیز کاملا مشخص است و تلاش این است که جشنواره فیلم فجر را در ایام جشن پیروزی انقلاب اسلامی در کشورهای مختلف برگزار کنیم. البته برنامه های مدون و دقیق را بعدا اعلام می‌کنیم.
* منظور از همزمانی در برگزاری جشنواره فیلم فجر از جهت تقویمی تاریخ ۱۲ تا ۲۲ بهمن است؟
- دوست داشتیم این همزمانی در همین ایام باشد اما باید حضور عوامل فیلم در خارج و داخل کشور در آن ایام را درنظر گرفت. تلاش این است که در حال و هوای جشن های انقلاب فیلم های برگزیده را در دیگر کشورها به نمایش بگذاریم اما به هر حال شرایط و موانع را هم باید در نظر بگیریم.
* آیا نمایش آثار جشنواره فیلم فجر به شکل همزمان در ایران و سایر کشورها فرصت حضور آثار سینمای ایران در دیگر جشنواره های سینمایی به خصوص آن دسته از جشنواره هایی که مختص اولین نمایش آثار فیلمسازان هستند، نمی گیرد؟
- در حال بررسی جوانب مختلف کار هستیم تا همه مشکلات احتمالی را پیش بینی و راه حلی برای آن پیدا کنیم. ولی گذشته از این مباحث، صاحبان آثار هستند که باید اعلام آمادگی کنند که آیا مایل به نمایش آثار خود به شکل همزمان در ایران و دیگر کشورها هستند یا خیر.
* معیار انتخاب کشورها برای نمایش آثار به شکل همزمان چیست؟ آیا بر اساس تقاضاهای موجود برنامه ریزی می کنید؟
- اشتراک های فرهنگی مهمترین معیار انتخاب کشورها است که می توان به کشورهای منطقه مثل ترکیه، تاجیکستان، افغانستان و همچنین برخی از کشورهای آسیایی اشاره کرد. ضمن اینکه جمعیت ایرانی های مقیم در یک کشور نیز از دیگر فاکتورهای انتخاب است. البته تاکید می‌کنم این برنامه ها هنوز مدون نشده است.
* آیا کشورهای آمریکایی و اروپایی هم در لیست نمایش فیلم‌های ایرانی حضور دارند؟
- تعاملات فرهنگی فاکتور مهم در انتخاب کشورها است و با توجه به تحولات اخیر از جمله رفع تحریم ها که در عرصه بین المللی در ایران رخ داده و به آن افتخار می کنیم، کشورهای اروپایی و آمریکایی را نیز در چرخه انتخاب کشورها درنظر می گیریم.
* جدا از نمایش فیلم های فجر در سایر کشورها، سهم هموطنان از این رویداد سینمایی در شهرستان ها چگونه درنظر گرفته می شود؟
- آقای رضاداد سال گذشته تلاش بسیاری کرد تا نمایش همزمان در استان ها داشته باشد اما به دلیل مشکلات مالی این اتفاق نیفتاد چون یک بخش از سهم نمایش آثار در شهرستان ها در گرو همکاری تهیه کننده های آثار است.
ما در تلاش هستیم با همکاری صنوف سینما جشنواره فجر را در مراکز استان ها نیز برگزار کنیم. بنابراین اگر مساله مالی حل شود و حمایت های لازم برای نمایش آثار در جشنواره ها داشته باشیم قطعا این مهم را انجام خواهیم داد؛ چراکه نمایش آثار بدون حمایت های مالی در شهرستان ها هزینه مضاعفی خواهد داشت، اما همه تلاش این است که شهرستان ها و به خصوص در نقاط محروم کشور نمایش همزمان آثار را داشته باشیم چراکه همه هموطنان باید از موهبت جشن سینمای انقلاب در ایام دهه فجر بهره مند شوند.