گروه دین مشرق - شنیدن کی بود مانند دیدن؛ این ضرب‌المثل را وقتی بیشتر درک می‌کنیم که به موزه‌ها و یا آثار باستانی مراجعه کنیم و از نزدیک آنچه را شنیدیم، ببینیم، علی‌القاعده هر موزه‌ای برخی موضوعات و مقاطع تاریخی را پوشش می‌دهد و هر فردی با توجه به علایق خود به موضوعات خاصی علاقه‌مند است و بر همین اساس به موزه خاصی مراجعه می‌کند. قبلاً موزه زیاد رفته بودیم، اما این موزه تفاوت‌هایی با مابقی موزه‌ها داشت و همه‌چیز در آن وجود داشت؛ از حیوانات گرفته تا سکه‌های قدیمی و نمونک‌هایی (ماکت‌هایی) از اعمال حج و ظرف و ظروف قدیمی. همین تنوع و گستردگی موضوع نشان می‌داد که با نوع خاصی از موزه روبرو هستیم که با مدل‌های متعارف موزه تفاوت دارد. موزه‌ای که می‌خواهد کل زندگی یک فرد را به تصویر بکشد و حلال و حرام آن را مشخص کند.

در ابتدا از قسمت حیوانات موزه بازدید کردیم. در این قسمت تعداد زیادی از پرندگان، پستانداران، خزندگان و آبزیان را گذاشته و درباره اینکه گوشت هرکدام حلال یا حرام است، توضیحاتی نوشته بودند.

بعضی حیوانات را که قبلاً ندیده بودیم، توجه بازدید کنندگان را بیشتر جلب می‌کرد و دیدن بعضی دیگر از حیوانات هم برایمان تجدید خاطره بود! یادم می‌آید وقتی جوجه تیغی را با آن قیافه جالبش دیدم، یاد بچگی‌ام افتادم که با تیغ‌های جوجه‌تیغی بازی می‌کردیم و آن را به سمت دیگر بچه‌ها پرتاب می‌کردیم؛ این خاطره باعث شد از حجت‌الاسلام علوی که راهنمایی می‌کردند، درباره حرام و حلال بودن گوشت جوجه تیغی بپرسم و همان‌طور که پیش‌بینی می‌کردم، وی بر حرام بودن گوشت این حیوان تأکید صحه گذاشتند، متأسفانه در بعضی مناطق ایران هنوز این حیوان را شکار می‌کنند و به‌عنوان خوراک کباب، مصرف می‌کنند. درباره گراز هم دقیقاً همین قضیه وجود دارد و علی‌رغم حرام‌گوشتی در برخی مناطق کشور، گوشتش مصرف می‌شود.

حاج‌آقای علوی می‌گفتند یکی از کارهای ما همین است که به مردم بگوییم که چه گوشتی حرام و چه گوشتی حلال است و مردم می‌توانند مصرف کنند.

از ایشان سؤال کردیم که این حیوانات را چگونه و با چه مبلغی تهیه‌کرده‌اند که اعلام کردند بسیاری از نمونه‌ها توسط مردم به موزه اهدا شده و برخی نیز خریداری شده‌اند. جالب بود که پول بعضی این حیوانات به میلیون‌ها تومان می‌رسید که تازه این پول غیر از هزینه تاکسیدرمی و نگهداری از حیوانات است.

درباره بقیه حیوانات هم باید بگوییم که بیشتر پرندگان حلال‌گوشت بودند و البته سؤال ما این بود که مگر اسم همه پرندگان در آیات و روایات آمده که شما به‌راحتی می‌گویید این پرنده حلال‌گوشت است یا حرام گوشت که راهنما در پاسخ گفت: در روایات یا اسم پرنده آمده و تأکید شده که این پرنده حلال‌گوشت است یا شاخص‌هایی در این زمینه مطرح‌شده که به‌وسیله این شاخص‌ها می‌توانیم تشخیص دهیم که پرنده حلال‌گوشت است یا حرام گوشت. حاج‌آقا این شاخص‌ها را این‌گونه مطرح کردند که اگر پرنده‌ای چینه‌دان یا سنگدان داشته باشد یا بال زیاد بزند و یا تیغکی در پشت پایش وجود داشته باشد، حلال‌گوشت و در غیر این صورت حرام گوشت است که البته که اطلسی هم برای پرندگان ایران توسط مؤسسه موضوع شناسی احکام قم تهیه شده که حکم همه پرندگان ایرانی که حلال و حرام گوشت در آن مشخص شده است.

از حشرات هم نمونه‌های زیادی در موزه گذاشته وجود داشت؛ از پروانه و سوسک گرفته تا هزارپا و مل و ... ما که هیچ‌وقت فکر خوردن این حشرات هم به ذهنمان خطور نکرده و احتمالاً هم نخواهد کرد، ولی گاهی آن‌ها را با دست می‌گرفتیم و ... البته همه انواع حشرات پاک هستند ولی خوردن آن‌ها حرام است، به‌جز ملخ.

قسمت دیگری از موزه تابلوهایی وجود دارد که در آن به‌وسیله عکس بعضی از احکام را ذکر کرده بودند که چند نمونه از آن‌ها خیلی برای ما تکرار شده بود و در سطح شهر همیشه به چشم می‌خورد. مثلاً، از دیواری که روی آن نوشته‌شده بود: «لعنت بر پدر و مادر کسی که در این مکان آشغال بریزد» عکس گرفته‌شده بود. خب به نظر شما حکم این کار چیست؟ آیا کار درستی که کسی این جمله را بنویسد؟ در جواب مراجع جواب داده‌اند که نوشتن همچنین جمله‌ای جایز نیست و البته ریختن آشغال در جایی که خلاف قوانین است و یا موجب آزار دیگران می‌شود هم اشکال دارد.

تصویر دیگری که برایمان سؤال ایجاد کرد تابلوی جنس فروخته شده پس گرفته نمی‌شود است: اینکه آیا صاحب مغازه می‌تواند جنس فروخته شده را پس نگیرد که دراین‌باره نظر مراجع این است که نصب تابلو کفایت نمی‌کند و باید به مشتری بگوید، البته این مسئله فقط درباره اجناس معیوب بود و درباره اجناس سالم اگر فروشنده به مشتری بگوید که پس نمی‌گیرم، قاعدتاً حق با فروشنده است.

قسمت دیگر موزه درباره اشیایی است که سجده بر آن‌ها صحیح است و یا می‌توان بر روی آن‌ها تیمم کرد؛ اینجا هم نکته خاصی وجود داشت که باعث سؤال می‌شد و آن حضور چوب در بین مجموعه‌ای از سنگ‌ها است؛ آقای علوی در پاسخ به سؤال درباره صحیح بودن سجده روی چوب گفتند: سجده بر روی چوب صحیح است، اما نمی‌توان روی آن تیمم کرد و یا روی سرامیک‌هایی که لعاب دارند نمی‌شود تیمم کرد، چون در اصل ما بر روی سنگ تیمم نمی‌کنیم و بر روی لعاب تیمم می‌کنیم.

درباره اعمال حج هم سعی شده با نمونک‌هایی (ماکت) اعمال حج به تصویر کشیده شود و اعمال از اول تا آخر به تصویر کشیده شده بود و این نمونک‌ها برای بازدیدکنندگان از موزه نیزـ که اغلب دختران یک مدرسه راهنمایی بودندـ جذاب بود و عکس‌های زیادی از اعمال حج می‌گرفتند تا اعمال را بهتر به خاطر بسپارند.

بخش‌های دیگر موزه هم درباره مشروبات الکلی و مواد مخدر بود که شیشه‌های مشروب خارجی به نمایش درآمده و حکم حرمت نیز در کنار آن‌ها درج شده بود و برای اکثر بازدیدکنندگان، تازگی داشت؛ یا درباره ماهواره، سحر و جادو، لباس شهرت و ... اتاقی درست کرده بودند که با نورپردازی‌ای که حس حرمت به انسان دست می‌داد، به نمایش گذاشته بودند.

در موزه سعی شده بود اغلب احکام مهم و موردنیاز به صورت واقعی یا عکس نمایش داده شود و در کنار آن نیز حکم آن ذکر شود؛ این موزه به همت و تلاش حجت‌الاسلام فلاح زاده و مؤسسه موضوع شناسی احکام و با مسئولیت حجت‌الاسلام علوی در قم تأسیس‌شده و بازدید از آن برای عموم رایگان است.

آنچه در این مطلب ذکر شد بخشی از موزه "فقه و زندگی" بود که برای دیدن سایر بخش‌های آن می‌توانید با مراجعه حضوری به شهر "قم، خیابان آیت‌الله صدوقی، خیابان مالک اشتر، پلاک 204"، از دیدن این همه زیبایی و یادگرفتن احکام آن‌ها لذت ببرید.