منطقه چهارم نیروی دریایی ارتش با استقرار در ساحل شمالی و به مرکزیت بندرانزلی بزرگترین نگهبان سهم 20 درصدی ایران در دریای کاسپین است.
هرچند دریای خزر را همسایگان 5 گانه آن (ایران، ترکمنستان، آذربایجان، روسیه و قزاقستان) دریای «صلح و دوستی» می نامند اما به هر حال وجود منابع طبیعی فراوان -ازجمله نفت و گاز- و اهمیت حراست از این منابع هر کدام از این کشورها را -کم و بیش- به این وامیدارد که خود را هرچه بیشتر برای نگهبانی از منافعشان در بزرگترین دریاچه جهان قدرتمند کنند.
بار اصلی این وظیفه مهم در ایران بر دوش ناوگان شمال نیروی دریایی راهبری ارتش قرار گرفته که فرماندهی آن را «امیر دریادار دوم افشین رضایی حداد» برعهده دارد.
هفتم آذر (روز نیروی دریایی ارتش) بهانه ای شد تا گروه امنیتی دفاعی خبرگزاری فارس، ضمن بازدید از منطقه چهارم دریایی در انزلی و برخی مراکز دیگر نداجا در شمال، طی گفتگویی تفصیلی با فرمانده این ناوگان، به میزان آمادگی و توانمندی یگان های نداجا در دریای خزر بپردازد.
خدمت در یگان‌های شناوری جنوب در بندرعباس، فرماندهی دانشگاه علوم دریایی امام خمینی(ره) در نوشهر و حالا فرماندهی ناوگان نیروی دریایی ارتش در شمال، ازجمله سوابق خدمتی امیر افشین رضایی حداد است.
او با ورود به ارتش در سال 62، درحال گذراندن سی و دومین سال خدمت خود است.
***
* همکاری نداجا و آموزش و پرورش در کتب درسی
امیر رضایی حداد در ابتدای این گفت‌وگو با اشاره به عدم آگاهی افکار عمومی از اهمیت دریای خزر در مقایسه با آبهای جنوب ایران اظهار داشت: ما در این حوزه یک مقدار اشکال ساختاری و شاید فرهنگی داریم. این باور که کشور ما دریایی است هنوز در کشور شکل نگرفته و البته نباید در این خصوص به مردم ایراد گرفت زیرا در این خصوص برنامه‌ریزی ریشه‌ای نشده است.
وی افزود: در همین راستا مقام معظم رهبری به نیروی دریایی ارتش مأموریت داده و از آن خواسته‌اند که به این کار فرهنگی کمک کند لذا نیروی دریایی در خصوص بخشی از کتب درسی با وزارت آموزش و پرورش برای آشنا کردن فرزندان با دریا همکاری دارد.
* عمق هزار متری خزر در مقایسه با عمق 100متری خلیج فارس
فرمانده ناوگان شمال نیروی دریایی با اشاره به اهمیت دریای خزر تصریح کرد: اگر وسعت خلیج فارس و دریای عمان را کنار هم بگذاریم به اندازه وسعت دریای خزر می‌شود که نشان دهنده پهنه وسیع این دریاست. از طرفی نهایت عمق آب در خلیج فارس به کمتر از 100متر می‌رسد اما در خزر عمق بالای هزار متر هم وجود دارد.
رضایی‌حداد اظهار داشت: دریا میتواند زمینه بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، امنیتی و دفاعی باشد لذا در دریای خزر منافع حاکمیتی ما در همه ابعاد قطعا اگر از دریای جنوب بیشتر نباشد، کمتر نیست.
* صادرات و واردات از مسیر خزر هزینه‌ها را کاهش می‌دهد
وی خاطرنشان کرد: منابع اقتصادی ما در دریای خزر ثابت شده است. به عنوان مثال بیشترین صادرات و واردات ما از جنوب صورت می‌گیرد و بررسی شده اگر این تجارت از مسیر کشورهای شمال غرب بیاید و از دریای خزر وارد بنادر شمالی ما شود از نظر هزینه، ترابری و حمل و نقل کالاها ارزان‌تر خواهد بود.
فرمانده ناوگان شمال نیروی دریایی ادامه داد: منابع گاز و نفت ما بسیار زیاد است و مصرف‌کننده‌های زیادی نیز در این منطقه داریم بنابراین می توان اینطور گفت که دریای خزر یکی از امن‌ترین راه‌ها برای انتقال انرژی از شرق به غرب دنیا است که خیلی‌ها از آن استفاده می‌کنند.
* آسمان خزر امن‌ترین مسیر هوایی برای هواپیماها
رضایی‌حداد گفت: از طرفی امن‌ترین مسیر هوایی نیز از فراز همین دریا انجام می‌شود و تمام حمل و نقل هوایی که کشورهای جنوب خلیج فارس به سمت اروپا و آمریکا دارند از فضای کشور ما و دریای خزر می‌گذرد لذا ما در فراز خزر کریدوری پرتردد و امن را داریم.
فرمانده منطقه چهارم نیروی دریایی ارتش با مهم ارزیابی کردن موقعیت دریای خزر اظهار داشت: خوشبختانه در سال‌های اخیر این باور ایجاد شده و سرمایه‌گذاری‌های خوبی هم صورت گرفته و ما امروز در حال راه‌اندازی راه‌های ریلی و جاده‌ای به بنادر شمالی هستیم. دریای خزر زمانی اولین راه ارتباطی ما با اروپا و غرب برای تبادل فرهنگ و کالا بود.
* دریای خزر قوانین خاص خود را دارد
وی افزود: از ویژگی‌های دریای خزر این است که 5 کشور بیشتر در حاشیه آن وجود ندارد در حالیکه بقیه دریاهای بین‌المللی دنیا میتواند محل حضور هر کشوری که به آبهای آزاد راه دارد، باشد و این دریاها قوانین بین‌المللی خود را دارند اما در دریای خزر این 5 کشور می‌توانند با هماهنگی یکدیگر هر تصمیمی بگیرند لذا این دریا محدوده مشخصی برای تنها 5 کشور حاشیه آن است.
رضایی‌حداد ادامه داد: حال این 5 کشور که متشکل از ایران، روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان است بر مبنای منافع خود درباره این دریا تصمیم‌گیری می‌کنند و کار بسیار راحت شده است. این 5 کشور با اعتقاد به اینکه خزر دریای صلح و دوستی است تصمیم گرفته‌اند در کمال آرامش از آن استفاده کنند که به نفع همه باشد و همینطور هم به پیش می‌رود.
* نداجا باید در خزر کشتی جنگی و امکانات نظامی داشته باشد
فرمانده ناوگان شمال نیروی دریایی گفت: اما به هر حال حضور در دریا اینگونه نیست که ما در ساحل بنشینیم و بگوییم که بر دریا تسلط داریم. هیچکس نمی‌تواند چنین ادعایی کند. برای تسلط بر دریا باید به امکانات خاص مجهز شد لذا نیروی دریایی نیز باید کشتی جنگی و امکانات نظامی داشته باشد و بتواند با امکانات مناسب و توانمند در دریای خزر که اتفاقا از طوفانی‌ترین دریاهاست حضوری دائمی داشته باشد و مأموریت‌های خود را انجام دهد.
* برای اینکه دزدان دریایی به خزر نیایند باید حضور دائمی داشته باشم
وی تأکید کرد: اگر صحبت از اقتدار می‌کنیم برای این است که می‌خواهیم عملا در دریا حضور داشته باشیم و ایجاد امنیت کنیم. به عنوان مثال دیدیم که دزدان دریایی برای مدتی خلیج عدن را ناامن کرده بودند و البته الان با حضور یگان‌های نیروی دریایی ترددشان کمتر شده است لذا ما برای اینکه این اتفاق در دریای خزر نیفتد باید حضور دائم داشته باشیم تا بتوانیم بگوییم دریایی خزر امن است.
رضایی‌حداد با بیان اینکه هیچ تاجری در فضای ناامن فعالیت نمی‌کند، گفت: خوشبختانه میان این 5 کشور در این خصوص صحبت و تلاش صورت گرفته تا این دریا امن بماند و آن هم با حضور مقتدرانه نیروی دریایی.
* تعامل و رفت‌وآمدهای خوبی با کشورهای حاشیه خزر داریم
فرمانده منطقه چهارم نیروی دریایی ارتش خاطرنشان کرد: ما تعامل خیلی خوبی با کشورهای حاشیه دریای خزر برقرار کرده‌ایم و رفت و آمدهای خوبی صورت می‌گیرد و دید و بازدیدهایی داریم. در نیروی دریایی شناورهای ما و این کشورها به بنادر یکدیگر سفر می‌کنند تا تفاهم بیشتری میان نیروها صورت بگیرد.
* روس‌ها با دیدن «دماوند» تحسین‌مان کردند
وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به خودکفایی نیروی دریایی ارتش و نظر کشورهای بازدیدکننده از این توان اظهار داشت: معمولا کسی که دستی بر آتش و علم و آگاهی دارد میتواند اتفاقات اطرافش را بهتر تحلیل کند. کشور روسیه یک کشور صنعتی است و شاید تجربه‌ای مشابه تجربه ما داشته و سعی کرده بسیاری از کارها را به صورت مستقل انجام دهد لذا وقتی از نیروی دریایی روسیه آمدند و از امکانات و تجهیزات ما دیدن کردند، برای‌شان بسیار تحسین‌برانگیز بود و این را در نگاه و گفتارشان کاملا میشد تشخیص داد.
رضایی‌حداد افزود: آنها متوجه می‌شدند که چه اتفاقی در این کشور افتاده و اگر ما می‌گوییم ناوشکن دماوند را ساخته‌ایم، آنها به عینه آن را مشاهده کردند و حتی تمرین مشترکی نیز در دریا برگزار کردند و متوجه شدند که ایران در زمره چند کشور محدود سازنده ناوشکن قرار گرفته است. آنها متوجه شدند که کشور ما برای رسیدن به این نقطه چقدر تلاش و هزینه کرده و توانمندی‌های خاص خود را دارد.
فرمانده ناوگان شمال نیروی دریایی ارتش در ادامه تصریح کرد: ما برای ساخت ناوشکن باید علم به روز داشته باشیم زیرا این ناوشکن باید با تجهیزات به روز مقابله کند.
* پیش از انقلاب مصرف کننده بودیم
وی با اشاره به دوران پیش از انقلاب اسلامی اظهار داشت: قبل از انقلاب فضا به گونه‌ای بود که غربی‌ها قطعه ای را به ما می‌دادند تا از آن استفاده کنیم و پس از اینکه آن قطعه کارایی‌اش را از دست داد آن را کنار بگذاریم و قطعه بعدی را به ما می دادند لذا آنها ما را طوری آموزش می دادند که دقیقا یک مصرف‌کننده وابسته باشیم و این داشت در کشور ما یک فرهنگ میشد.
رضایی‌حداد گفت: غربی‌ها اصلا اجازه نمی‌دادند هیچ جای کار لنگ بماند و حتی قطعات را بیشتر به ما می‌دادند و شاید خیلی هزینه‌ای برای ما نداشت اما این کار را انجام می‌دادند تا ما را لحظه به لحظه بیشتر به خودشان وابسته کنند و هر زمان که احساس کردند قرار است فعالیت‌های ما متوقف شود با ندادن قطعات جلوی ما را بگیرند. این واقعیتی بود که اتفاق می‌افتاد اما خوشبختانه انقلاب اسلامی روی این فکر و روش خط باطل کشید.
* عمردهی انقلابی و تحول در ناو «حمزه» برای دفاع از تمامیت ارضی
وی اظهار داشت: انقلاب اسلامی اعلام کرد که ما این وابستگی را قبول نداریم و باید خودمان سازنده شویم لذا عمردهی انقلابی به قطعات هم ریشه در این تفکر دارد و وقتی ما شروع به ساخت قطعات کردیم متوجه شدیم که کار بسیار دشوار و هزینه‌بری است پس برای اینکه ارزش قطعات را بیشتر می‌دانستیم به فکر عمردهی بیشتر آنها افتادیم تا بهتر از آنها استفاده کنیم.
فرمانده ناوگان شمال نیروی دریایی ارتش گفت: البته عمر انقلابی به تجهیزاتی داده می‌شود که نگه داشتن‌شان صرفه اقتصادی و توجیه نظامی داشته باشد. به عنوان مثال ناو حمزه یک کشتی تفریحی بود که وارد کشور شده بود و ما در آن زمان در دریای خزر امکانات نظامی نداشتیم. در حالیکه برای دفاع از حاکمیت و تمامیت ارضی به تجهیزات نظامی نیاز بود.
* تغییر سیستم رانش و نصب سامانه‌های موشکی در کشتی تفریحی
وی افزود: در آن زمان فکر بجا و درستی شد و کشتی تفریحی حمزه تبدیل به یک ناو موشک‌انداز شد. شاید اگر این موضوع را به هر کسی اعلام کنید بگوید که این کار محال است ولی الان این اتفاق افتاده است و این ناو به خوبی مأموریت‌هایش را در دریای خزر انجام می‌دهد.
فرمانده ناوگان شمال نیروی دریایی ارتش تأکید کرد: برای تغییر کاربری ناو حمزه سیستم رانش آن عوض و به روز شد و سیستم‌های هدایت آتش و کنترل و سیستم‌های دفاعی و موشکی خوبی بر روی آن نصب شده است. این کار به عنوان یک نماد است یعنی اگر ما بخواهیم چیزی را حفظ و توانمند کنیم هیچ مشکلی نخواهیم داشت.
* استقرار نداجا در شرق دریای خزر
رضایی‌حداد در ادامه این گفت‌وگو با بیان اینکه قطعا توسعه نیروی دریایی در دریای خزر را مدنظر داریم، اظهار داشت: ما از گذشته در غرب دریای خزر حضور فعال‌تری داشته‌ایم و دانشگاه حضرت امام (ره) را نیز در استان مازندران داریم اما در استان گلستان و شرق دریای خزر اخیرا مستقر شده‌ایم و نیروی دریایی توانسته در آنجا فعالیت داشته و از آن نقطه کار دریانوردی را دنبال کند.
وی تأکید کرد: البته این یک حضور اولیه است و ما برای اینکه بتوانیم در تمام حوزه‌ها مأموریت و مسئولیت خود اعمال حاکمیت کنیم باید بتوانیم از همه جای ضلع جنوبی دریای خزر وارد دریا شویم. این سیاست جمهوری اسلامی و مورد نیاز نیروی دریایی ارتش است.
* تجهیزات فعلی در خزر تأمین‌کننده نیازهایمان است
فرمانده ناوگان شمال نیروی دریایی ارتش با اشاره به اینکه اگر احساس کنیم برای انجام این مأموریت‌های خود در دریای خزر نیاز به شناور دیگری داریم قطعا این کار انجام می‌شود، گفت: اما در حال حاضر در همین حد مورد نیاز بوده لذا فروندهای بعدی شناوری بنا به مورد و نیاز تشخیص داده و اقدام می‌شود.
رضایی‌حداد با بیان اینکه ما ساخت شناور و ناوشکن را فرا گرفته‌ایم و حالا هر جا که لازم باشد ساخته خواهد شد، اظهار داشت: چون ما اعتقاد داریم خزر دریای صلح و دوستی است در شرایط فعلی نیروی دریایی توانمندی الان خود را در این دریا کافی می‌داند و می‌توانیم مأموریت‌هایمان را به راحتی انجام دهیم و تجهیزات فعلی تأمین‌کننده نیازهایمان است.
* دماوند برای انجام ماموریت در طوفانهای خزر ساخته شد
وی تصریح کرد: ما ناوشکن دماوند را بنا به نیاز ساختیم زیرا دریای خزر دریای بسیار طوفانی است و خیلی سریع از حالت آرام به حالت طوفانی تغییر وضعیت می‌دهد لذا ما باید شناوری داشته باشیم که در هر شرایطی امکان انجام مأموریت را داشته باشد و دماوند بر این اساس ساخته شد.
فرمانده ناوگان شمال نیروی دریایی ارتش اظهار داشت: یکی از ویژگی‌های ناوشکن دماوند حمل بالگرد است و وقتی یک بالگرد بر روی این شناور به عمق دریا می‌رود دست بلند آن ناوشکن می‌شود و میتواند خیلی به انجام مأموریت ناوشکن کمک کند.
* هوادریا ماموریت‌هایش را در خزر بخوبی انجام می‌دهد
رضایی‌حداد با اشاره به یگان هوادریای نیروی دریایی ارتش در دریای خزر گفت: هوادریا یکی از یگان‌های فعال و بسیار مهم ما در شمال است و مأموریت‌های خود را به خوبی انجام می‌دهد.
وی افزود: پشتیبانی بسیار خوبی از یگان هوادریا در شمال شده و توانمندی‌های بسیار مناسبی پیدا کرده و هماهنگ با پیشرفت سایر یگان‌های نداجا این یگان نیز پیشرفت کرده است.
* نباید بگوییم چون تاکنون دزدی دریایی در خزر نبود در آینده هم نخواهد بود
فرمانده ناوگان شمال نیروی دریایی ارتش در پاسخ به سوالی درباره احتمال وقوع دزدی دریایی در خزر گفت: هر جا که شما محیط را برای سوءاستفاده و یک حضور غیر مشروع آزاد بگذارید باید احتمال اتفاق را بدهید لذا نباید بگوییم چون در این دریا چنین چیزی نبوده در آینده هم نخواهد بود. اگر تا الان نبوده چون این 5 کشور اجازه ندادند کشور ثالث و ناامنی وارد این دریا شود و خوشبختانه نه تنها دزدی دریایی بلکه کشور ثالثی هم اجازه ورود به دریای خزر را نداشته است.
رضایی‌حداد در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به مقایسه توان نیروی دریایی ارتش با نیروهای دیگر کشورها در خزر، گفت: ما خودمان را با این کشورها مقایسه نمی‌کنیم بلکه نگاه می‌کنیم نیازمان چیست و بر اساس آن برنامه‌ریزی می‌کنیم و به پیش می‌رویم. وجه تمایز ما با آنها در این است که ما خودمان نیازهایمان را تأمین و تعریف کرده‌ایم.
فرمانده ناوگان شمال نیروی دریایی ارتش در خصوص پراکندگی مناطق و پایگاه‌های دریایی در شمال و جنوب کشور، گفت: ما در جنوب یک فرمانده ناوگان جنوب داریم که شامل بنادر، پایگاه‌ها و مناطق مختلف می‌شود و در شمال هم یک فرماندهی ناوگان شمال داریم که شامل یک منطقه و چند پایگاه می‌شود.
* امیرآباد؛ جدیدترین پایگاه دریایی ارتش در خزر
رضایی‌حداد اظهار داشت: ما در شمال فقط یک منطقه داریم که آن هم منطقه چهارم نیروی دریایی است و شامل پایگاه‌های مختلفی ازجمله در آستارا، انزلی، نوشهر و امیرآباد می‌شود و به تازگی یک پایگاه دریایی را در امیرآباد فعال و شناورهای‌مان را در آنجا مستقر کرده‌ایم که به انجام مأموریت‌های خود می‌پردازند.
وی در پایان این گفت‌وگو با اشاره به همکاری نیروهای دریایی ارتش و سپاه در دریای خزر گفت: ما برادران نیروی دریایی سپاه را جدا از خود نمی‌دانیم و در مسائل آموزشی و عملیاتی در کنار هم هستیم اما بحث تأمین امنیت در دریای خزر به عهده نیروی دریایی ارتش است ولی برادران ما در سپاه هم حضور دارند و هر جا لازم بوده از کمک آنها استفاده کرده‌ایم.