گروه بین‌الملل مشرق- بیست‌ و یکمین دوره همایش اعضای سازمان ملل (COP) و یازدهمین همایش اعضای پیمان کیوتو (CMP) از امروز 30 نوامبر تا 11 دسامبر  2015 میلادی (از دو شنبه 9 آذر به مدت 12 روز) در پاریس برگزار می‌شود. دبیر اجرایی این همایش، کریستینا فیگِرس و نماینده رئیس‌جمهور فرانسه در برگزاری این اجلاس،‌ لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه است.



فشار افکار عمومی جهان بر مجریان همایش

کریستینا فیگرس در یادداشت خود پیرامون اجلاس آب و هوا در پاریس نوشته است:«همایش آب و هوا با حضور اعضای سازمان ملل در پاریس، یک فرصت تاریخی برای جهان برای رویارویی با تغییرات آب و هوایی است. جهان نیازمند الگوی جدیدی برای رشد است که مطمئن، پایدار و دارای مزایا برای همه باشد. توافق پاریس نه تنها ممکن،‌بلکه ضروری و فوری است. ما روی مشارکت همه حساب کرده‌ایم.» از قرار معلوم،‌ مسئولان سازمان ملل و دولت فرانسه در تلاش برای تنطیم یک توافق جدید جهانی پیرامون چگونگی مقابله با تغییرات آب و هوایی است که در صورت موفقیت در این اقدام، آن را به امضای اعضای سازمان ملل برساند.

لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه نیز در یادداشتی با تأکید بر اینکه موفقیت در این اجلاس تنها در صورت نهایی‌کردنِ یک توافق جهانی در ماه دسامبر معنا پیدا می‌کند، عدم موفقیت در همایش پیشِ‌رو را موجب نارضایتی افکار عمومی جهان دانسته است. راه دستیابی به این موفقیت از دیدگاه فابیوس،‌ سازش و مصالحه جمعی بخاطر اهداف بلندپروازانه است. او نوشته است:«نقش من، حرکت در این مسیر با یک هدف مشخص است: دستیابی به موفقیتی که جهان در انتظار آن است،‌در 11 دسامبر». او تأکید کرده که هم‌اکنون نیز برای این اقدام، دیر است.

این نوشته‌ها نشان می‌دهد تظاهرات هواداران محیط زیست به ویژه در کشورهای صنعتی فشار زیادی بر سیاستمداران آورده تا دست از حمایت از صنایع آلاینده کره زمین بردارند و بعد از آن همه وعده و وعید در همایش‌های گذشته، به خاطر منافع همه مردم کره زمین از زیاده‌خواهی در منافع مادی خود دست بردارند. البته بر هیچ‌کس پوشیده نیست که شرکت‌های اقتصادی کلان تا چه حد در پیروزی برخی از این سیاستمداران در انتخابات مؤثر بوده‌اند، بنابر این عجیب نیست اگر تحول ویژه‌ای در زمینه مقابله با افزایش دمای کره زمین و مانند آن تا کنون به تعویق افتاده است.

دستور کار همایش

در دستور کار همایش، برنامه مشخصی تا 11 دسامبر پیش‌بینی شده است. دیروز برای ورود هیأت‌ها تعیین شده بود. امروز صبح، رؤسای اجلاس COP 21 و CMP 11 برگزیده شدند و از ساعت 15 به وقت محلی، اجلاس سران آغاز به کار کرد. از آن پس تمرکز اجلاس بر این موضوعات خواهد بود:

* فردا سه‌شنبه صبح: جنگل‌ها
*‌ سه‌شنبه عصر:‌ کشاورزی

* چهارشنبه: بازیابی وضعیت و افزایش انعطاف‌پذیری

* پنج‌شنبه صبح:‌ حمل و نقل
* پنج‌شنبه عصر: ساخت‌و‌ساز

* جمعه صبح:‌سرمایه‌گذاری خصوصی
* جمعه عصر: آلاینده‌های کم‌عمر

* شنبه:‌ پایان دور اول همایش و جمع‌بندی
* یکشنبه:‌ دیدارهای غیررسمی میان هیأت‌ها

* دوشنبه صبح:‌ انرژی‌های تجدیدپذیر
* دوشنبه عصر: بهره‌وری انرژی و دستیابی به آن

* سه‌شنبه صبح:‌ شهر و گروه‌‌های فروملی
* سه‌شنبه ظهر:‌تجارت
* سه‌شنبه عصر: ابتکار

* چهارشنبه صبح: مشاوره‌‌های غیررسمی
* چهارشنبه عصر:‌ جمع‌بندی مذاکرات در مورد توافق پاریس و تصمیمات مرتبط با آن

* پنج‌شنبه صبح و ظهر: تطبیق تصمیمات اجلاس COP و CMP

* جمعه صبح: اختتامیه CMP
* جمعه عصر: اختتامیه COP


دیدارها و فعالیت‌های خُردِ مرتبط با این همایش از ابتدای سال 2015 میلادی آغاز شده بود و هدف اصلی، دستیابی به کنوانسیونی است که بتواند افزایش دمای کره زمین نسبت به دوره پیشاصنعتی را کمتر از 2 درجه سانتی‌گراد نگه دارد. شواهد امیدوارکننده‌ای از نهایی‌شدن کنوانسیون به چشم می‌خورد.


کنوانسیون جدید؟

از زمان تشکیل سازمان ملل، تدوین کنوانسیون‌های بین‌المللی با امضای اعضای سازمان یعنی کشورهای جهان شتاب زیادی پیدا کرده است اما با وجود تشکیل همایش‌های متعدد پیرامون تغییرات آب و هوایی که پس از ابراز نگرانی گروه‌‌های مختلف فروملی و سازمان‌های بین‌المللی برگزار شده است، هنوز کشورها نتوانسته‌اند به یک متن مشترک دست یابند و متون ناقص گذشته پس از چندی مورد اعتراض قرار گرفته است. دلیل اصلی آن، تفاوت دیدگاه سه گروه از کشورها در این زمینه است:

* قدرت‌های کلاسیک جهان و کشورهای توسعه‌یافته مانند ایالات متحده، انگلستان و فرانسه

* قدرت‌های نوظهور و تازه‌توسعه‌یافته مانند هند و اندونزی

* کشورهای در حال توسعه مانند ایران

دلیل اختلافات، پیامدهای اقتصادیِ راه‌حل‌هایی است که برای حل معضل تغییرات آب و هوایی پیشنهاد می‌شود. کشورهای توسعه‌یافته سهم اصلی را در افزایش گازهای گلخانه‌ای داشته‌اند،‌ اما معتقدند در صورتی که مانند پیمان کیوتو، تأکید بیشتر بر این گروه از کشورها قرار گیرد، بسیاری از کشورهای تازه‌توسعه‌یافته و در حال توسعه که استعداد بالایی در افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای دارند، رها شده و عملاً جایگزین کشورهای توسعه‌یافته می‌شوند، بنابراین مشکلی حل نمی‌شود.

سال گذشته کشورهای سازمان ملل در لیما واقع در کشور پرو گرد هم آمدند و نزدیک به دو هفته رایزنی کردند،‌ اما نهایتاً نتوانستند به جمع‌بندی کامل دست یابند و صرفاً مسائل مهمی که باید در متن نهایی کنوانسیون لحاظ شود را پیشنهاد دادند. نمایندگان کشورها اعلام کردند تلاش می‌کنند به سهم خود مشارکت ملت خود برای موفقیت اجلاس سال بعد در پاریس (یعنی همایشی که امروز آغاز شده است) را بسیج کنند.

اجلاس پاریس،‌ در واقع دور چهارم مذاکرات پیرامون کنوانسیون چگونگی برخورد با تغییرات آب و هوایی است که در 4 سال گذشته جریان داشته است. ابتدا قرار بود مذاکرات حول بیانیه مشترک آمریکا و چین در مورد میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در دوره بعد از 2020 میلادی شکل گیرد اما خیلی زود مشخص شد که کشورها ترجیح می‌دهند در مورد سهم هر دولت در بسیج مشارکت ملت خود بحث کنند.

ایالات متحده، چین،‌ اتحادیه اروپا، هند، روسیه،‌ اندونزی، برزیل، ژاپن، کانادا و مکزیک 10 کشوری هستند که حدود 70% از آلاینده‌های گلخانه‌ای را تولید می‌کنند،‌بنابر این هر سه گروهی که ذکر شد،‌ مسئول شکل‌گیری وضعیت فعلی هستند و بیهوده نیست که سال‌ها است این پدیده شوم را در زمره مسائل بین‌المللی قرار داده‌اند. البته در مجموعه 160 سال گذشته، سهم این کشورها از تولید دی‌اکسید کربن به حدود 83% می‌رسد. در میان کشورهای تولید کننده CO2، ایران در 10 رتبه نخست قرار دارد. بدیهی است تا زمانی که هر ملتی به جای مقصردانستن دیگران، سهم خود را در حل این معضل ایفا نکند،‌ چه کنوانسیونی امضا شود و چه نشود، همچنان باید منتظر تشدید پیامدهای تغییرات آب و هوایی باشیم.



عوامل و پیامدهای تغییرات آب و هوایی

بیش از 97% از پژوهشگران معتقدند تغییرات آب و هوایی عوامل انسانی دارد. استفاده از سوخت‌های فسیلی یکی از مهمترین عوامل افزایش گازهای گلخانه‌ای است. در سال 2012 میلادی میزان استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر تنها با 22.4 میلیون تن از سوخت‌های فسیلی برابری می‌کرد. تازه 44.8% از این میزان به استفاده از چوب برمی‌گشت و تنها 22.4 از آن به انرژی‌های آبی،‌ 10.7% از آن به انرژی‌های زیستی و 6.2% از آن به پمپ‌های حرارتی برمی‌گشت.

با این حساب کشورهایی که از سوخت‌های فسیلی بهره می‌گیرند (از جمله چین که در چند سال اخیر یکی از رکوردداران در مصرف سرانه انرژی بوده است) یکی از گروه‌های اصلیِ مولد گازهای گلخانه‌ای هستند. جالب این است که بیش از سایر کشورها، مردم در خودِ این کشورها هستند که از آلودگی رنج می‌برند. شهرهایی مانند پکن و تهران، بارها در بالای فهرست آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار گرفته‌اند.

برخی پیامدهای این پدیده شوم،‌ عبارت است از:

* افزایش دمای کره زمین که موجب ذوب‌شدن یخ‌های قطب شمال شده است و در نتیجه سطح آب اقیانوس‌ها را به طرز خطرناکی افزایش داده است.

* جنگل‌ها از بین‌ رفته و زیستگاه بسیاری از جانوران نابود شده است. آنها در بهترین حالت مجبور به مهاجرت به نقاط دیگر کره زمین شده‌اند.

* روزنه در لایه اذن، موجب ورود اشعه‌های مضر خورشیدی به سطح زمین شده است.


* خشکی طاقت‌فرسا از سویی و باران‌های ناگهانی و سیل‌آسا بر اثر تغییرات آب و هوایی تشدید شده است. ایران ما بیش از هر چیز از این پیامد رنج می‌برد.

* افزایش وقوع طوفان در نقاط مختلف کره زمین بر اثر اختلاف دمای نقاط مختلف، باد‌های شدید و تغییر مسیر جریان‌های هوایی یکی از خطرناک‌ترین پیامدهای تغییرات آب و هوایی در کره زمین است.

حاشیه‌های مهمتر از متن در همایش پاریس

دو حاشیه همایش پاریس، ممکن است از متن مذاکرات برای خبرنگاران مهمتر باشد. نخست، تلاش اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه برای تشکیل ائتلاف بین‌المللی علیه داعش است که در هفته‌‌های اخیر پس از رخداد خونین 13 نوامبر ادامه داشته است. دومین رخداد، تلاش اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه برای دیدار با پوتین رئیس‌جمهور روسیه و پایان‌دادن به خصومت‌هایی است که پس از اسقاط سوخوی 24 توسط دولت ترکیه در مرز این کشور با سوریه رخ داد. اردوغان خیلی تلاش کرده تا هزینه‌های اقدام خود را کاهش دهد اما دولت روسیه جز به عذرخواهی دولت ترکیه یا پرداخت غرامت راضی نشده است. باید دید چه تحولی در این دو مسأله در حاشیه اجلاس پاریس رخ خواهد داد.

منابع