گروه بین‌الملل مشرق - روز گذشته رسانه های ترکیه اعلام کردند، در پی وخامت روزافزون روابط آنکارا و مسکو، صادرات گاز روسیه به ترکیه متوقف شده و ترکیه تلاش می کند، نیاز خود به گاز را از راه های دیگری تامین کند.
قطع صادرات گاز روسیه به ترکیه پس از افزایش تنش میان آنکارا و مسکو در پی سرنگونی جنگنده روسیه توسط نیروی هوایی ترکیه در استان «لاذقیه» سوریه مطرح می شود.
ترکیه ۹۰.۵ در صد نفت و ۹۸.۵ درصد گاز طبیعی خود را از خارج وارد می کند و روسیه تاکنون اصلی ترین منبع تامین انرژی ترکیه شمرده می شد، به گونه ای که مسکو ۵۵ درصد نیاز ترکیه به گاز و ۳۰ درصد نیاز این کشور به نفت را تامین می کرد.
به این ترتیب با توقف صادرات گاز روسیه به ترکیه، آنکارا مجبور است، جایگزین یا جایگزین هایی برای نیاز خود در این خصوص پیدا کند، به ویژه آنکه فصل سرما زودتر از سال های دیگر در ترکیه آغاز شده است.
با عملی شدن تهدید مسکو و قطع صدور گاز روسیه به ترکیه، هم اکنون این سوال مطرح می شود که آنکارا برای تامین نیاز خود به گاز چه گزینه هایی پیش رو دارد و دولت ترکیه کدام گزینه را بر دیگری ترجیح خواهد داد.
گزینه های تامین گاز ترکیه به جای روسیه
- قطر
سفر «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه به قطر که طی روزهای دهم و یازدهم دسامبر جاری به دعوت امیر قطر به دوحه انجام شد، نشان داد که ترک ها پیش بینی شرایط را کرده و درپی چاره اندیشی برای حل این مشکل بوده اند، چون یکی از مهمترین اهداف سفر اردوغان به قطر، تامین بخشی از نیاز آنکارا به گاز از قطر بود که با در اختیار داشتن ذخایر گازی بالغ بر 885 تریلیون متر مکعب گاز در مرتبه نخست کشورهای صادر کننده گاز مایع در جهان قرار دارد و امضای یک توافقنامه طولانی مدت گازی میان دو طرف که جزئیات آن هنوز اعلام نشده، تایید کننده این گفته است.البته قطر سال گذشته میلادی 1.2 میلیارد متر مکعب گاز مایع به ترکیه صادر کرده بود.
روابط ترکیه و قطر با روی کار آمدن حزب «عدالت و توسعه» در آنکارا به رهبری اردوغان در سال 2002 میلادی و تلاش اردوغان برای احیای مناسبات با دنیای اسلام وارد مرحله نوینی شد.
در این بین انقلاب های عربی و تلاش ترکیه و قطر و عربستان در ایفای نقش برجسته در حمایت از جریانات اسلام سیاسی دلخواه، روابط دوحه و آنکارا را وارد مرحله جدیدی کرد.
حمایت از جنبش اخوان المسلمین، امضای موافقتنامه تشکیل کمیته عالی همکاری های راهبردی اواخر سال گذشته میلادی و همسویی مواضع در قبال بسیاری از پرونده های منطقه ای مهمترین عوامل نزدیک شدن بیش از پیش دو کشور به یکدیگر است.
آنکارا علاوه بر اینکه درصدد توسعه و تحکیم نفوذ منطقه ای خود در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس است، تلاش دارد، بخشی از پول های سرشار نفتی کشورهای عربی منطقه را جهت رشد اقتصادیش جذب کند.
ترکیه همچنین در اندیشه مبدل شدن به یکی از پایانه های مهم انرژی منطقه و گذرگاه انتقال انرژی شرق به غرب است، امید دارد با توسعه همکاری های انرژی با قطر، در تحقق اهداف خود گام های جدیدی بردارد.به این ترتیب، آشکار می شود که چرا قطر اولین گزینه آنکارا برای تامین نیازش به گاز وارداتی بود.
- رژیم صهیونیستی
بدون تردید دومین گزینه تامین نیاز ترکیه به گاز وارداتی روسیه، «اسرائیل» خواهد بود. این درحالی است که پیش تر (28 مرداد ماه گذشته) پایگاه خبری صهیونیستی «واللا» اعلام کرده بود، آنکارا قصد دارد، توافقی با تل آویو برای واردات گاز طبیعی از حوزه نفتی «لیفتان» در اراضی اشغالی به امضا برساند که بر اساس آن گاز از داخل سرزمین‌های اشغالی به کشورهای اروپایی و در نهایت ترکیه وارد شود.
ترکیه اولین کشور اسلامی بود که در سال ۱۹۴۹ اسرائیل را به رسمیت شناخت تا اشتراک منافع آنها به وسیله قرارداد یا به عبارت دقیق تر، پروتکل سال ۱۹۵۸ تثبیت شود.
آن سند ناظر بر همکاری های بسیار گسترده در زمنیه های نظامی و اقتصادی بین دو طرف بود، تا با پیروی انقلاب سال ۱۹۷۹ در ایران این ائتلاف بیش از پیش تقویت شود، چون انقلاب در ایران خطر مشترکی برای ترک و صهیونیست ها ایجاد می کرد.
در سال ۱۹۹۱ ترکیه و اسرائیل روابط دیپلماتیک خود را به سطح سفرا ارتقا دادند تا پنج سال بعد موافقتنامه تمام عیار نظامی بین دو طرف منعقد شود که علاوه بر صدور جنگ افزارهای صهیونیستی به آنکارا و نوسازی هواپیماهای جنگی ترکیه در سرزمین های اشغالی، گروه مشترک مطالعات نظامی – راهبردی از کارشناسان دو طرف تشکیل شود که ماموریت آموزش افسران ترکیه در سرزمین های اشغالی و تبادل اطلاعات ویژه بین آنکارا و تل آویو را برعهده داشت.
در سال ۱۹۹۷ شاهد سفر «اسحاق موردخای»، وزیر جنگ وقت اسرائیل به ترکیه و «توران تایان»، وزیر دفاع وقت ترکیه به سرزمین های اشغالی و سال بعد برگزاری اولین رزمایش مشترک نیروی دریایی اسرايیل، ترکیه و آمریکا بودیم.
این نگاه به سابقه روابط تل آویو- آنکارا به این جهت انجام شد تا روشن گردد که توافق و شراکت ترکیه و اسرائیل از سابقه ای طولانی برخوردار است و اگرچه این روابط در برهه ای از جمله تجاوز نظامیان رژیم صهیونیستی به کشتی «مرمره» بحرانی و متشنج و حتی قطع شد، اما به پیکره مواضع و دیدگاه های دو جانبه آنها خللی وارد نکرد و همین موجب شده است تا رژیم صهیونیستی دومین گزینه ترک ها جهت تامین گاز مورد نیازش باشد.
- کردستان عراق
بنابر اعلام مسئولان ترک، آنکارا در نظر دارد با احداث یک خط لوله گازی در اقلیم کردستان، از وابستگی به روسیه برای تامین گاز بکاهد و به جای آن از اقلیم کردستان گاز طبیعی خریداری کند.
به همین منظور شرکت «بوتاش» ترکیه اعلام کرد، در نظر دارد، طی دو ماه آینده اقدام به برگزاری مناقصه برای احداث این خط لوله 180 کیلومتری از اقلیم کردستان عراق تا «ماردین» ترکیه کند و به واسطه آن سالیانه 20 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی اقلیم کردستان به ترکیه منتقل شود.
منطقه «کردستان»، منطقه‌ای فدرالی در شمال عراق است که به وسیله دولت منطقه ای کردستان اداره می شود. منابع غنی نفتی کردستان با برآوردی حدود 45 بیلیون بشکه بی شک توجه بسیاری از شرکت های بزرگ نفتی را به خود جلب می کند و گزارش مرکز بین المللی تحقیقات صلح تاکید می کند، ذخیره نفت خام اقلیم کردستان با ذخیره نفت خام لیبی و گاز طبیعی اقلیم نیز با ذخیره گاز کشور قزاقستان برابری می کند.
در حال حاضر در 17 منطقه کردستان استخراج نفت صورت می گیرد و شرکت هایی مانند اکسون موبیل، شورون آمریکا، توتال فرانسه و گازپروم روس در این منطقه فعالیت می کنند، دو شرکت بزرگ ترکیه نیز در کردستان عراق در این حوزه فعال هستند.
درحالی که بسیاری از تحلیلگران اعتقاد داشتند، بحران و کینه های تاریخی بین کردها و ترک ها مانع نزدیکی آنکارا – اربیل به یکدیگر خواهد شد، قرن بیست و یک نیز ثابت کرد، در نبرد بین تجارت و حیثیت، این تجارت است که ظفرمند از میدان نبرد به بیرون می آید، به طوری که هم اکنون صادرات نفت و گاز کردستان از طریق ترکیه بخش عمد های از فاز اجرایی و عملیاتی خود را پشت سر گذاشته و این زمینه فراهم شده با صادرات گاز کردستان در سطح کلان به ترکیه و سپس از طریق ترکیه به اروپا، کردستان وارد نقشه انرژی جهان شود.به همین دلیل آنکارا به کردستان عراق، به عنوان یکی از گزینه های تامین نیازش به گاز و نفت نگاه می کند.
- آسیای مرکزی
سفر «داوود اوغلو»، نخست وزیر ترکیه به کشور آذربایجان نشان از این دارد که آنکارا به کشورهای آسیای مرکزی مانند آذربایجان، ارمنستان، ترکمنستان و قزاقستان نیز توجه دارد.
- ایران
جمهوری اسلامی ایران به عنوان دارنده بیشترین ذخایر گازی جهان یکی از مهمترین گزینه های آنکارا برای مقابله با شرایط کنونی شمرده می شود، به ویژه آنکه رئیس تاسیسات اندازه گیری صادرات گاز به ترکیه در مرز بازرگان در نشست خود با خبرنگاران تاکید کرد که ایران هم اکنون ظرفیت ارسال ٤٠ میلیون متر مکعب گاز به ترکیه را دارد و گاز ایران پس از طی ١٨٠٠ کیلومتر و عبور از ١٧ ایستگاه تقویت فشار وارد ترکیه شود. به این ترتیب، آنکارا تلاش می کند، اقدام روسیه در قطع صادرات گاز به این کشور را جبران و از بازتاب و تاثیر مجازات های مسکو بکاهد.
قطع صادرات گاز روسیه به ترکیه پس از افزایش تنش میان آنکارا و مسکو در پی سرنگونی جنگنده روسیه توسط نیروی هوایی ترکیه در استان «لاذقیه» سوریه مطرح می شود.
ترکیه ۹۰.۵ در صد نفت و ۹۸.۵ درصد گاز طبیعی خود را از خارج وارد می کند و روسیه تاکنون اصلی ترین منبع تامین انرژی ترکیه شمرده می شد، به گونه ای که مسکو ۵۵ درصد نیاز ترکیه به گاز و ۳۰ درصد نیاز این کشور به نفت را تامین می کرد.
به این ترتیب با توقف صادرات گاز روسیه به ترکیه، آنکارا مجبور است، جایگزین یا جایگزین هایی برای نیاز خود در این خصوص پیدا کند، به ویژه آنکه فصل سرما زودتر از سال های دیگر در ترکیه آغاز شده است.
با عملی شدن تهدید مسکو و قطع صدور گاز روسیه به ترکیه، هم اکنون این سوال مطرح می شود که آنکارا برای تامین نیاز خود به گاز چه گزینه هایی پیش رو دارد و دولت ترکیه کدام گزینه را بر دیگری ترجیح خواهد داد.
گزینه های تامین گاز ترکیه به جای روسیه
- قطر
سفر «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه به قطر که طی روزهای دهم و یازدهم دسامبر جاری به دعوت امیر قطر به دوحه انجام شد، نشان داد که ترک ها پیش بینی شرایط را کرده و درپی چاره اندیشی برای حل این مشکل بوده اند، چون یکی از مهمترین اهداف سفر اردوغان به قطر، تامین بخشی از نیاز آنکارا به گاز از قطر بود که با در اختیار داشتن ذخایر گازی بالغ بر 885 تریلیون متر مکعب گاز در مرتبه نخست کشورهای صادر کننده گاز مایع در جهان قرار دارد و امضای یک توافقنامه طولانی مدت گازی میان دو طرف که جزئیات آن هنوز اعلام نشده، تایید کننده این گفته است.البته قطر سال گذشته میلادی 1.2 میلیارد متر مکعب گاز مایع به ترکیه صادر کرده بود.
در این بین انقلاب های عربی و تلاش ترکیه و قطر و عربستان در ایفای نقش برجسته در حمایت از جریانات اسلام سیاسی دلخواه، روابط دوحه و آنکارا را وارد مرحله جدیدی کرد.
حمایت از جنبش اخوان المسلمین، امضای موافقتنامه تشکیل کمیته عالی همکاری های راهبردی اواخر سال گذشته میلادی و همسویی مواضع در قبال بسیاری از پرونده های منطقه ای مهمترین عوامل نزدیک شدن بیش از پیش دو کشور به یکدیگر است.
آنکارا علاوه بر اینکه درصدد توسعه و تحکیم نفوذ منطقه ای خود در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس است، تلاش دارد، بخشی از پول های سرشار نفتی کشورهای عربی منطقه را جهت رشد اقتصادیش جذب کند.
ترکیه همچنین در اندیشه مبدل شدن به یکی از پایانه های مهم انرژی منطقه و گذرگاه انتقال انرژی شرق به غرب است، امید دارد با توسعه همکاری های انرژی با قطر، در تحقق اهداف خود گام های جدیدی بردارد.به این ترتیب، آشکار می شود که چرا قطر اولین گزینه آنکارا برای تامین نیازش به گاز وارداتی بود.
بدون تردید دومین گزینه تامین نیاز ترکیه به گاز وارداتی روسیه، «اسرائیل» خواهد بود. این درحالی است که پیش تر (28 مرداد ماه گذشته) پایگاه خبری صهیونیستی «واللا» اعلام کرده بود، آنکارا قصد دارد، توافقی با تل آویو برای واردات گاز طبیعی از حوزه نفتی «لیفتان» در اراضی اشغالی به امضا برساند که بر اساس آن گاز از داخل سرزمین‌های اشغالی به کشورهای اروپایی و در نهایت ترکیه وارد شود.
ترکیه اولین کشور اسلامی بود که در سال ۱۹۴۹ اسرائیل را به رسمیت شناخت تا اشتراک منافع آنها به وسیله قرارداد یا به عبارت دقیق تر، پروتکل سال ۱۹۵۸ تثبیت شود.
آن سند ناظر بر همکاری های بسیار گسترده در زمنیه های نظامی و اقتصادی بین دو طرف بود، تا با پیروی انقلاب سال ۱۹۷۹ در ایران این ائتلاف بیش از پیش تقویت شود، چون انقلاب در ایران خطر مشترکی برای ترک و صهیونیست ها ایجاد می کرد.
در سال ۱۹۹۱ ترکیه و اسرائیل روابط دیپلماتیک خود را به سطح سفرا ارتقا دادند تا پنج سال بعد موافقتنامه تمام عیار نظامی بین دو طرف منعقد شود که علاوه بر صدور جنگ افزارهای صهیونیستی به آنکارا و نوسازی هواپیماهای جنگی ترکیه در سرزمین های اشغالی، گروه مشترک مطالعات نظامی – راهبردی از کارشناسان دو طرف تشکیل شود که ماموریت آموزش افسران ترکیه در سرزمین های اشغالی و تبادل اطلاعات ویژه بین آنکارا و تل آویو را برعهده داشت.
در سال ۱۹۹۷ شاهد سفر «اسحاق موردخای»، وزیر جنگ وقت اسرائیل به ترکیه و «توران تایان»، وزیر دفاع وقت ترکیه به سرزمین های اشغالی و سال بعد برگزاری اولین رزمایش مشترک نیروی دریایی اسرايیل، ترکیه و آمریکا بودیم.
این نگاه به سابقه روابط تل آویو- آنکارا به این جهت انجام شد تا روشن گردد که توافق و شراکت ترکیه و اسرائیل از سابقه ای طولانی برخوردار است و اگرچه این روابط در برهه ای از جمله تجاوز نظامیان رژیم صهیونیستی به کشتی «مرمره» بحرانی و متشنج و حتی قطع شد، اما به پیکره مواضع و دیدگاه های دو جانبه آنها خللی وارد نکرد و همین موجب شده است تا رژیم صهیونیستی دومین گزینه ترک ها جهت تامین گاز مورد نیازش باشد.
بنابر اعلام مسئولان ترک، آنکارا در نظر دارد با احداث یک خط لوله گازی در اقلیم کردستان، از وابستگی به روسیه برای تامین گاز بکاهد و به جای آن از اقلیم کردستان گاز طبیعی خریداری کند.
به همین منظور شرکت «بوتاش» ترکیه اعلام کرد، در نظر دارد، طی دو ماه آینده اقدام به برگزاری مناقصه برای احداث این خط لوله 180 کیلومتری از اقلیم کردستان عراق تا «ماردین» ترکیه کند و به واسطه آن سالیانه 20 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی اقلیم کردستان به ترکیه منتقل شود.
منطقه «کردستان»، منطقه‌ای فدرالی در شمال عراق است که به وسیله دولت منطقه ای کردستان اداره می شود. منابع غنی نفتی کردستان با برآوردی حدود 45 بیلیون بشکه بی شک توجه بسیاری از شرکت های بزرگ نفتی را به خود جلب می کند و گزارش مرکز بین المللی تحقیقات صلح تاکید می کند، ذخیره نفت خام اقلیم کردستان با ذخیره نفت خام لیبی و گاز طبیعی اقلیم نیز با ذخیره گاز کشور قزاقستان برابری می کند.
در حال حاضر در 17 منطقه کردستان استخراج نفت صورت می گیرد و شرکت هایی مانند اکسون موبیل، شورون آمریکا، توتال فرانسه و گازپروم روس در این منطقه فعالیت می کنند، دو شرکت بزرگ ترکیه نیز در کردستان عراق در این حوزه فعال هستند.
درحالی که بسیاری از تحلیلگران اعتقاد داشتند، بحران و کینه های تاریخی بین کردها و ترک ها مانع نزدیکی آنکارا – اربیل به یکدیگر خواهد شد، قرن بیست و یک نیز ثابت کرد، در نبرد بین تجارت و حیثیت، این تجارت است که ظفرمند از میدان نبرد به بیرون می آید، به طوری که هم اکنون صادرات نفت و گاز کردستان از طریق ترکیه بخش عمد های از فاز اجرایی و عملیاتی خود را پشت سر گذاشته و این زمینه فراهم شده با صادرات گاز کردستان در سطح کلان به ترکیه و سپس از طریق ترکیه به اروپا، کردستان وارد نقشه انرژی جهان شود.به همین دلیل آنکارا به کردستان عراق، به عنوان یکی از گزینه های تامین نیازش به گاز و نفت نگاه می کند.
سفر «داوود اوغلو»، نخست وزیر ترکیه به کشور آذربایجان نشان از این دارد که آنکارا به کشورهای آسیای مرکزی مانند آذربایجان، ارمنستان، ترکمنستان و قزاقستان نیز توجه دارد.
جمهوری اسلامی ایران به عنوان دارنده بیشترین ذخایر گازی جهان یکی از مهمترین گزینه های آنکارا برای مقابله با شرایط کنونی شمرده می شود، به ویژه آنکه رئیس تاسیسات اندازه گیری صادرات گاز به ترکیه در مرز بازرگان در نشست خود با خبرنگاران تاکید کرد که ایران هم اکنون ظرفیت ارسال ٤٠ میلیون متر مکعب گاز به ترکیه را دارد و گاز ایران پس از طی ١٨٠٠ کیلومتر و عبور از ١٧ ایستگاه تقویت فشار وارد ترکیه شود. به این ترتیب، آنکارا تلاش می کند، اقدام روسیه در قطع صادرات گاز به این کشور را جبران و از بازتاب و تاثیر مجازات های مسکو بکاهد.