به گزارش مشرق، "بسته می‌شود یا بسته نمی‌شود؟" سوالی است که پس از رسیدن به برجام در مورد بسته شدن پرونده ایران پیرامون PMD (بعاد نظامی احتمالی) به کرات در محافل رسانه‌ای و غیره مطرح شود.
البته بسته شدن این موضوع در طی 12 سال گذشته از نقشه راه مشخصی نبود اما پس از برجام ایران و آژانس طی مذاکراتی که صورت گرفت نقشه راهی را ترسیم کردند که با استفاده از ان پرونده ایران برای همیشه بسته شود، یکی از ارکان‌های مهم این نقشه را گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بود که این مهم به انجام رسید.
طبق آنچه کارشناسان و تحلیل‌گران و بعضا برخی مقامات گفتند، انتظار می رفت این گزارش خاکستری باشد اما پس از انتشار عده آن را مایل به سیاه و سفید دانستند اما نقاط ابهام در کجاست و خطراتش برای ایران چیست؟ با وجود سیاه بودن آن، آیا شورای حکام پرونده را خواهد بست و اگر اینگونه نشود واکنش ایران چه خواهد بود؟
یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی گزارش نهایی خود از ارزیابی مسائل گذشته و حال ایران را به 35 عضو شورای حکام ارائه کرد.
سید عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان در اولین واکنش به گزارش جدید مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره مسائل گذشته موسوم به گفت: در گزارش آژانس هیچ عبارتی مبنی بر عدم پایبندی ایران به تعهداتش طبق PMD وجود ندارد، آژانس همچنین تاکید کرده که هیچ علامتی مبنی بر انحراف مواد هسته ای در ایران پیدا نشده است. بدین ترتیب این گزارش بر صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران صحه گذارده و را را بسته شدن موضوع در شورای حکام هموار می کند بنابراین کشورهای عضو گروه 1+5 اکنون باید طبق بند 14 برجام، قطعنامه ای را با هدف بستن موضوع بع شورای حکام ارائه کنند و شورای حکام هم نسبت به تصویب این قطعنامه و بستن پرونده مبادرت نماید.
ورقی از سیاهی‌های گزارش آمانو
نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی اگرچه این گزارش در پاره ای موارد ناقص، غیر قابل قبول و مردود است لیکن بندهایی از آن ضمن تایید عدم انحراف در برنامه صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی به صورت صریح نشان دهنده باطل بودن ادعاها و اتهاماتی است که طی ۱۱ سال گذشته از سوی برخی کشورها در این زمینه مطرح می گردید.
طی یک هفته‌ای که از گزارش آمانو درباره اجرای نقشه راه برای شفاف‌سازی ابعاد نظامی احتمالی می‌گذرد، قرائت‌های متفاوتی در باره ماهیت و کیفیت این گزارش در داخل و خارج کشور صورت گرفته است که هرکدام از آنها با نگاهی متفاوت به متن این گزارش نگریسته‌اند. نگاهی دقیق به محتوای این گزارش نشان می‌دهد که قرائت آمانو شامل ابعاد پیدا و پنهانی است.
یکی از منفی موجود در گزارش آمانو، اشاره‌ای به وجود مطالعات و تحقیقات در سطحی محدود و تا زمانی خاص در رابطه با کاربردهای نظامی در فعالیت‌های هسته‌ای کشور است و عراقچی پیرامون این موضوع می گوید: باید به این نکته توجه داشت که مشخص است مجموعه مطالعاتی در کشورمان وجود داشته و مسائلی نیز نوشته شده اما این که آژانس در ارزیابی خود همه ادعاهای گذشته را انکار می کند و می گوید هیچ فعالیت نظامی هسته ای وجود ندارد خود نکته بسیار مثبتی است.
وی با بیان اینکه ما موضوع مطالعات در گذشته پیرامون فعالیت نظامی هسته ای را قبول نداریم، گفت: با وجود اینکه این ادعای حداقلی را رد می کنیم اما در مجموع جمع بندی این گزارش به سمت سفید است در نتیجه راه برای شورای حکام هموارتر شده تا بتواند این پرونده را ببندد.
اما معاون حقوقی و بین الملل وزارتخارجه درباره نکته منفی دیگر این گزارش که آژانس ادعا کرده قبل از سال 2003 فعالیت‌های اندکی در رابطه با بعضی فن‌آوری‌های با کاربرد دوگانه مرتبط با ساخت سلاح هسته‌ای در ایران انجام شده است می گوید: شاید تنها نکته قابل تامل در گزارش آژانس همین اشاره به مطالعه در رابطه با برخی فن‌آوری‌های دو منظوره باشد. مطالعه در مورد تمامی فن‌آوری‌های دو منظوره در ایران تنها برای مقاصد صلح‌آمیز یا متعارف بوده است. همچنین مطالعه در خصوص چنین فن‌آوری‌هایی در کشورهای دیگر نیز معمول است و انجام می‌شود. مهم این است که مواد هسته‌ای به سمت مقاصد غیر صلح‌آمیز منحرف نشوند و در واقع وظیفه اصلی آژانس نیز تایید عدم انحراف است.
نتایج آنالیز نمونه‌های جمع‌آوری شده از پارچین ادعاها درباره این سایت را تایید نمی‌کند.
همچنین بار حقوقی و پذیرفتن این موضوع به عنوان سند بین المللی با وجود نقاط تاریکی روزنه ها را برای فشار به ایران در آینده باز می گذارد به همین جهت نقاط منفی اهمیت زیادی می یابند.
نماینده دائم ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی می گوید اگر چه گزارش در کل حاکی از عدم انحراف در برنامه هسته ای ایران و بطلانی بر همه ادعاهای ١٢ سال گذشته مبنی بر وجود یک برنامه سلاح هسته ای در ایران است، ولی حتی برخی ادعاها در همان حد نیز مورد تایید نیست و ما هم اکنون در حال بررسی دقیق گزارش و تدوین ارزیابی کتبی خود هستیم و بر اساس بند 9 نقشه راه آن را ارائه خواهیم کرد. البته در حال حاضر تمرکز ما معطوف به قطعنامه پیشنهادی 1+5 و بستن موضوع در شورای حکام است.
وی پیرامون واکنش ایران به قطعنامه پیشنهادی ۱+۵ درباره PMD نیز می گوید: در تکمیل خاتمه دادن مسائل باقیمانده گذشته و حال یا همان PMD شورا طبق بند 11، از روز اجرای برجام، تمامی 12 قطعنامه قبلی شورای حکام از جمله دو قطعنامه PMD یعنی نوامبر 2011 و سپتامبر 2012 را منقضی ( فسخ- terminate) می‌کند. فسخ قطعنامه‌های PMD شورای حکام که در آنها از مدیرکل خواسته بود در مورد PMD گزارش بدهد (بند 6 قطعنامه سپتامبر 2012) به این معنی است که مدیرکل دیگر در مورد PMD وظیفه‌ای ندارد.
اگر پرونده بسته نشود، تکلیف چیست؟
دل نگرانی مهمی که پیرامون این بحث وجود دارد این است که اگر شورای حکام پرونده را نبندد واکنش ایران چه خواهد بود؟
رییس ستاد پیگیری برجام با تاکید براینکه موضع ما در مقابل پرونده PMD قاطع و قطعی است می گوید: اگر شورای حکام پرونده PMD را نبندد و حتی اگر پنجره کوچکی برای بازگشت به پرونده PMD باز بگذارد برجام رو به جلو پیش نخواهد رفت و طبق فرمایشات مقام معظم رهبری بعد از بسته شدن PMD، برجام را اجرایی خواهیم کرد در غیر این صورت مسلما تعهدات را انجام نخواهیم داد و برجام متوقف خواهد شد لذا با قاطعیتی که طرف مقابل از مقام معظم رهبری و ما دیده و طبق حقایق آمانو در این گزارش و تعهدی که 1+5 در برجام داده اند، PMD باید بسته شود.
اما، پرونده گذشته هسته‌ای ایران قطعا بسته می‌شود
این حرف مرد شماره یک هسته‌ای ایران دکتر علی اکبر صالحی است، وی با پیش بینی بسته شدن قطعی پرونده PMD تا 24 آ ذر ماه می گوید: آنان نتوانستند به هیچ مستندی درباره ادعاهایشان اشاره کنند؛ بنابراین، این پرونده ساختگی که سال ها ایران را گرفتار آن کرده بودند، برای همیشه بسته خواهد شد.
همان‌طور که تمام مسئولین جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده اند سلاح هسته‌ای هیچ جایگاهی در دکترین دفاعی ایران نداشته و نخواهد داشت. اکنون که بی‌اعتباری ادعاهای گذشته به اثبات رسیده و صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران بر همگان آشکار شده است، طرف‌های مقابل نیز باید به تعهدات خود از جمله بستن موضوع به اصطلاح "پی ام دی" در جلسه 24 آذر شورای حکام عمل کنند.