به گزارش مشرق، به مناسبت حلول ماه ربیع الاول آداب و اعمال مخصوص این ماه که به طور مشترک در کتب «زاد المعاد»، «مفاتیح الجنان» و «اقبال الاعمال» آمده است، را برای شما کاربران گرامی گردآوری کرده‌ایم.
1. زیارت پیامبر(ص) و امام علی(ع)
هرچند علما در اين روز زيارت ذكر نكرده‌اند امّا زيارت حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و حضرت امير المؤمنين-صلوات اللّه عليهما-در اين روز مناسب است چون حق تعالى آن دو جان تقدّس بنيان (حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و حضرت امير المؤمنين-صلوات اللّه عليهما-) را از كيد كافران حفظ كرد.
2. زیارت امام عسکری و امام زمان(ع)
شيخ طوسى رحمه اللّه در مصباح گفته است كه در روز اوّل اين ماه حضرت امام حسن عسكرى-عليه السّلام-به عالم بقا رحلت نمود و حضرت صاحب الامر به منصب جليل امامت فايض گرديد پس زيارت آن دو امام عالى مقام در اين روز نيز مناسب است.
امّا شيخ رحمه اللّه در تهذيب و كلينى و محمّد بن جرير طبرى و ابن الخشّاب و شيخ مفيد-رحمة اللّه عليهم-و غير ايشان گفته‌اند كه وفات حضرت امام حسن عسكرى-صلوات اللّه عليه-در روز هشتم اين ماه بود پس در آن روز زيارت آن دو امام-عليهما السّلام-انسب است.
3. روزه گرفتن
چون حق تعالى آن دو جان تقدّس بنيان (حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و حضرت امير المؤمنين-صلوات اللّه عليهما-) را از كيد كافران حفظ كرد گفته‌اند كه روزش را كه روز اوّل ماه ربيع الاوّل است مستحب است كه براى شكر اين نعم عظيمه روزه بدارند.
4. دعای اول ماه ربیع‌الاول
وَجَدْنَا ذَلِكَ فِي كِتَابِ الْمُنْتَخَبِ فَقَالَ مَا هَذَا لَفْظُهُ الدُّعَاءُ
در كتاب «المختصر من المنتخب» آمده است:
فِي غُرَّةِ رَبِيعٍ الْأَوَّلِ تَقُولُ
«دعاى اول ماه ربيع الاول به اين صورت است:
اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ يَا ذَا الطَّوْلِ وَ الْقُوَّةِ وَ الْحَوْلِ وَ الْعِزَّةِ
خداوندا، معبودى جز تو نيست، اى بخشنده و نيرومند و دگرگون‌كننده و سربلند،
سُبْحَانَكَ مَا أَعْظَمَ وَحْدَانِيَّتَكَ وَ أَقْدَمَ صَمَدَانِيَّتَكَ وَ أَوْحَدَ إِلَهِيَّتَكَ
پاكى تو و چقدر يگانگى تو عظيم و بى‌نيازى‌ات ديرينه و معبوديتت يگانه
وَ أَبْيَنَ رُبُوبِيَّتَكَ وَ أَظْهَرَ جَلَالَكَ وَ أَشْرَفَ بَهَاءَ آلَائِكَ وَ أَبْهَى كَمَالَ صَنَائِعِكَ [كرم بها صنائعك] وَ أَعْظَمَكَ فِي كِبْرِيَائِكَ
و پروردگارى‌ات روشن و جلالت آشكار و زيبايى نعمت‌هايت والا و كمال ساخته‌هاى تو زيبا [ارزشمند]و بزرگمنشى‌ات باعظمت
وَ أَقْدَمَكَ فِي سُلْطَانِكَ وَ أَنْوَرَكَ فِي أَرْضِكَ وَ سَمَائِكَ وَ أَقْدَمَ مُلْكَكَ وَ أَدْوَمَ عِزِّكَ
و سلطه‌ات ديرينه است و چقدر در زمين و آسمان نورانى هستى و فرمانروايى‌ات ديرينه و عزتت جاودانه
وَ أَكْرَمَ عَفْوَكَ وَ أَوْسَعَ حِلْمَكَ وَ أَغْمَضَ عِلْمَكَ وَ أَنْفَذَ قُدْرَتَكَ وَ أَحْوَطَ قُرْبَكَ
و گذشتت كريمانه و بردبارى‌ات گسترده و دانشت همراه با اغماض و قدرتت نافذ و نزديكى‌ات محيط و فراگير است!
أَسْأَلُكَ بِنُورِكَ الْقَدِيمِ وَ أَسْمَائِكَ الَّتِي كَوَّنْتَ بِهَا كُلَّ شَيْءٍ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ [عَلَى] آلِ مُحَمَّدٍ
به نور ديرينه‌ى تو و به آن اسم‌هايت كه همه‌ى اشيا را با آن پديد آوردى، از تو خواستارم كه بر محمد و آل محمد درود فرستى،
كَمَا صَلَّيْتَ وَ بَارَكْتَ وَ رَحِمْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ
چنان‌كه درود، بركت، رحمت و مهربانى خود را بر حضرت ابراهيم و خاندان او فرستادى،
إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ وَ أَنْ تَأْخُذَ بِنَاصِيَتِي إِلَى مُوَافَقَتِكَ وَ تَنْظُرَ إِلَيَّ بِرَأْفَتِكَ وَ رَحْمَتِكَ
به راستى كه تو ستوده و بلندپايه‌اى و اين‌كه [موى]پيشانى مرا بگيرى و به سوى موافقت با خود بكشانى و با نظر رأفت و رحمت به من بنگرى
وَ تَرْزُقَنِي الْحَجَّ إِلَى بَيْتِكَ الْحَرَامِ وَ أَنْ تَجْمَعَ بَيْنَ رُوحِي وَ أَرْوَاحِ أَنْبِيَائِكَ وَ رُسُلِكَ
و حج خانه‌ى محترمت را روزى‌ام كنى و روح من و ارواح پيامبران و فرستادگانت را در يكجا گرد هم آورى
وَ تُوصِلَ الْمِنَّةَ بِالْمِنَّةِ وَ الْمَزِيدَ بِالْمَزِيدِ وَ الْخَيْرَ بِالْبَرَكَاتِ وَ الْإِحْسَانَ بِالْإِحْسَانِ
و بخشش خود را به بخشش ديگر و افزونى‌ات را به افزونى ديگر و خيرت را به بركاتت و نيكى‌ات را به نيكى ديگر بپيوندى،
كَمَا تَفَرَّدْتَ بِخَلْقِ مَا صَنَعْتَ وَ عَلَى مَا ابْتَدَعْتَ وَ حَكَمْتَ وَ رَحِمْتَ
چنان‌كه ساخته‌هايت را به تنهايى و براساس نوآفرينى، حكمت و رحمتت خلق كردى.
فَأَنْتَ الَّذِي لَا تُنَازَعُ فِي الْمَقْدُورِ وَ أَنْتَ مَالِكُ الْعِزِّ وَ النُّورِ
بنابراين، تويى خدايى كه كسى نمى‌تواند در آنچه تقدير كرده‌اى، با تو ستيزه كند و تويى مالك عزت و نور
(وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً[1]) وَ أَنْتَ الْقَائِمُ الدَّائِمُ الْمُهَيْمِنُ الْقَدِيرُ
كه رحمت و آگاهى‌ات همه‌ى اشيا را فراگرفته است و تويى خداوند پايدار، جاودانه، نگاه‌بان چيره و توانمند.
إِلَهِي لَمْ أَزَلْ سَائِلًا مِسْكِيناً فَقِيراً إِلَيْكَ
معبودا، من همواره درخواست‌كننده، بيچاره و نيازمند درگاه تو بوده‌ام،
فَاجْعَلْ جَمِيعَ أمري [أُمُورِي] مَوْصُولًا بِثِقَةِ الِاعْتِمَادِ عَلَيْكَ وَ حُسْنِ الرُّجُوعِ إِلَيْكَ
پس همه‌ى امورم را به اطمينان اعتماد بر خود و بازگشت نيك به درگاهت
وَ الرِّضَا بِقَدَرِكَ وَ الْيَقِينِ بِكَ وَ التَّفْوِيضِ إِلَيْكَ
و خشنودى به مقدراتت و يقين به خود و واگذارى امور بر خود، بپيوند.
( سُبْحانَكَ لا عِلْمَ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ[2])
«پاكى تو و جز آنچه را كه به ما آموخته‌اى نمى‌دانيم و تو آگاه و حكيمى.» ،
(سُبْحانَهُ بَلْ لَهُ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ كُلٌّ لَهُ قانِتُونَ[3])
«پاكا خدا، آرى همه‌ى آنچه در آسمان‌ها و زمين هستند، فرمانبر اويند.» ،
(سُبْحانَكَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ[4]) (سُبْحانَكَ تُبْتُ إِلَيْكَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِينَ[5])
«پاكى تو اى خدا، پس ما را از عذاب آتش جهنم نگاه دار.» ، «پاكى تو و من به درگاهت توبه نمودم و اولين مؤمن هستم.» ،
(سُبْحانَكَ أَنْتَ وَلِيُّنا مِنْ دُونِهِمْ[6]) (سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ[7])
«پاكى تو اى خدا و تو خود سرپرست ما از ميان همه‌ى آنان [آفريده‌ها]هستى.» ، «پاكا خدا پروردگار جهانيان.» ،
(سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ[8]) (سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ[9])
«پاكا خدا و من هرگز از مشركان نيستم.» ،«پاكا خدا از آنچه شريك او قرار مى‌دهند.» ،
(سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى
«پاكا خدايى كه بنده‌ى خود را شبانه از مسجد الحرام به مسجد الاقصى-
الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ[10] )
كه پيرامون آن را خجسته گردانيديم-سير داد تا برخى از نشانه‌هاى خود را به او ارايه دهد، به راستى كه او شنوا و بينا است.» ،
(سُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ
«پاكا خدا هنگامى كه شام و صبح مى‌كنيد و ستايش خدا را در آسمان‌ها و زمين
وَ عَشِيًّا وَ حِينَ تُظْهِرُونَ يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ
و به هنگام شامگاه و آن‌گاه كه ظهر مى‌كنيد. زنده را از مرده و مرده را از زنده بيرون مى‌كشد
وَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ كَذلِكَ تُخْرَجُونَ[11]) (سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمَّا يُشْرِكُونَ[12] )
و زمين را بعد از مرگ، زنده مى‌گرداند و شما نيز [در قيامت]اين چنين بيرون آورده مى‌شويد.» ، «خداوند پاك و متعالى است از آنچه شريك او قرار مى‌دهند.» ،
(سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيراً[13] )
«پاك و بسيار منزه و متعالى است خدا از آنچه درباره‌ى او مى‌گويند.» ،
(سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ كانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا[14]) (سُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ[15] )
«پاكا پروردگار ما و وعده‌ى او حتما به وقوع خواهد پيوست.» ، «پاكا خدايى كه ملكوت هر چيز به دست او است و شما به سوى او بازگردانده مى‌شويد.» ،
(سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ[16]) (سُبْحانَهُ هُوَ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ[17])
«پاكا خدا و [فرشتگان]بندگان گرامى هستند.» ، «پاكا خداى يگانه و چيره.» ،
(سُبْحانَ رَبِّنا إِنَّا كُنَّا ظالِمِينَ[18]) (سُبْحانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ
«پاكا پروردگار ما و به راستى كه ما ستم نموديم.» ، «پاكا پروردگار تو، پروردگار صاحب عزت از آنچه او را بدان توصيف مى‌كنند
وَ سَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلِينَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ[19] )
و درود بر فرستاده شدگان و ستايش خدا را كه پروردگار جهانيان است.»
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَرِّفْنَا بَرَكَةَ هَذَا الشَّهْرِ وَ يُمْنَهُ وَ ارْزُقْنَا خَيْرَهُ
خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را با بركت و فرخندگى اين ماه آشنا گردان و خير آن را روزى‌مان كن
وَ اصْرِفْ عَنَّا شَرَّهُ وَ اجْعَلْنَا فِيهِ مِنَ الْفَائِزِينَ بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِين
و از شرّ آن بازدار و از رستگاران در آن قرار ده، به رحمتت اى مهربان‌ترين مهربانان.
[1] سوره غافر، آیه 7.
[2] سوره البقره، آیه 32.
[3] سوره البقره، آیه 116.
[4] سوره آل عمران، آیه 191.
[5] سوره اعراف، آیه 143
[6] سوره سبا، آیه 41
[7] سوره نمل، آیه 8.
[8] سوره یوسف، آیه 108
[9] سوره طور، آیه 43
[10] سوره اسراء، آیه 1.
[11] سوره روم، آیه 17-19.
[12] سوره یونس، آیه 18.
[13] سوره اسراء، آیه 43
[14] سوره اسراء، آیه 108.
[15] سوره یس، آیه 83
[16] سوره انبیاء، آیه 26.
[17] سوره زمر، آیه 4.
[18] سوره قلم، آیه 29.
[19] سوره صافات، آیه 180-182.