در نشست خبری مجموعه «کیمیا» که این روزها از تلویزیون به روی آنتن می‌رود، جواد افشار (کارگردان)، مسعود بهبهانی‌نیا (نویسنده)، محمدرضا شفیعی (تهیه‌کننده ) و بازیگرانی از جمله حسن پورشیرازی، رضا توکلی، گلاره عباسی، مهراوه شریفی‌نیا، پوریا پورسرخ، علی شادمان، سوگل طهماسبی و حسن هندی، زهرا پارسافرد (دستیار نویسنده) و خشایار موحدیان (تهیه‌کننده) حضور داشتند.
مسعود بهبهانی‌نیا در ابتدای نشست درباره‌ی ایده اولیه مجموعه «کیمیا»، توضیح داد: این مجموعه ایده اولیه خود را از سال 89 زد اما در نهایت آذر 92 بود که کار در آبادان کلید خورد.
وی ادامه داد: ابتدا درباره اینکه کارهای بلند ظرفیت لازم را نداشته باشند و عنوان می‌شود به اصطلاح به آن آب بسته می‌شود، نگرانی داشتیم اما در قضاوت‌ها می‌بینیم که در حال حاضر قطعا بیننده هفته هشتم این مجموعه خیلی بیشتر از هفته ششم است.
بهبهانی‌نیا همچنین بیان کرد: مجموعه «کیمیا» مزیتی داشت و آن اینکه نگرانی برای آنتن نداشت ولی در کارهای قبلی همچون «نرگس» همیشه این استرس را برای آنتن داشتیم و یکی از امتیازات مهم این مجموعه این است که شما در ابتدای کار بازیگران را تعیین کنید و این تمرکز بازیگران در کاراکترها به نویسنده بسیار کمک می‌کرد.
نباید اشتباه را در چشم کسی فرو کرد
جواد افشار نیز به عنوان کارگردان این مجموعه با بیان اینکه صحنه‌ها و سکانس‌های «کیمیا» برایش قابل دفاع است، گفت: «کیمیا» برای من به عنوان کاری با این حجم، تجربه جدیدی بود اما ظرفیت‌های این مجموعه چه به لحاظ ساختاری و چه محتوایی بسیار گسترده بود اما این گستردگی با سرمایه و امکاناتی که داشتیم جوابگو نیست. در این راستا تلاش کردیم که شرایط را به نفع پروژه کنیم که با این منابع محدود کار را به سرانجام برسانیم. در حالی که اگر سرمایه و زمان بیشتری داشتیم در کیفیت کار می‌توانست تعیین کننده باشد.
وی در عین حال درباره ایرادات و به اصطلاح گاف‌هایی که درخصوص مجموعه «کیمیا» مطرح می‌شود، یادآور شد: گاف یعنی اشتباه کردن. کسی که اشتباه می‌کند نباید این اشتباه را در چشمش فرو کرد. گاهی وقت‌ها این اشتباه از روی نادانی است و گاهی وقت‌ها از روی سوءتفاهم. چرا برخی‌ها بدون اینکه اطلاعی داشته باشند به غلط قضاوت می‌کنند و حکم صادر می‌کنند. در حالی که نباید کوچکترین اشتباه و ایرادی که بر کار وارد می‌شود، مغز کار تحت‌الشعاع قرار بگیرد.
باید از مرز ایده‌آل فاصله بگیریم
محمدرضا شفیعی نیز به عنوان تهیه‌کننده این مجموعه نکاتی را درباره ساختار سریال‌سازی ما با سریال‌سازی در اقصی نقاط دنیا مطرح کرد و گفت: ساختار سریال‌سازی دنیا با سریال‌سازی ما متفاوت است. در کشورهای دیگر سریال‌سازی در بخش خصوصی انجام می‌شود و طرحی ارائه نمی‌شود و این مجموعه‌ها هیچ ارتباطی به ساختار تلویزیون ما ندارد.
وی در پاسخ به اینکه آیا بهتر نبود «کیمیا» برای گرفتن بازخورد از مخاطبان به شکل قسمتی تولید و پخش می‌شد، توضیح داد: آن چیزی که در چند سال پیش گفته شد و در دوره آقای ضرغامی مطرح شد که بخش‌هایی از سریال‌های هر شبی همزمان با پخش تولید شوند و آنتن به تولید نزدیک باشد، در ارتباط با «کیمیا» که کاری پر پروداکشن است، امکان‌پذیر نبود.
جواد افشار در ادامه این نشست با بیان اینکه صحنه‌ها و سکانس‌های «کیمیا» قابل دفاع است، یادآور شد: خیلی تلاش کردیم شرایط را به نفع پروژه جمع کنیم و با سرمایه محدود کار را به سرانجام برسانیم. یکسری موارد به زیرساخت‌های اقتصادی پروژه برمی‌گردد؛ بنابراین باید از یکسری خواسته‌ها صرف نظر کنیم و از مرز ایده‌آل فاصله بگیریم که اصل جریان به سرانجام برسد.
برخی‌ها مخالف بودند «کیمیا» به سرانجام برسد
این کارگردان یادآور شد: شنیده بودم کسانی بودند که دوست نداشتند «کیمیا» به سرانجام برسد. حتی این جریان و حساسیت و حواشی دائما در کار ما رخنه می‌کرد. ما سعی می‌کردیم با وجود شرایط و محدودیت‌هایی که داشتیم حواشی را خنثی کنیم و مثل تیری می‌ماند که اگر دوبار جا خالی می‌دادی به هر حال در آماج این شلیک تحت تأثیر قرار می‌گرفتی و همه اینها حجم‌هایی است که آن را کنترل می‌کردم. بنابراین تمام صحنه‌ها و سکانس‌ها برایم قابل دفاع است و این مجموعه جزو کارهای خوب برایم محسوب می‌شود. هیچ کسی به اندازه خود ما به ظرفیت‌های کار آشنا نیست اما در کار همه اینها ادعا هم نکردیم که کار بی‌عیب و نقص ساخته‌ایم.
این کارگردان در بخش دیگری از این نشست در تعریف‌اش از یک کار ایده‌آل که باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد، توضیح داد: ایده‌آل بیشتر به پروداکشن و حجم تولید برمی‌گردد. وقتی شما با حجم پنج لشکری از عراق روبرو می‌شوید نشان دادن آن برای مخاطب نشدنی است. به طور مثال می‌توانیم از 10 تانک استفاده کنیم و این هم برای ما نشدنی بود. در نتیجه امکانات لجستیکی برای ما وجود نداشت.
چرا یک شهرک سینمایی جدید نداریم؟
کارگردان «کیمیا» در عین حال با اشاره به کمبود امکانات و لوکیشن از نبود شهرک سینمایی جدید ابراز نارضایتی کرد و گفت: ما در حال حاضر نیاز به یک شهرک جدید سینمایی داریم و جای آن الان خالی است. به عنوان مثال در این مجموعه زمانی که می‌خواستیم خیابان ملاصدرا را در آن سال‌ها طراحی کنیم آن خیابان را از کردستان تا ونک باید می‌بستیم. در این شرایط بسیاری از مسوولان و نمایندگان تماس می‌گرفتند که چرا این خیابان بسته شده است و همه این مشکلات برای گرفتن یک پلان ساده و پیاده شدن یک بازیگر از ماشین و رفتن به سمت خانه‌اش بود. بنابراین وقتی صحبت از ایده‌آل می‌شود تجهیزات و پروداکشن به میان می‌آید که پروداکشن ما در اندازه ظرفیت ما نیست.
ما را نقد کنید
حسن پورشیرازی در بخشی از این نشست درباره اینکه لمس کردن سال‌های انقلاب چه تأثیری در بهتر ایفا کردن نقش‌اش در این مجموعه داشته است، یادآور شد: 22 سالم بود که انقلاب شد و دانشجو بودم اما این مشکلات را سر صحنه هم داشتیم. به هر حال هر کدام از ما از شهری آمده‌ایم که خاطراتی مجزا داریم.
او گفت: این عَلَمی که آن را عَلَم کرده‌اند، نمی‌دانم چقدر از روی اطلاعاتشان است. من به قاطع می‌توان بگویم سال 48 لوله‌کشی گاز داشته‌ایم. سال 54 کنتور برق و خیلی تجهیزات دیگر داشته‌ایم.
این بازیگر در ادامه از شرایط بیکاری بسیاری از هنرمندان احساس ناراحتی کرد و گفت: امیدوارم فکری اساسی شود تا امنیت شغلی برای هنرمندان ایجاد شود.
وی همچنین یادآور شد: مدیران تلویزیون کمی وسعت دید پیدا کنند تا واقعا کارهای بهتر از «کیمیا» در تلویزیون ساخته شود و نگاه تماشاگر را از سمت کارهای دیگر به سمت کارهای نمایشی خودمان بکشانیم.
پورشیرازی همچنین خطاب به اهالی رسانه و مطبوعات گفت: نقدتان را بگویید. «کیمیا» نهالی است که تازه کاشته شده است. بنابراین ما را نقد کنید و عیب‌های ما را از لحاظ درام‌شناسی بگویید. خوب است که بررسی شود مجموعه‌های طولانی قسمت مثل «کیمیا» فصل‌بندی ساخته شوند بهتر است و یا اینکه به شکل 200 قسمتی ساخته و پخش شوند.
پل خرمشهر را بستیم
نویسنده سریال «کیمیا» نیز در این نشست با اشاره به اینکه اتفاقات جدیدی در مجموعه «کیمیا» افتاده که در کارهای دیگر دیده نشده است، گفت: سال‌ها پیش برای مجموعه «خاک سرخ» قرار بود سکانسی را بر روی پل خرمشهر بگیریم اما اجازه داده نشد که این پل بسته شود و این اتفاق در مجموعه «کیمیا» شکل گرفت و برای اولین بار لحظه مقابله با دشمن که فکر می‌کرد خرمشهر سقوط می‌کند تصویربرداری شد.
بهبهانی‌نیا سپس درباره برخی شخصیت‌های این مجموعه از جمله شخصیت مهری و تناقض‌هایی که کاراکتر فرخ را دچار آن می‌کند توضیح داد: این تناقض‌ها و تعارض‌ها لحظه به لحظه در شخصیت مهری پررنگ‌تر هم می‌شد؛ به عنوان مثال جایی که دخترش احساس خطر می‌کند فداکاری می‌کند. ضمن اینکه متوجه شرایط سیاسی است لحظه‌ای کوتاهی نمی‌کند و شخصیت تأثیرگذاری است که دو سمت قضیه را باید داشته باشد. در حالی که مهری به آن معنا سیاسی نیست. یک زن آگاهی است که حمایت می‌کند.
این نویسنده همچنین درباره اینکه بسیاری از مخاطبان انقلاب را لمس نکرده‌اند و خاطره‌ای از آن ندارند، یادآور شد: آمار سال 90 نشان داده است، 72 درصد از جمعیت کشور ما زیر 40 سال‌اند؛ یعنی هیچ خاطره‌ای از انقلاب ندارند. در این راستا ما از چند کانال عمل کردیم، یکی طراحی شخصیت‌های نظامی بود. در سریال «کیمیا»، برخلاف همه ساواکی‌ها که افرادی بی‌منطق و خشن هستند، شخصیت شهرام یک ساواکی فهمیده است که گاهی از فرخ هم بهتر تحلیل می‌کند؛ بنابراین تحلیل‌هایی که این فرد ارائه می‌دهد، مخاطب متوجه می‌شود تحلیل‌های درستی است.
هیچ ادعایی برایی بیان تاریخ نداشتیم
نویسنده مجموعه «کیمیا» در پاسخ به اینکه محور اصلی این سریال به تصویر کشیدن سه دوره تاریخی است یا نشان دادن یک زن قهرمان؟ توضیح داد: ما هیچ ادعایی برای بیان تاریخ نداشتیم. در مجموعه «کیمیا» صحبت از این است که دختری از نسل معترض در یک خانواده نظامی دچار تعارض می‌شود و وقایع اجتماعی برای آگاهی دختر تأثیر بسزایی دارد. در این سریال قطعا ادعای بیان تاریخی نداشتیم، بنابراین خیلی سریع از این دوره‌ها گذشتیم و به دنبال این هستیم که دختری با این شرایط چگونه تأثیر و تأثرات اجتماعی را داشته است و از چه مسیری گذشته و به کجا رسیده است.
بدون اینکه خودسانسوری کنیم حدود را رعایت می‌کنیم
بهبهانی‌نیا در ادامه درباره‌ی میزان حذفیاتی که مجموعه «کیمیا» در بخش فیلمنامه داشته است، توضیح داد: با تجربه 20 ساله و شناختی که از مدیران داشته‌ایم، یاد گرفته‌ایم بدون اینکه خودمان را سانسور کنیم حدود را رعایت کنیم.
می‌خواستم «کیمیا» مادربزرگ هم بشود
وی گفت: در این مجموعه نیز در حد بعضی جملات که لطمه‌ای به کار نمی‌زند سانسور داشتیم. تمام شخصیت‌های این مجموعه درست انتخاب شدند. من به عنوان نویسنده چهار سال با این شخصیت‌ها زندگی کردم و برایم مهم بود که چه شخصیتی نقش «کیمیا» را ایفا می‌کند و از این جهت خوشحالم که مهراوه شریفی‌نیا به عنوان شخصیت کیمیا از 17 سالگی تا 44 سالگی این مجموعه را ایفا کرد.
بهبهانی‌نیا در ادامه یادآور شد که دوست داشتم بخش مادربزرگ شدن «کیمیا» را هم به قصه اضافه کنم.
وی همچنین یادآور شد: ما در نگارش هیچ محدودیتی قائل نشدیم و خود را سانسور نکردیم. در میان سکانس‌هایی که 60 درصد داخلی و 40 درصد خارجی بوده است این فضاها را تجربه کرده‌ام. جوانی من در این شهرها بوده است. بنابراین تصویر و تصوری که داشته‌ام را از آن سال‌ها به کاغذ منتقل کرده‌ام و دستم بسته نبود. اما به هر حال به لحاظ تولیدی اصلاحاتی انجام شد و این تغییرات در تولید اتفاق افتاد.
*** رفتارهای عجیب برخی رسانه‌ها چه معنایی دارد؟
تهیه‌کننده مجموعه «کیمیا» در بخش دیگری از این نشست با اشاره به حضور کم اهالی رسانه در این نشست خبری توضیح داد: قصد جسارت نداشتیم اما برخی‌ها رفتارهای عجیبی در حوزه فرهنگ و هنر می‌کنند که معنا ندارد. ترجیح دادیم رسانه‌هایی که در حوزه فرهنگ و هنر فعال‌اند و به آنها اعتماد داریم در این نشست حضور داشته باشند.
وی در ادامه با اشاره به ایراداتی که درباره مجموعه «کیمیا» عنوان می‌شود، توضیح داد: تکذیب نمی‌کنیم که این مجموعه اشکالاتی داشته است و وظیفه ما این است که دقت لازم را داشته باشیم. اما ورود افراد به ابزارهای بصری سلیقه‌ای است؛ به عنوان مثال خانه پدر من بیش از 50 سال است که ساخته شده است و همان صندوق پست را دارد؛ بنابراین این‌طور نیست که چون مخاطبی صندوق پست نداشته است آن را انکار کند.
این تهیه‌کننده با یادآوری اینکه برخی رسانه‌ها با اهداف سیاسی «کیمیا» را نقد می‌کنند، بیان کرد: این رسانه‌ها دامنه‌شان مردم نیستند. بعضی مواقع این نگاه خود را به مخاطبان تعمیم می‌دهند.
اصلاحیه‌های «کیمیا» به حداقل رسید
وی از علی دارابی (معاون اسبق سیما) و همچنین محمد سرافراز (رییس صداوسیما) تشکر کرد و یادآور شد: آقای دارابی کمک‌های ویژه‌ای کردند که باعث شد حیات این کار تداوم یابد. در بدترین شرایط تلویزیون از این کار حمایت شد. همچنین آقای سرافراز به خاطر حمایتی که در کار از ما داشتند با وجود اینکه اصلاحیه کار می‌توانست فراتر از اینها باشد، اصلاحیه «کیمیا» از 2000 دقیقه نزدیک به یک دقیقه هم نرسید. این حمایت ارزشمند است و در شرایطی که ما در گلوگاه‌هایی با برخی دوستان اختلاف نظر داشتیم. ایشان از ما حمایت کردند.
«کیمیا» چقدر هزینه داشت؟
وی درباره برآورد مالی مجموعه «کیمیا» نیز توضیح داد: برآورد مالی چیزی نیست که آن را رسانه‌ای کنند اما برآورد ریالی این مجموعه به لحاظ دقیقه‌ای کمتر از سریال‌های الفی است که برای مناسبت‌ها همچون نوروز کار می‌شود.
ایده‌آلی که در تلویزیون فراموش شده بود
شفیعی به عنوان تهیه‌کننده مجموعه «کیمیا» و مجموعه‌های تلویزیونی در پایان یادآور شد: فیلمنامه «کیمیا» کامل بود و این ایده‌آلی است که در تلویزیون در این 35 سال فراموش شده بود. کمتر سابقه داشته است که سریالی فیلمنامه کامل داشته باشد، فصل اول و دوم داشته باشد و پیش تولید را با وجود فیلمنامه آغاز کند.
به امید «کیمیا»ی 2
رضا توکلی به عنوان بازیگر مجموعه «کیمیا» نیز در این نشست خبری مطرح کرد: جا دارد که به آقای افشار تبریک بگوییم که اشتباهاتش را قبول می‌کند. اما ماجرا چیز دیگری است. کاری با این حجم بالا و تعدد لوکیشن به هر حال ممکن است اشتباهاتی در آن رخ دهد.
وی گفت: مجموعه «کیمیا» اولین مجموعه 110 قسمتی است که شکل گرفته است. باید دید که چه خروجی دارد و نسل جدید چه دریافتی از آن موقع کرده‌اند.
اصرار کردم تورج ساواکی باشم
این بازیگر سپس با اشاره به کاراکتر خود به عنوان تورج ساواکی توضیح داد: من قرار بود نقش دیگری را در سریال «کیمیا» ایفا کنم اما به اصرار خودم نقش تورج ساواکی را بازی کردم. تورج ساواکی سه بخش داشت. فرمانبردار، قانون‌مدار، فرصت‌طلب و ساده‌لوح بود، همین.
جواد افشار نیز در ادامه گفته‌های توکلی یادآور شد: در محل قدیمی ما یک ساواکی داشتیم که پس از سال‌ها لو رفت که هم ظاهرش و هم رفتارش شبیه آقای توکلی بود.
احساسات کیمیا لحظه اعدام مادرش
مهرآوه شریفی‌نیا نیز در این نشست با اشاره به سکانس‌هایی که در او تأثیرگذار بوده است، یادآور شد: سکانس‌های مربوط به لحظه قرار گرفتن مادرم زیر طناب دار واقعا در فیلمنامه خوب نوشته شده بود.
وی گفت: به نظرم سکانس‌هایی که پس از قتل شهرام نوشته شده بود، بسیار خوب و تأثیرگذار بود. به گونه‌ای که وقتی به این صحنه‌های تأثیرگذار می‌رسیدیم همه این اضطراب را داشتیم. واقعا یادم است یک هفته‌ای که صحنه‌های مربوط به قتل را می‌گرفتیم انگار زندگی می‌کردیم.
این بازیگر درباره لحظه‌های اعدام کاراکتر آزیتا حاجیان که به عنوان مادر واقعی‌اش در کنارش قرار می‌گرفت یادآور شد: این سکانس‌ها برایم خیلی سخت بود چون مادر واقعی‌ام مقابل چشمانم قرار می‌گرفت. همین که او را زیر طناب دار تصور کنم برایم سخت بود به دلیل اینکه چوبه دار به تنهایی خود بار روانی شدیدی دارد. حال خوبی نبود و بسیار دلخراش بود.
اعدام جزو سخت‌ترین بخش کار بود
علی شادمان به عنوان جوان‌ترین بازیگر مجموعه «کیمیا» با بیان اینکه صحنه های مربوط به اعدام جزو سخت‌ترین بخش‌های کار بود، توضیح داد: در کنار این سکانس‌ها، سکانس‌های مربوط به جنگ نیز جزو بخش‌های سخت کار ما بود. اما تمام این اتفاقات را با جان و دل حس کردیم.
وی در ادامه درباره اینکه توجه به اینکه انقلاب را لمس نکرده اما در آن فضا قرار گرفته است، چگونه توانسته خود را با آن فضا هماهنگ کند؟ یادآور شد: ما چون در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که بخش انقلاب و جنگ در آن جاری بوده است، بنابراین خاطرات زیادی از این دوران شنیده‌ایم. در نتیجه مساله ناآشنا و دوراز ذهنی برای من نبود.
این روزها اوضاع برخی هنرمندان خوب نیست
پوریا پورسرخ نیز به عنوان کاراکتر آرش در مجموعه «کیمیا» با اشاره به اینکه اوضاع برخی هنرمندان این روزها خوب نیست و مدت طولانی است که بیکارند، یادآور شد: ای کاش همین‌طور که به هزاران مساله رسیدگی می‌شود، یک لیست از هنرمندانی که در کارهای تلویزیون و سینما کپی پیست می‌شوند تهیه، از تعداد آنها کاسته شود و اجازه داده نشود که هنرمندانی که بیکارند از ایران بروند.
وی سپس یادآور شد: امیدوارم رویکرد مسوولان طوری شود که این دسته سریال‌ها بیشتر باب شود.
پورسرخ همچنین توضیح داد: هر کسی نقش آرش را بازی می کرد دیده می‌شد چون نقش خوب نوشته شده است. اما این ایراد از تلویزیون است که چون یک نفر می‌آید و می‌گوید تفکرات این شخصیت متفاوت است آن آدم، آدم بدی است. سعی کردم این اتفاق در کاراکتر آرش نیفتد. آرش در زندگی اجتماعی و شخصی تفاوت قائل است.
خشایار موحدیان نیز به عنوان تدوین‌گر مجموعه «کیمیا» یادآور شد: واقعا به نسبت حجم بالایی که «کیمیا» داشته است سانسوری صورت نگرفته است که در حد خیلی کم بوده به گونه‌ای که آسیبی به کل ماجرا نمی‌رسد.
وی گفت: آقای افشار خیلی سخت می‌گیرد و برای هر دقیقه کار تلاش‌های زیادی انجام می‌دهد به دلیل اینکه برای هر دقیقه از نگاه مخاطبان به این مجموعه ارزش قائل است.