ماهواره های رصد، فجر و نوید از دیگر محصولات بومی فضایی ایران بودند که توسط ماهواره‌برهای ساخت داخل در سالهای 1390 و 1393 به فضا پرتاب شدند. البته در حال حاضر ماهواره های دیگر ایرانی مثل "شریف ست" و "طلوع" نیز در حال حاضر آماده شده و در نوبت پرتاب قرار دارند که اگرچه برخی کارشناسان معتقدند این روند پرتاب نسبت به دولت قبل کندتر شده، اما مسئولان اجرایی این انتقادات را نمی پذیرند.
در جریان نمایشگاه الکامپ که در محل نمایشگاه بین المللی تهران در حال برگزاری است، نمونه جدیدی از ماهواره های ایرانی به نام SRISAT ساخت پژوهشکاه فضایی ایران به نمایش درآمده است که نسبت به نمونه های پیشین، با ابتکارات و پیشرفت هایی همراه بوده است. این ماهواره مخابراتی – تحقیقاتی که تمامی مراحل مربوط به طراحی و ساخت آن در داخل انجام شده است و اکنون منتظر تصمیم گیری مسئولان جهت ورود به مراحل آماده سازی پرتاب است.
آشنایی با ماهواره SRISAT و قابلیت های آن
SRISAT ماهواره ای تحقیقاتی – مخابراتی است که در سال 1993 تمامی مراحل طراحی، ساخت، تجمیع و تست آن توسط پژوهشکده سامانه های ماهواره انجام گرفته است. این ماهواره در تطابق با ابعاد پرتابگر سفیر – 1 ب طراحی و ساخته شده است و پس از پرتاب و قرارگیری در مدار، قابلیت ارسال و دریافت پیام کوتاه در ایستگاه زمینی و هندست را خواهد داشت.
این ماهواره 47 کیلوگرمی قرار است در مدار بیضوی 250 در 375 کیلومتر با زاویه میل مداری 55 درجه قرار گیرد و در این مدار نزدیک به 2 ماه باقی بماند.
ماموریت های زیر را می توان برای این ماهواره برشمرد:
_ آزمون عملکرد تعیین موقعیت ماهواره در مدار با تکیه بر گیرنده GPS فضایی ساخت پژوهشکده
_ آزمون عملکرد مکانیزم فضایی قفل و رهایش آرایه های خورشیدی در مدار و محاسبه سرعت آن و تکرار کل فرآیند با بهره گیری از تجهیزات فضایی ساخت داخل
_ آزمون عملکرد مجموعه تولید، تبدیل و توزیع توان در مدار با صفحات خورشیدی و بردهای ساخت داخل
_ آزمون عملکرد شتاب ماهواره در مدار به هنگام جدایش با بهره گیری از گیرنده IMU فضایی ساخت شده در ایران
_ آزمون عملکرد تجهیزات مخابرات یک طرفه ارتقا یافته ساخته شده
_ ذخیره و ارسال داده متنی یا پیام کوتاه بین ایستگاه زمینی تهران، قشم و ماهدشت و همچنین هندست.
مشخصات و زیرسیستم های به کار رفته در SRISAT
ماهواره SRISAT سازه ای مکعبی با ابعاد بیرونی 610*490*480 میلی متر بدون آنتن و 780*780*550 میلی متر با آنتن دارد. توان این ماهواره از دو صفحه خورشیدی سیلیکونی به ابعاد 610 در 446 میلیمتر مربع و سه بسته باتری لیتیوم – یون به ظرفیت 18 آمپر ساعت، برای تامین و ذخیره توان تشکیل شده است.
آزمون های سیستم و محیطی ماهواره
برای تعیین موقعیت ماهواره SRISAT از گیرنده GPS و فرستنده رنجینگ استفاده شده است. گیرنده GPS برای انجام کار در شرایط عملیاتی ماهواره های مدار پایین طراحی شده و موقعیت ماهواره را با دقت 20 متر و سرعت را با دقت 0.5 متر بر ثانیه تعیین می کند. این گیرنده اولین گیرنده جی پی اس است که در مدار آزمایش می شود.
از ویژگی های منحصربفرد این ماهواره می توان به استفاده از دو بخش پردازش مجزا اشاره کرد که در صورت بروز مشکل در یکی، امکان ادامه عملیات بر روی برد پردازش دیگر، امکان پذیر خواهد بود.
زیرسیستم مکانیزم دارای دو بخش مکانیک و الکترونیک است. این مکانیزم شامل بخش قفل اولیه، رهایش و گسترش صفحات خورشیدی به ابعاد 100 در 600 میلی متر است. صفحات خورشیدی ماهواره در زمان پرتاب جمع شده اند و پس از قرارگیری ماهواره در مدار با ارسال فرمانی از زمین باز می شوند. شش میکروسوئیچ و انکوردها، وضعیت عملکرد قفل و باز و بسته بودن پنل ها را تشخیص می دهند. عملکرد مکانیزم به این ترتیب است که ابتدا قفل ها باز شده، سپس پنل ها آزاد می شوند.
پنل ها در هر 4 میلی ثانیه، 0/046 درجه باز می شوند و پس از 8 ثانیه 90 درجه باز می شوند. این مکانیزم برای اولین بار در داخل کشور طراحی و ساخته شده و ماهواره SRISAT اولین ماهواره داخلی است که صفحات خورشیدی باز شونده دارد.
مکانیزم و برد درایو آن
زیر ساخت مخابرات زمینی و فضایی از بخش های آنتن، رادیو و زنجینگ تشکیل شده است. در بخش رادیو از دو ماژول دو طرفه و یک طرفه استفاده شده است. ماژول دو طرفه این زیر سیستم علاوه بر وظیفه دریافت تله کامند در باند VHF و اراسال تله متری در باند UHF، توانایی انجام ماموریت ذخیره و ارسال مجدد پیام متنی را نیز دارد. در حالت مود ایمن این فرستنده توان ارسال سیگنال در باند UHF را داراست که به یافتن ماهواره در صورت گم شدن احتمالی کمک می کند.
از ویژگی های منحصربفرد این ماهواره، همچنین می توان به استفاده از دو بخش پردازش مجزا اشاره نمود که در صورت بروز مشکل در یکی امکان ادامه عملیات بر روی برد پردازش دیگر امکانپذیر خواهد بود.
زیرسیستم پردازش داده، هسته مرکزی و هوشمند ماهواره است که در تعامل با نرم افزار ماهواره، مدیریت سایز زیر سیستم هارا بر عهده دارد. در SRISAT دو سیستم جداگانه پردازش داده وجود دارد. سیستم نخست از لحظه جدایش ماهواره از پرتابگر با اجرای فازها و مودهای عملیاتی تعریف شده ماهواره را به شرایط نامی و مطلوب می رساند.
ماژول های یک طرفه و دو طرفه بخش فضایی زیر سیستم مخابرات و آنتن های فضایی
وظیفه برد دوم پردازش داده، اجزای ماموریت ذخیره و ارسال داده یا پیام کوتاه است که این انتقال داده ها می تواند در تعامل با ایستگاه زمینی استقراری و یا هندست سیار عمل کند.
ابعاد و جنس ماهواره جدید ایرانی
ماهواره SRISAT، سازه ای مکعبی با ابعاد بیرونی 480*490*610 میلیمتر بدون آنتن است که جنس این سازه از آلومینیوم سری 7000 ساخته شده است. در سری 7000، عنصر آلیاژی اصلی، فلز روی است که قابلیت های عملیات حرارتی خاصی به آن داده و از استحکام بالایی نیز برخوردار است.
نکته جالب درباره جنس این ماهواره ایرانی آن است که بر اساس آنچه در رسانه ها و محافل تخصصی نقل شده، اپل قرار است بدنه آیفون های بعدی را از سری آلومینیوم 7000 تهیه کند چراکه این سری به عنوان یکی از محکم ترین آلیاژهای فلزی تلقی می شود.
در عین حال، با توجه به اینکه سازه، حفاظت از تمامی زیر سیستم ها در مقابل بارهای وارده از سوی پرتابگر را بر عهده دارد، بنابراين، در طراحى آن علاوه بر الزامات جرمى و ابعادى، الزامات فركانسى پرتابگر نيز رعايت شده است. طراحى، مدل سازى، تحليل و ساخت قطعات ماهواره در طول يك ماه انجام گرفته و پس از آن، جرم، مركز جرم، ممان هاى اينرسى و فركانس هاى طبيعى ماهواره، طى آزمون هايى اندازه گيرى شده است.
سازه ماهواره مذکور با پشت سر گذاشتن موفق آزمون هاى گوناگون در سطح سيستم از جمله آزمون ارتعاشات و مودال، قابليت اطمينان خوبى از خود به نمايش گذاشته است.
حال باید منتظر ماند و دید، این ماهواره که در اکثر بخش ها دارای رویه ها و ابتکارات نوینی در مقایسه با سایر ماهواره های ایرانی است، در چه زمانی و بر اساس چه تدبیری، امید جدیدی را در دل دوستداران صنعت هوا- فضای ایران ایجاد خواهد کرد.