گروه بین‌الملل مشرق- جاستین ترودو، نخست‌وزیر جدید و جوان کانادا سوگند خورد که کانادا همه «قصورهای» خود را در برخورد غیرانسانی با هزاران کودک بومی می‌پذیرد، برخوردی که بیش از یک قرن صورت می‌گرفته است. این کودکان توسط مأموران دولتی از خانواده‌‌های آنها جدا شده و در مدارس مخصوصی که برای همسان‌سازی فرهنگی بومیان با فرهنگ حاکم مهاجران اروپایی ساخته شده بود،‌ نگه‌داری می‌شدند. بدرفتاری‌های جسمی مانند رسیدگی ناقص بهداشتی، غذایی و پوشاک از سویی و سوءاستفاده‌های جنسی و تحقیر شخصیت و بی‌پناهی در غیاب خانواده از سوی دیگر، خاطرات بدی برای چندین نسل از بومیان برجای گذاشته است.

ترودو در همایش بومیان آسیب‌دیده

ترودو سه شنبه هفته گذشته، در جمع صدها نفر در مراسم پایان کار کمیسیون «حقیقت و آشتی» و ارائه گزارش نهایی آن بر مبنای سال‌ها تحقیق شرکت کرد. بسیاری از حاضران، پیرمردان و پیرزنانی بودند که روزگاری به عنوان کودکان بومی بالاجبار به این مدارس برده شده بودند. استفن هارپر، نخست‌وزیر پیشین کانادا نیز ژوئن گذشته در چنین مراسمی شرکت کرد.

ترودو همچنین وعده داد که پیشنهادهای موجود در گزارش نهایی کمیسیون یادشده را انجام خواهد داد. وی از میان همه پیشنهادات، به چند مورد از آنها اشاره مستقیم کرد. یکی تحقیق دولتی پیرامون زنان بومی است که ناپدیده شده و یا به قتل رسیده‌اند و دومی اجرای کامل بیانیه سازمان ملل در مورد حقوق بومیان توسط دولت کانادا بود. این بیانیه 9 سال پیش در 46 اصل به تصویب رسیده است.

ترودو در این جلسه گفت:«هدف ما همانطور که به پیش می‌رویم مشخص است: برداشتن این بار از روی دوش شما و خانواده‌‌ها و جامعه شما، پذیرفتن کامل مسئولیت ما، قصورهای ما، به عنوان دولت و به عنوان یک کشور.»

وی همچنین وعده داد بودجه‌ریزی برای آموزش «ملل نخستین» یا همان قبایل و حکومت‌های قبیله‌ای که بیش از 600 مورد از آنها در مناطق کمترتوسعه‌یافته کانادا به صورت پراکنده زندگی می‌کنند را طبق قانون مصوب 2014 میلادی ادامه خواهد داد و قوانینی که در گذشته به صورت یکجانبه توسط دولت بر این گروه‌ها تحمیل شده است را «به صورت کامل، بازبینی» خواهد کرد.


چه بر سر بومیان آمده است

شارلی انگوس، هنرمند و نماینده مجلس کانادا و از اعضای حزب «دموکراتیک نوین» در این جلسه حضور داشت. وی در مورد برخورد دولت کانادا با بومیان و همچنین تشکیل کمیسیون TRC گفت:«این کمیسیون، مشخصاً با این هدف تشکیل شده که کانادایی‌ها بفهمند نسل‌کشی فرهنگی، یکی از سیاست‌های دولت فدرال حاکم بوده است. دولت جدید، قصد دارند با جدیت پیگیر تدوین قوانین با هدف تغییر این وضعیت تبعیض‌آمیز و در عوض، بودجه‌دادن به این گروه است.»


از حدود دهه 1870 میلادی، به تدریج دولت کانادا برنامه‌هایی را برای همسان‌سازی فرهنگی بومیان با مهاجران اروپایی آغاز کرد. این برنامه که به ویژه از طریق تأسیس مدارس شبانه‌روزی پیگیری شد، یک پیش‌فرض ساده داشت: فرهنگ بومی، پست‌تر از فرهنگ ماست. حتی برخی خواهان قتل کودکان بومی شدند تا به تدریج، نسل‌شان برافتد. بازماندگان از آن مدارس شبانه‌روزی، خاطرات تلخی را بازگو کرده‌اند:

یک روز صبح، مأمور دولت با یک کشیش یا راهبه به خانه آنها آمده و با وعده ثبت نام در مدرسه، آنها را برای همیشه از مادران و پدارنشان جدا کرده‌اند. سپس در قطارهای باری، مملو از کودکانی که گریه می‌کردند، به صدها و گاهی بیش از 1000 کیلومتر دورتر برده‌اند. موهای آنها را کوتاه کرده، لباس‌های گذشته را هر چند نو و تمیز باشد، در زباله‌دانی انداخته و فرم یکدست مدرسه را به آنها داده‌اند. سپس روی آنها شماره‌‌هایی را یادداشت می‌کردند که گاهی تا چند سال بدون تغییر، به جای اسم او مورد خطاب قرار می‌گرفته است.

افرادی که برادر یا خواهر یکدیگر بودند، از یکدیگر جدا می‌شدند تا زودتر از فرهنگ و زبان گذشته خود دل بکنند. دنیل نانوچ از شاگردان پیشین در این مدارس گفته است او تنها 4 بار در سال می‌توانسته خواهر خود را ببیند و با او چند کلمه مثلاً در تبریک کریسمس سخن بگوید. این درد دوری از پدر و مادر را بیش از پیش افزایش می‌داده است. تنبیه‌های بدنی، تنها راه کنترل این همه کودکِ وحشت‌زده بوده است. «بت‌سی آناهاتاک» در مورد وضعیت روانی این کودکان از جمله خودش می‌گوید «وقتی یک دختر شروع به گریه می‌کرد، همه به گریه می‌افتادند» و پاول دیکسون از گریه‌های شبانه پسرها در بسترشان تعریف می‌کند. یکی دیگر از این شاگردان سابق می‌گوید حتی یک‌بار لبخند یکی از مسئولان مدرسه شبانه‌روزی خود را ندید.



اما کار به همین‌جا ختم نمی‌شده است. بی‌کسی و تحقیر شخصیت این کودکان بومی، موجب بروز آزارهای جنسی و سوء‌استفاده‌های بدنی از برخی از آنها شده که شرح آن دردآور است.


توافق بومیان با دولت

بازماندگان مدارس شبانه‌روزی، جوامع آنها و سازمان‌های بومی سال‌ها تلاش کردند تا افکار عمومی و دولت این کشور را در مورد لزوم تغییر سیاست‌ها و قوانین نسبت به بومیان اقناع کنند. نتیجه این تلاش‌ها، «توافق‌نامه مدارس شبانه‌روزی» نام گرفت که از سوی دیوان عالی کانادا نیز مورد تأیید قرار گرفت. علت نامگذاری این توافق‌نامه به مدارس شبانه‌روزی این بود که مدارس یادشده، حلقه وصل اصلی دولت با بومیان بود، و الا تبعیض علیه بومیان منحصر در این مدارس یا منحصر در کودکان بومی نبود.

این موافقت‌نامه در مه 2006 میلادی اعلام و از سپتامبر 2007 میلادی اجرایی شد و مهمترین قسمت آن، یعنی تشکیل کمیسیون حقیقت و آشتی به تحقیقات مفصل در مورد وضعیت بومیان و ابعاد تبعیض علیه آن‌ها در جامعه کانادا انجامید. نتیجه تحقیقات ابتدا به صورت مختصر در ژوئن سال جاری و به صورت کامل در هفته گذشته ارائه شد تا نقشه راه دولت برای رفع تبعیض علیه بومیان، روشن شود. همچنین طبق توافق‌نامه،‌ 2 میلیارد دلار به عنوان غرامت برای بازماندگان مدارس شبانه‌روزی و خانواده‌های آنها تعیین شد.

پس از توافق و آغازبکار کمیسیون، ، استفن هارپر نخست‌وزیر سابق کانادا ژوئن 2008 میلادی در پارلمان این کشور بیانیه‌ای را قرائت کرد تا غذرخواهی رسمی دولت کشورش از بومیان را به همه جهان به ویژه بومیان آسیب‌دیده و خانواده‌های آنها اعلام کند. در این بیانیه آمده است:

«جناب رئیس،‌ من امروز در برابر شما ایستاده‌ام تا از دانش‌آموزان پیشین مدارس شبانه‌روزی بومیان عذرخواهی کنم. برخورد با کودکان در آن مدارس، فصل ناراحت‌کننده‌ای از تاریخ ما است... امروز ما رسماً اعلام می‌‌کنیم که سیاست همسان‌سازی، اشتباه و موجب خسارت فراوان است و دیگر جایی در کشور ما ندارد».

در این بیانیه در مورد ستم‌هایی که بر کودکان بومی روا داشته شده بود، آمده است:«متأسفانه برخی از این کودکان پس از ورود به مدارس شبانه‌روزی از دنیا رفتند و بقیه نیز هیچ‌گاه به خانه بازنگشتند... اگر چه برخی از دانش‌آموزان پیشین، نگرشی مثبت نسبت به تجربیات خود درمدارس شبانه‌روزی دارند، اما همه اینها نسبت به رخدادهای تراژیک از بدرفتاری روحی، فیزیکی و جنسی، بی‌اعتنایی و تحقیر کودکان بی‌پناه و جدایی آنها از خانواد‌های بی‌دفاع و جامعه آنها کم‌اهمیت به نظر می‌رسد».


در انتها آمده است «دولت کانادا صمیمانه عذرخواهی می‌‌کند و عمیقاً خواهان بخشش از سوی مردمان بومیِ این کشور بخاطر قصورها خود در حق آنها است. ما واقعاً شرمنده‌ایم».


پیشنهادهای گزارش نهایی TRC

در گزارش نهایی کمیسیون حقیقت و آشتی، 94 پیشنهاد آمده است. خواندن این پیشنهادات، خود نشان‌دهنده فشارهایی است که در گذشته بر بومیان روا داشته شده است:

* تشکیل یک شورای مستقل برای بررسی مستمر فرآیند افزایش بودجه آموزش بومیان، بهبود شاخص‌های بهداشت آنها، کاهش تعداد بومیان در میان قربانیان جرائم جنایی و کاهش تبعیض علیه بومیان در حوزه اشتغال و استخدام

* بودجه‌ریزی مستمر دولت برای حمایت از مراکز فعلی و جدید برای درمان بومیانی که با آسیب‌های فیزیکی، ذهنی، احساسی و روانی در مدارس شبانه‌روزی مواجه شده‌اند.

* همه شهروندان باید در مورد سابقه تاریخی بومیان آموزش ببینند، از جمله مظالمی که در مدارس شبانه‌روزی بر آنها رفته است.

* دولت فدرال باید موادی در قوانین کیفری را که به معلمان اجازه می‌دهد دانش‌آموزان را مورد تنبیه بدنی قرار دهند، لغو کنند.


* تبعیض در بودجه‌ریزی علیه کودکان بومی در حوزه آموزش و بهداشت باید پایان پذیرد و توجه مستقلی به نیازهای ویژه این گروه در دو حوزه یادشده صورت گیرد. گزارش‌های سالانه در این مورد باید برای مقایسه کودکان بومی و غیربومی تهیه شود.

*  دولت فدرال باید اعلامیه سازمان ملل در مورد حقوق مردمان بومی را اجرا کند، به ویژه باید «رضایت آزادانه، پیشینی و آگاهانه» بومیان را در مسائلی چون توسعه منابع طبیعی به دست آورد.

* دولت فدرال باید لایحه‌ «زبان‌‌های بومی» را جهت احیا و حفظ آنها تدوین کند و امکان انعکاس چندفرهنگی در شبکه‌‌های رادیویی و تلویزیونی فراهم گردد.

* دولت فدرال باید سوگندی که از شهروندان جدید می‌گیرد، بر این مبنا تغییر دهد: «من به قوانین کانادا باور دارم، از جمله موافقت‌نامه‌هایی که با مردمان بومی انجام شده است، و وظایف خود را به عنوان یک شهروند کانادا انجام می‌دهم».

* تاریخ قهرمانان مردم بومی تدوین و بازگو شود و امکان مشارکت آنها در فعالیت‌های ورزشی ملی و بین‌المللی با رفع تبعیض در بودجه و آموزش فراهم شود.


کلیسا هم باید عذرخواهی کند

سازمان‌های مختلف در کلیسای کاتولیک اروپا از جمله Oblates، Franciscans و  Jesuits در کشورها اروپایی با دولت‌ها در دوره استعمار همکاری می‌کردند. این کشیش‌ها فتوحات اروپاییان را به بهانه تبلیغ دین مسیحیت توجیه می‌کردند و همراه نظامیان، گروه‌های موسوم به «مأموران مذهبی» (میسیونرها) را به کشورهای استعمارزده می‌فرستادند. به ویژه سازمان کلیسایی Oblates در کانادا پایگاهی برای خود تأسیس کرد و در مدیریت مدارس شبانه‌روزی با دولت همکاری کرد. نه فقط کاتولیک‌ها، بلکه کلیسای انگلیکان بریتانیا،‌پرسبیترین‌ها و متودیست‌‌ها نیز در کانادا فعالیت می‌کردند.


میسیونرها فرهنگ بومی و حرفه‌های سنتی را مانع رستگاری اخلاقی و همچنین حضور مؤثر بومیان در جامعه جدیدی می‌دیدند که دولت استعماری در حال پرورش آن بود.

کمیسیون TRC از پاپ خواسته است از بازماندگان مدارس شبانه‌روزی و خانواده‌های آنها بابت نقش کلیسای کاتولیک در «بدرفتاری روحی، فرهنگی، احساسی، فیزیکی و جنسی با کودکان ملل نخستین، اینویت‌ها و متیس‌ها در مدارسِ شبانه‌روزی تحت مدیریت کلیسای کاتولیک» عذر خواهی کند.

ترودو نیز در دیدار با رؤسای پنج سازمان از قبایل بومی با اذعان به نقش کلیسا در مدارس شبانه‌روزی در قرن 19 و 20 میلادی، گفت از پاپ خواهد خواست که عذرخواهی رسمی کلیسای کاتولیک از بازماندگان آن مدارس را ترتیب دهد، اما نمی‌تواند در مورد همکاری پاپ، اطمینان دهد.

پ.ن: مجمع عمومی سازمان ملل روز پنج‌شنبه با صدور قطعنامه‌ای به ابتکار دولت کانادا، از وضعیت حقوق بشر در ایران ابراز نگرانی کرد. این قطعنامه با 81 رأی به تصویب رسید.

منابع: