گروه بین‌الملل مشرق - جلسه استماع کمیته روابط خارجی سنای آمریکا روز 17 دسامبر (26 آذر) با حضور سه مقام دولت اوباما برای ادای توضیحات درباره روند اجرای برجام برگزار شد. این جلسه به ریاست سناتور جمهوری‌خواه «باب کورکر» برگزار شد که تلاش بسیاری برای برهم خوردن مذاکرات کرده است و از سوی دیگر در جریان گفت‌وگوها همواره ایران را نسبت به عواقب عدم توافق و مصالحه با آمریکا، تهدید می‌کرد.

در این جلسه استماع، «استیون مول» هماهنگ‌کننده وزارت خارجه آمریکا برای اجرای برجام، «توماس کانتریمن» مشاور ارشد بخش امنیت بین‌الملل و عدم اشاعه وزارت خارجه و ژنرال «فرانک کولتز» معاون امنیت هسته‌ای و رئیس اداره امنیت ملی هسته‌ای وزارت انرژی به عنوان شاهد برای ادای توضیحات دعوت شده بودند که در این گزارش به مشروح این جلسه مهم خواهیم پرداخت.

جلسه استماع با سخنان «باب کورکر» رئیس کمیته آغاز شد. کورکر در ابتدای جلسه اعلام می‌کند که این کمیته دو جلسه دیگر استماع یکی در ماه ژانویه و دیگری در صورت رسیدن به روز اجرای توافق، برگزار خواهد شد. کورکر افزود: «باید توجه داشته باشیم هریک از ما چه با توافق هسته‌ای موافق باشیم یا مخالف، در حال حاضر این توافق در حال اجراست و بدون توجه به اینکه نظر هریک نسبت به این توافق چه بود و چه هست، همه ما برای هدف «جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای» متحد هستیم. اما این توافق شروع بسیار بدی داشت. پس از امضاء این توافق، ایران جیسون رضاییان خبرنگار روزنامه واشنگتن پست را بازداشت کرد، برخلاف قطعنامه‌های سازمان ملل به سوریه و یمن سلاح ارسال کرد، با نقض قطعنامه‌های سازمان ملل سردار سلیمانی را به روسیه فرستاد و در دو نوبت موشک‌های بالستیک آزمایش کرده است. امروز آماده‌ایم تا سخنان شما را بشنویم تا ببینیم چه برنامه‌ای برای اطمینان از پایبندی ایران به توافق و در صورت نقض آن چه راهکاری برای بازگشت به شرایط پیش از توافق دارید.»

پس سخنان آغازین کروکر، سناتور دموکرات «بن کاردین» از طرف دموکرات‌ها و سپس کلیه سناتورهای هر دو حزب در کمیته،‌ از تلاش‌های کمیته روابط خارجی سنا به ریاست کورکر در تشکر کرد. بن کاردین سپس افزود: «همه ما برای رسیدن به یک هدف تلاش کردیم و آن جلوگیری از تبدیل شدن ایران به یک کشور مسلح به ظرفیت تولید سلاح هسته‌ای بود. بسته شدن پرونده پی ام دی هم بسیار ناامیدکننده بود چرا که ثابت می‌کرد ایران در فعالیت‌هایش مرتکب تقلب و پنهان‌کاری شده است و این اصلا جای تعجب ندارد. بلکه این درس را به ما داد تا برای انحراف احتمالی ایران از تعهداتش مکانیزم بازگشت سریع تحریم‌ها را مد نظر داشته باشیم. ما باید بتوانید دیگر اقداماتی را که ایران در خارج از چارچوب برجام مرتکب می‌شود، تحت‌نظر قرار بدهیم؛ مانند حمایت از تروریسم، نقض حقوق بشر، آزمایش‌های موشکی بالستیک، مواردی مانند بازداشت جیسون رضاییان که باید از هر ابزار قانونی که می‌توانیم برای بازگرداندن وی به خانه استفاد کنیم.»

پس از این اظهارات،‌ «استیون مول» هماهنگ‌کننده وزارت خارجه آمریکا برای اجرای برجام به عنوان اولین شاهد، توضیحات خود را به کمیته اینگونه آغاز کرد: «زمانی که برجام به سرانجام رسید، وزیر خارجه جان کری من را از آخرین محل مأموریتم در سفارت آمریکا در لهستان به واشنگتن فراخواندند تا به عنوان هماهنگ‌کننده ارشد در اجرای برجام مشغول به کار شوم. من با همکارانم در وزارت خارجه، انرژی، خزانه‌داری و تجارت به همراه دیگران جمع شده‌ایم تا نسبت به اجرای کامل برجام و افزایش امنیت ملی خود و دوستانمان در سراسر جهان، اطمینان حاصل کنیم.»

هماهنگ‌کننده اجرای برجام، در ادامه با تکرار مواضع دیگر مقامات آمریکایی از رئیس جمهور گرفته تا سناتورها گفت: «دولت ما با مسائل متعددی که ارتباطی به برجام ندارد با ایران روبروست. ما همچنان نگران اقدامات ایران در زمینه حمایت از تروریسم و نقض حقوق بشر هستیم.» مول ادامه داد: «اما کار من اینجا تنها تمرکز بر امر خطیر اجرای برجام و رسیدن به هدف اصلی آن - بازداشتن ایران از رسیدن به توان تولید سلاح هسته‌ای - است. در صورت اجرای کامل برجام، برنامه هسته‌ای ایران به حد چشمگیری به عقب بازمی‌گردد و بازرسی‌ها و نظارت‌های بی‌سابقه‌ای برای اطمینان حاصل کردن از حرکت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران فراهم خواهد شد.»


استیون مول در ادامه توضیحات خود، اقدامات انجام شده از سوی ایران را اینگونه بر‌می‌شمرد: «ایران به آژانس اعلام می‌کند که پروتکل الحاقی را موقتا اجرا می‌کند و کد اصلاحی 3.1 را نیز به اجرا درمی‌آورد که براساس آن ایران تأسیسات جدید خود را پیش از ساخت، اعلام می‌کند.» این در حالی است که براساس معاهده ان.‌پی.تی، کشورهای عضو تنها شش ماه پیش از ورود مواد هسته‌ای به تأسیسات، باید آژانس را از وجود آن مطلع سازند.

مول افزود: «روز اجرای توافق، دیگر گام مهمی است که تنها پس از راستی‌آزمایی آژانس از اتمام اقدامات کلیدی ایران که در برجام تصریح شده است، برداشته خواهد شد. این اقدامات فنی، زمان گریز ایران - برای ساخت سلاح هسته‌ای - را از 90 روز فعلی به یکسال افزایش خواهد داد. آن موقع کاهش تحریم‌های هسته‌ای آمریکا، اروپا و سازمان ملل اجرا خواهد شد. براساس برجام تا زمانی که ایران تمام تعهدات کلیدی هسته‌ای خود را بصورتی که قابل راستی‌آزمایی باشد اجرا نکند، هیچ تحریمی رفع نخواهد شد.»

«ایران هم اکنون برچیدن زیرساخت‌های هسته‌ایش را با بازکردن هزاران سانتریفیوژ و انبار کردن آن تحت نظارت دائم آژانس، آغاز کرده است. ایران تا کنون بیش از 5هزار ماشین را جمع‌آوری کرده و طی روزهای آینده نیز تعداد بیشتری را به سرعت جمع خواهد کرد. همچنین بیش از 11هزار کیلو مواد غنی‌شده ایران تا یک ماه آینده از ایران خارج خواهد شد. این گام، به تنهایی می‌تواند زمان گریز ایران را به طرز چشمگیری کاهش دهد.» این توضیحاتی بود که مول دو روز پس از خارج‌شدن پرونده پی‌ام‌دی از دستور کار آژانس، به کمیته سنا ارائه داد و از جمع‌آوری دست‌کم 5هزار سانتریفیوژ خبر داد، البته قرار بود تا بسته‌شدن پرونده، اقدامی صورت نگیرد و قطعا این تعداد ماشین طی دو روز برچیده نشده است.

مول درباره پی‌ام‌دی و خارج شدن آن از دستور کار آژانس، تلویحا سیاسی‌بودن آن به دلیل اولویت اجرای برجام را تأیید کرده و می‌گوید: «گزارش مدیرکل آژانس تأیید می‌کند اقدامات ایران برای پیش‌برد یک برنامه تولید سلاح هسته‌ای که تا سال 2003 ادامه داشته، هیچ نشانه‌ای از ادامه آن تا امروز وجود ندارد. با قطعنامه پیشنهادی 1+5، تمرکز شورای حکام از پی‌ام‌دی بر اجرای کامل برجام خواهد بود. این روند نظارت مستمر بر تمام اجزای برنامه هسته‌ای ایران از جمله کارخانه‌های اورانیوم و کارگاه‌های ساخت سانتریفیوژ خواهد داشت.»

پس از استیون مول، ژنرال «فرانک کلاتز» به ادای توضیحات از نگاه یک ژنرال پرداخت: «برجام تضمین می‌کند که برنامه هسته‌ای ایران منحصرا صلح‌آمیز خواهد بود، اقدامات راستی‌آزمایی بی‌سابقه‌ای را فراهم می‌کند، برنامه هسته‌ای ایران را به شکلی محدود می‌کند که اگر ایران تصمیم به نقض آن گرفت، به ما فرصت کافی برای پاسخ می‌دهد، و هیچ‌یک از گزینه‌های ما را از روی میز حذف نکرده است.»