سناریو بسیار شفاف است: شما به عنوان یک خریدار گوشی هوشمند آیفون، برای استفاده از نرم افزارها و امکانات دیگر آن نیازمند داشتن یک حساب کاربری فعال اپل یا همان Apple ID هستید. اما به دلیل نداشتن اطلاعات کافی یا برخی محرومیت‌ها در دسترسی، خود قادر به ساختن این حساب کاربری نبوده و از همین نقطه است که تراژدی بزرگ رقم میخورد.
چندی پیش یکی از کاربران ایرانی بعد از خرید یک دستگاه گوشی هوشمند اپل روانه یکی از این فروشگاه‌ها شده و درخواست ساخت یک حساب کاربری اپل برای استفاده در آیفون جدید خود را کرده بود. فروشنده منصف (!) نیز با نهایت سوء استفاده از نا آگاهی این خریدار، یک حساب کاربری اپل – که کاملا به شکل رایگان قابل ساخت و استفاده است – را به بهای 90 هزار تومان به وی فروخته بود و تازه این هنوز جای خوب ماجرا است.
این فروشنده در قدم دوم خود برای سوء استفاده از این کاربر، به بهانه فعال کردن حساب کاربری، آدرس ایمیل و حتی گذرواژه ایمیل وی را نیز گرفته بود و در نهایت تمام دارایی‌های اطلاعاتی و شخصی وی را به بهانه ساخت حساب کاربری در کسری از ثانیه به دست گرفته بود. این مشتری یک خانم جوان بوده است و منطقه وقوع جرم، در مرکز شهر تهران، یعنی میدان ولی عصر.
بدون شک در ایران بسیاری از کاربران اطلاعات کافی در مورد بسیاری از ابزارهای تکنولوژیک جدید ندارند. سرعت شیوع فناوری در ایران به قدری سریع بوده است که هنوز ترمینولوژی و واژگان این حوزه نیز فرصت نکرده اند تا معادلهای فارسی خود را پیدا کنند و در نتیجه هنوز دانش و معرف لازم برای استفاده صحیح از این بستر وارد کشور نشده است. صحبت در مورد قشر فرهیخته نیست، بلکه سخن از خیلی عظیم است که دانش و مهارت کافی در این زمینه را ندارند و به نظر هیچ تقصیری هم بر گردن آنها نیست.
شاید اغلب کاربران گوشی‌های هوشمند آیفون نمیدانند که به سادگی میتوان یک حساب کاربری اپل را بدون هیچ هزینه ای ایجاد کرد. شاید نمیدانند که با کمی جستجو در اینترنت میتوان به سادگی میانبرها و راه کارهای ساخت حساب کاربری را در مدت زمانی اندک فرا گرفت، شاید هیچ کدام از کاربرانی که در این مغازه ها اقدام به خرید حساب کاربری اپل میکنند نمیدانند که تمامی تصاویر، اطلاعات، فیلم ها، شماره های تلفن و هزاران هزار اطلاعات دیگر خود را در گوشی هوشمند با خرید این حساب های کاربری مستقیما در اختیار این فروشندگان محترم قرار میدهند.
بلی، دقیقا اینگونه است. حساب های کاربری که شما از فروشگاه ها و مغازه ها خریداری می‌کنید، در بدترین حالت توسط خود فروشنده ایجاد شده است که در نتیجه تمامی اطلاعات مربوط به آن – از جمله گذر واژه و سوالات امنیتی برای تغییر آن – در اختیار این فروشنده است و وی می‌تواند به سادگی به کلیه اطلاعات شخصی شما در آیفون جدید دسترسی داشته باشد.
در خوش بینانه ترین حالت، فروشنده کارت های معروف به Apple ID را – که در آن نام کاربری و گذرواژه مخفی است – به شما میدهد و خود هیچ دسترسی به اطلاعات ندارد – اگر قبلا این گذرواژه را به گونه ای سرقت نکرده باشد – اما یک حساب کاربری رایگان را به بهایی که از 25 تا 100هزار تومان متفاوت است، در اختیار شما قرار میدهد!
این همه در حالی است که این روزها سرقت اطلاعات تبدیل به یک کسب و کار اساسی در بسیاری از نقاط جهان شده است و مروری بر اخبار این حوزه نشان میدهد که حتی شرکت های بزرگ نیز از شر هکرها و مجرمان سایبری در امان نیستند. در چنین شرایطی متاسفانه کاربران ایرانی به دلیل عدم دانش کافی، خود با دست خود همه اطلاعات شخصی را در اختیار دیگران قرار میدهند و بابت آن هزینه ای نیز میپردازند!
مشکل البته فراتر از همه اینها است. بخش اعظمی از آن ناشی شده از ساختارهای اجتماعی معیوب در جامعه ایرانی است که فرهنگ سوء استفاده و فرصت طلبی را به شدت تقویت و باز تولید میکند و بخشی دیگر ناشی از ضعف بزرگتری به نام عدم نظارت قانونی و قضایی است. مهمترین ضعف اما باز میگردد به همان عدم دانش و اطلاعات کاربران ایرانی.
حال سوال این است: چه کسی مسئول این بازار سیاه Apple ID و اجحافی است که در حق مشتریان می‌شود؟ اپل؟ مغازه داران؟ خریداران؟ مسئولان ذیربط یا همه اینها با هم؟ و این که آیا بازار سیاه حساب کاربری اپل آخرین مورد از سوء استفاده از مشتریان ایرانی خواهد بود؟