به گزارش مشرق، در شماره هشتم از ویژه‌نامه فارس برای بررسی تحولات سیاسی و بینالمللی جهان در سال 2015 میلادی، به سراغ «رئوف حلابی» رفته‌ایم. وی به عنوان استاد ممتاز بازنشسته دانشگاه در آرکانزاس آمریکا، از فعالان صلح بینالمللی است. وی طی این گفت‌وگو تصریح می‌کند که به درگیری‌های شیعه و سنی در خاورمیانه دامن زده می‌شود و این کار «تا حدی» از سوی غرب و در راستای منافع کشورهای غربی است. وی بر این باور است که حاکمان کشورهای عربی خاورمیانه، «نابخرد» و «تهی‌مغزند».
این تحلیلگر مسائل بینالمللی توافق هسته‌ای ایران را مهمترین تحول سال 2015 می‌خواند و می‌گوید که نمی‌توان ایران را به عنوان کشوری اثرگذار، نادیده گرفت. این نویسنده برجسته که فلسطینی الاصل است، قربانی اصلی توافق هسته‌ای با ایران را فلسطین می‌خواند چرا که از دید وی اوباما به اسراییل این امتیاز و مجوز را داد که هر کاری که می‌خواهد می‌تواند انجام دهد و هیچ‌کس هم جلودارش نخواهد بود. گفت‌وگوی خبرنگار بین‌الملل فارس با پروفسور «حلابی» پیش‌روی شماست.
فارس: از دید شما مهمترین تحول و رخداد سال 2015 میلادی چه بود؟ چه عاملی باعث می شود که این رخداد دارای چنین وزن و اهمیتی باشد؟
به نظر من، توافق هسته‌ای ایران و بازگشایی سفارت آمریکا در کوبا در زمره مهمترین تحولات سال 2015 میلادی هستند. آمریکا و اوباما به این نتیجه رسیدند که نادیده گرفتن ایران، کاری بی‌فایده و بیهوده است. علاوه بر این، آنها دریافتند که هم ایران و هم کوبا بازارهای بالقوه بزرگ و خوبی برای شرکتهای آمریکایی هستند که سود کلانی از آنها نصیبشان خواهد شد. پیش‌بینی من آن است که توافق هسته‌ای ایران ادامه خواهد یافت و مفاد آن اجرایی خواهد شد. من بر این باورم که برجام در درازمدت منجر به تغییر مناسبات و فضای سیاسی و اجتماعی و حتی فرهنگی ایران نیز خواهد شد. برای من عجیب نخواهد بود که شاهد آن باشم که طی چند سال آینده ایران از شرکا و متحدان آمریکا در منطقه خاورمیانه باشد و جای کشورهای حاشیه خلیج فارس را بگیرد. در بلند مدت، همه این مناسبات بر مبنای تجارت و همکاری‌های اقتصادی شکل می‌گیرد، با تمرکز بر اقتصاد آزاد (با قواعد نولیبرال)، و مصرف‌گرایی. ایران کشوری است با جمعیت 80 میلیونی و مشتریان و مصرف‌کنندگان بالقوه که مشتاق خرید کالاهای غربی هستند.
در این میان، مداخله مسکو در سوریه، از دیگر تحولات مهم بود. علاوه بر این، تلاش‌های اوباما برای محدود و مهار کردن چین در آسیا اقیانوسیه که تلاشی در جهت حفظ هژمونی آمریکا بود، از اتفاقات قابل ملاحظه سال 2015 است.
در کنار همه این مسائل، موقعیت داعش و گسترش تروریسم به اروپا، از دیگر رویدادهای مهم سال 2015 میلادی است. عملیات تروریستی داعش و حمایت برخی از کشورهای منطقه از آنان، به نوعی گویا و افشاکننده طرح کشورهایی مانند عربستان و قطر برای نابودی کشورهای سوریه و ایران بود.
فارس: توجه به موارد اشاره شده در بالا، پیامدهای بلند مدت و کوتاه مدت این امر چه خواهد بود؟
تا همین جای کار به نظر می‌رسد که توافق هسته‌ای با ایران، تلاش‌های تندروها و جمهوری‌خواهان آمریکایی برای کارشکنی در سیاست خارجی اوباما را کم‌رنگ کرده است. اما با این وجود، اوباما باید هزینه‌های بالایی برای پیشبرد راهبردهایش در سیاست خارجی بپردازد. تلاش‌های نتانیاهو برای خرابکاری و ایجاد مانع در توافق هسته‌ای، نشان داد که آمریکا یک ابرقدرت ضعیف است که برخی قدرت‌ها و حاکمان مستبد منطقه‌ای می‌توانند در مقابلش قلدری کنند. در این میان، شاید بتوان گفت که قربانیان اصلی، مردم فلسطین بودند؛ چرا که در عوض توافق هسته‌ای با ایران، اوباما فلسطینی‌ها را قربانی کرد و این اجازه و امکان را به اسراییلی‌ها داد تا هر گونه کاری می‌خواهند بکنند. این امر فریبکاری و دو‌رویی کشورهای عرب منطقه در قبال مسئله فلسطین را بارزتر کرد.
مداخله مسکو نیز اوباما را مجبور ساخت تا طرح‌ها و نقشه‌های آنکارا برای تصرف بخش‌هایی از خاک سوریه و عراق را مورد بررسی قرار دهد. ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو، هم از داعش حمایت می‌کند و هم تظاهر به مبارزه با آن می‌نماید. علاوه بر این، تحول مذکور سکوت و رضایت آمریکا از فروش نفت داعش به ترکیه که سبب کسب درآمد برای این گروه تروریستی می‌شود را افشا کرد. همچنین، این امر باعث شد تا واشنگتن از درخواست مضحکش مبنی بر لزوم کنار رفتن بشار اسد از قدرت، دست بکشد.
درگیری‌ها میان شیعه و سنی، منطقه خاورمیانه را به نابودی کشانده است. این خونریزی‌ها و جنگ‌ها «زیر سر» رژیم سلفی و مرتجع عربستان است که از سوی حاکمان و رهبرانی مستبد و فاسد اداره می‌شود. همه کشورهای عرب منطقه خاورمیانه که میلیاردها دلار از سرمایه‌هایشان را عوض قدرتمندتر کردن کشور و اقتصادشان، صرف خرید تسلیحات می‌کنند، در اشتباهی بزرگ به سر می‌برند. از این رو، می‌توان گفت که حاکمان این کشورهای عربی، تهی‌مغز و نابخردند. غرب از این خریدهای تسلیحاتی، قوی‌تر و ثروتمندتر شده است. تا حد زیادی، غرب نیز آتش این معرکه را شعله‌ورتر و اختلافات را تشدیدتر می‌کند چرا که در راستای منافعش است.
فارس: از دید شما، مهمترین چالش‌ها و مشکلات جهان کنونی که پیش‌روی رهبران و سران کشورهاست، چیست؟
مشکل اصلی جهان امروز آن است که در نتیجه اقدامات و تحرکات آمریکا در اوکراین، آفریقا، و منطقه آسیا و اقیانوسیه، جنگ سرد جدیدی آغاز شده است. علاوه بر این، مشکل دیگر آن است که تلاش‌ها برای شکست داعش به جای متکی بودن بر دیپلماسی، فقط و فقط بر نیروی نظامی متمرکز است.
مسئله زیست‌محیطی نیز از دیگر معضلات بزرگ جهان امروز است که چالش‌های دشواری را پیش‌روی رهبران و کشورها قرار داده است. از این رو، می‌توان گفت که نشست پاریس در خصوص تغییرات آب‌وهوایی، تنها به منزله آغاز راه است.
فارس: پیش‌بینی شما از سیر جریانات و روندهای پیش‌رو در سال 2016 میلادی چیست؟
سال 2016، به نوعی تکرار و ادامه سال 2015 میلادی خواهد بود. داعش به عملیات تروریستی‌اش ادامه خواهد داد. آمریکا تلاش خواهد نمود تا قدرت و نفوذش را حفظ و اشاعه دهد. روسیه به همکاری نزدیک‌تر با چین خواهد پرداخت. و در نهایت اروپا احتمالاً استفاده از نیروی نظامی و جنگ برای حل مناقشات بینالمللی را کنار خواهد گذاشت. و از آنجا که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیش‌روی ماست، همه نامزدهای انتخابات به خصوص کاندیداهای جمهوری‌خواه، لفاظی‌های جنگ‌طلبانه‌شان را افزایش خواهند داد. در کنار این لفاظی‌های پوچ، نامزدها به ویژه نامزدهای جمهوری‌خواه، به گسترش نفرت‌پراکنی‌ها علیه مسلمانان و نیز اسلام‌هراسی خواهند پرداخت. و اگر که هیلاری کلینتون به ریاست‌جمهوری برسد، به باور من، جنگی دیگر رخ خواهد داد و یا روند کنونی درگیری‌ها ادامه پیدا خواهد کرد. علاوه بر این، من فکر می‌کنم که در سال پیش‌رو، حکومت‌های غربی کم‌تر از قبل، دموکراتیک باشند چرا که آنها در تلاشند تا به بهانه مبارزه با گروههای افراطی، به حریم‌خصوصی مردم و آزادی‌های شهروندان تجاوز کنند.
من هرگز تا کنون، چنین فضاحتی که این بار در رقابت‌های انتخاباتی شاهد آن هستیم را ندیده بودم. متأسفانه، جامعه و مردم آمریکا رفته رفته، نسبت به مسائل جهانی و بینالمللی کم‌سوادتر و کم‌آگاه‌تر می‌شود. و این در حالی است که رسانه‌های جمعی که در اختیار شرکتهای بزرگ است، به مسؤلیت بزرگشان که آگاه‌تر کردن عموم جامعه است، بی‌توجهند.
با مشاهده سه جنگ تحمیلی اسراییل علیه مردم غزه در دوران ریاست‌جمهوری اوباما، دور از انتظار نیست که در سال 2016 میلادی، شاهد جنگ دیگری در غزه و یا کناره‌باختری باشیم. همانند قبل، اوباما از این توان برخوردار نخواهد بود که جنگ و خونریزی را متوقف سازد و وی احتمالاً تسلیحات بیشتری را در اختیار اسراییل خواهد گذاشت.
فارس: تحلیل شما در خصوص امکان ادامه فعالیت گروه تروریستی داعش چیست؟ آیا رهبران جهان قادر خواهند بود که در مبارزه با گروههای افراطی تروریستی بر سر یک اقدام مشترک و هماهنگ به توافق برسند و سازمان‌هایی مانند داعش را شکست دهند؟
متأسفانه غول داعش از چراغ (جادو) خارج شده است. تا زمانی که بر (آتش) اختلافات و دشمنی‌ها میان شیعه و سنی دمیده می‌شود، این گروههای تروریستی به عملیات خودشان ادامه خواهند داد چرا که آنها در حال جنگ نیابتی برای برادران بزرگترشان [عربستان، ترکیه و قطر] هستند. و تا زمانی که غرب از فروش تسلیحات بهره‌مند می‌شود، این درگیری‌ها و جنگ‌ها در خاورمیانه ادامه خواهد داشت.
و در نهایت باید اشاره کنم که نابودی عراق، لیبی، و هم اکنون سوریه، شکاف‌ها و اختلافات در خاورمیانه را عیان‌تر از پیش نمود. ما خاورمیانه‌ای‌ها هنوز هم قبیله‌ای فکر و عمل می‌کنیم؛ به یکدیگر اعتماد نمی‌کنیم، با همدیگر رقابت می‌کنیم و در صددیم تا بر یکدیگر حکمرانی کنیم. و غرب به خوبی از این نقاط ضعف ما بهره برده است. آنگونه که شکسپیر، این نویسنده بزرگ انگلیسی می‌گوید: «ایراد از ستاره‌ها و اختران نیست، مشکل در درون ماست.» (از ماست که بر ماست.)