گروه دین مشرق - امیرالمؤمنین از مهمترين القاب حضرت علی(علیه السلام) است و از ميان «سيد المسلمين» و «يعسوب الدين» و «قائد الغرالمحجلين» و «امام البررة» و «قاتل الفجرة» و «خليفة رسولالله» و «وصيه» و «وزيره» و امثال اين ها، مهمتر و در درجه بالاتر و جلوتري قرار دارد و به همين جهت رسول الله مردم را امر کردند که به حضرت علي بن ابيطالب سلام نموده و او را بدين لقب نام برند و تحيت بگويند.
اين لقب عنوان اعتباري نيست بلکه بيان حقيقتي است و کشف سري که در آن حضرت موجود بوده است چون امير و رئيس به هر چه اضافه شود راجع به معني و حقيقت آن شيء است. امير جيش يعني شخصي که از نقطه نظر فن رزم آزمائي بر تمام جيش مقدم است و اميرالامراء يعني شخصي که از نقطه نظر امارت بر ساير امراء برتري دارد.
اميرالمؤمنين يعني شخصي که از نقطه نظر ايمان، رئيس و سپهسالار مؤمنين است ولذا ابن عباس گويد: قال رسول الله: ما أنزل الله آية فيها «يا ايها الذين آمنوا» الا و علي راسها و اميرها.(1)
عبدالله بن عباس می گوید: «روزی با رسول خدا صلی اله علیه و آله در یکی از کوچه های مدینه می رفتیم که علی ابن ابی طالب از راه رسید و به رسول خدا این گونه سلام کرد: «السلام علیک یا رسول الله و رحمه الله و برکاته (سلام بر تو ای رسول خدا و رحمت و برکات خدا بر تو باد. (پیامبر نیز در پاسخ فرمود: «و علیک السلام یا امیرالمومنین (و بر تو سلام باد ای امیرالمومنین).
حضرت علی علیه السلام می فرماید: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: در شب معراج که مرا به آسمان بردند در مقام قاب قوسین (به قدر دو کمان یا نزدیکتر) که قرار گرفتم، خداوند به من وحی فرستاد و آنگاه فرمود: ای محمّد، علی بن ابی طالب را با عنوان امیرالمومنین بخوان، من هیچکس را قبل از او به این نام ننامیدم و هیچکس را نیز بعد از او به آن نام نخواهم نامید.
رسول خدا صلی الله علیه و آله بر فراز منبر در ضمن گفتاری به مردم فرمود: ای مردم، خداوند مرا به عنوان رسول و فرستاده اش به سوی شما برانگیخت و به من فرمان داده که علی را به عنوان امیر بر شما بگمارم، پس هر کس که من پیامبر اویم علی امیر اوست. امیر بودن علی از ناحیه خداوند است. خداوند به من فرمان داده که این خبر را به شما اعلام کنم تا او را اطاعت و هرگاه شما را فرمان داد، گوش دهید.
آگاه باشید هیچکدام از شما بر علی، امیر نیست نه در زمان حیات من و نه پس از مرگ من. خداوند علی را امیر شما قرار داد و او را امیرالمومنین نامیده است و پیش از او و پس از او هیچکس را امیرالمومنین ننامیده و نخواهد نامید.(2)
جابر جعفی هم از حضرت امام باقر علیه السلام نقل می‌کند که حضرت فرمودند:
اگر مردم می‌دانستند ازچه زمانی علی(علیه السلام) امیرالمؤمنین خوانده شد هرگز ولایتش را انکارنمی‌کردند.
جابر می پرسد: خدا به شما رحمت عنایت کند،علی (علیه السلام) از چه زمانی امیرالمؤمنین خوانده شد؟
حضرت پاسخ دادند: پرودگار عزیز و جلیل [علی (علیه السلام) را امیرالمؤمنين خواند] زمانیکه [درعالم ذر] از پشت و صلب فرزندان آدم، ذريه آنها را برگرفت و آنها را گواه بر خويشتن ساخت [و فرمود:] آيا من پروردگار شما نيستم؟ و محمد (صلوات الله علیه و آله ) رسول من؟ و علی (علیه الصلوات و السلام) امیرالمؤمنین؟ (3)
پی‌نوشت‌ها:
1- مطالب السئول، ص 21؛حلیه الولیاء، ج1، ص64.
2- دایره المعارف تشیع، ج2؛ المعارف والمعاریف، ج1؛ بحارالانوار، ج37، ص339، حدیث 81.
3- بحارالأنوار ج 37 ص 306.
اين لقب عنوان اعتباري نيست بلکه بيان حقيقتي است و کشف سري که در آن حضرت موجود بوده است چون امير و رئيس به هر چه اضافه شود راجع به معني و حقيقت آن شيء است. امير جيش يعني شخصي که از نقطه نظر فن رزم آزمائي بر تمام جيش مقدم است و اميرالامراء يعني شخصي که از نقطه نظر امارت بر ساير امراء برتري دارد.
عبدالله بن عباس می گوید: «روزی با رسول خدا صلی اله علیه و آله در یکی از کوچه های مدینه می رفتیم که علی ابن ابی طالب از راه رسید و به رسول خدا این گونه سلام کرد: «السلام علیک یا رسول الله و رحمه الله و برکاته (سلام بر تو ای رسول خدا و رحمت و برکات خدا بر تو باد. (پیامبر نیز در پاسخ فرمود: «و علیک السلام یا امیرالمومنین (و بر تو سلام باد ای امیرالمومنین).
حضرت علی علیه السلام می فرماید: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: در شب معراج که مرا به آسمان بردند در مقام قاب قوسین (به قدر دو کمان یا نزدیکتر) که قرار گرفتم، خداوند به من وحی فرستاد و آنگاه فرمود: ای محمّد، علی بن ابی طالب را با عنوان امیرالمومنین بخوان، من هیچکس را قبل از او به این نام ننامیدم و هیچکس را نیز بعد از او به آن نام نخواهم نامید.
رسول خدا صلی الله علیه و آله بر فراز منبر در ضمن گفتاری به مردم فرمود: ای مردم، خداوند مرا به عنوان رسول و فرستاده اش به سوی شما برانگیخت و به من فرمان داده که علی را به عنوان امیر بر شما بگمارم، پس هر کس که من پیامبر اویم علی امیر اوست. امیر بودن علی از ناحیه خداوند است. خداوند به من فرمان داده که این خبر را به شما اعلام کنم تا او را اطاعت و هرگاه شما را فرمان داد، گوش دهید.
آگاه باشید هیچکدام از شما بر علی، امیر نیست نه در زمان حیات من و نه پس از مرگ من. خداوند علی را امیر شما قرار داد و او را امیرالمومنین نامیده است و پیش از او و پس از او هیچکس را امیرالمومنین ننامیده و نخواهد نامید.(2)
جابر جعفی هم از حضرت امام باقر علیه السلام نقل می‌کند که حضرت فرمودند:
اگر مردم می‌دانستند ازچه زمانی علی(علیه السلام) امیرالمؤمنین خوانده شد هرگز ولایتش را انکارنمی‌کردند.
جابر می پرسد: خدا به شما رحمت عنایت کند،علی (علیه السلام) از چه زمانی امیرالمؤمنین خوانده شد؟
حضرت پاسخ دادند: پرودگار عزیز و جلیل [علی (علیه السلام) را امیرالمؤمنين خواند] زمانیکه [درعالم ذر] از پشت و صلب فرزندان آدم، ذريه آنها را برگرفت و آنها را گواه بر خويشتن ساخت [و فرمود:] آيا من پروردگار شما نيستم؟ و محمد (صلوات الله علیه و آله ) رسول من؟ و علی (علیه الصلوات و السلام) امیرالمؤمنین؟ (3)
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّکِینَ بِوِلاَیَةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّةِ عَلَیْهِمُ السَّلاَمُ
پی‌نوشت‌ها:
1- مطالب السئول، ص 21؛حلیه الولیاء، ج1، ص64.
2- دایره المعارف تشیع، ج2؛ المعارف والمعاریف، ج1؛ بحارالانوار، ج37، ص339، حدیث 81.
3- بحارالأنوار ج 37 ص 306.