گروه بین‌الملل مشرق- ساعاتی پیش خبرگزاری‌ها از حمله افراد مسلح وابسته به داعش به دو پایانه نفتی در سواحل مدیترانه‌ای لیبی حکایت کردند. سخنگوی شرکت ملی نفت لیبی اعلام کرد مهاجمان یک مخزن عظیم نفتی را در مجتمع «راس لانوف» که در شهری صنعتی به همین نام قرار دارد، به رگبار بستند. به گفته یک مقام محلی، مخزن یادشده نزدیک به 500 هزار بشکه نفت را در خود جای داده بود. همزمان دست‌کم دو خودروی بمب‌گذاری‌شده توسط نیروهای انتحاری به سمت ورودی پایانه نفتی السدر حرکت کرده و منفجر شدند . این دو پایانه با فاصله اندکی از یکدیگر (حدود 33 کیلومتر) قرار دارند،‌ اما بیش از 600 کیلومتر با طرابلس فاصله دارند.

این رخداد چند هفته پس از آن رخ داد که دو دولت موازی در لیبی تصمیم گفتند توافق‌نامه‌ای را برای سهم‌بندی منابع انرژی و ترانزیت نفتی در این کشور امضا کنند. این توافق‌نامه قرار است تا نیمه ژانویه یعنی حدود یک هفته بعد، اجرایی شود. لیبی که روزگاری حدود 1.5 میلیون بشکه نفت را به صورت روزانه صادر می‌کرد، هم‌اکنون صادرات این کشور به دلیل اختلاف میان دو گروه سیاسی در آن که همزمان دو پایتخت در طرابلس و بنغازی را در اختیار دارند، به کمتر از یک‌سوم کاهش یافته است.

مقامات امنیتی محلی فاش ساختند در هفته‌های گذشته، حضور اعضای داعش در این دو شهر افزایش یافته بود. شاخه شرق لیبی از گروه داعش اندکی پس از دو انفجار یادشده در یک توئیت، مسئولیت آن را برعهده گرفته و تصویر چهارتن از اعضای خود را که در این حملات کشته شده‌اند،‌ منتشر کرد. داعش همچنین در بیانیه‌ای که به نام ابومغیره القحطانی سرکرده این گروه در لیبی منتشر شده، مدعی شد یک جنگنده لیبیایی را در بنغازی ساقط کرده و اصلاً شهر بن‌جواد را در نزدیکی السدر تسخیر کرده است،‌ اما مقامات لیبی این ادعاها را تکذیب کردند. با این حال بسیاری از خبرگزاری‌ها خبر سقوط بن‌جواد را مخابره کرده‌اند.

السدر و راس لانوف دو پایانه نفتی با ظرفیت حدود 560 هزار بشکه در روز هستند که با این حساب، نزدیک به نیمی از صادرات نفت لیبی از این دو بندر می‌گذرد، اما هر دو حدود یک سال است که به حالت تعطیل درآمده‌اند و مخازن بزرگ نفتی در آن انباشته شده‌اند. پیش‌تر شهر سِرت به صورت کامل و شهر اجدبیه به صورت جزئی در تصرف داعش قرار گرفته بود که هر دو در نزدیکی دو پایانه السدر و راس لانوف قرار دارند.

با این حساب، بنادر دیگری چون صبراته نیز در غرب سواحل لیبی که پایانه نفتی آن عمدتاً توسط یک شرکت ایتالیایی با نام Eni Spa اداره می‌شود در خطر است زیرا پیش‌تر مقامات غربی و لیبایی از افزایش فعالیت داعش در نزدیکی آن خبر داده بودند. گفته می‌شود داعش در حال برنامه‌ریزی برای حمله به مرکز مایع‌سازی گاز «مارسا البرگا» است که بین سِرت و بنغازی قرار دارد که در صورت تصرف آن، سود هنگفتی از بازار سیاه تجارت انرژی به دست خواهد آورد.

حمله به بنادر نفتی لیبی مهم است، به چند دلیل

برخی مقامات آمریکایی این احتمال را مطرح کرده بودند که حمله به محموله‌های نفتی داعش ممکن است منجر به اقدام تلافی‌جویانه از سوی این گروه در حمله به مخازن و مجتمع‌های نفتی در خاورمیانه شود ضمن اینکه پس از ناامن‌سازی این مراکز و افزایش هزینه‌های حراست از آن توسط دولت‌ها، زمینه برای کنترل کامل بر آن توسط داعش فراهم می‌شود. داعش تا کنون این طرح را در خطوط نفتی شمال عراق پیاده کرده است.

داعش ابتدا از شمال عراق و سپس جنوب و شمال عراق رشد کرد، اما محدودیت‌هایی که بمباران هوایی مستمر توسط ارتش سوریه، روسیه و اتلاف جدید اروپایی-آمریکایی برای صادرات نفت داعش ایجاد کرده و حتی جان فرماندهان عالی‌رتبه آن را به خطر انداخته است،‌ مقامات این گروه را به فکر راه گریز از این تنگنا انداخته است. از این رو حمله اخیر به لیبی را باید یک رخداد استراتژیک به حساب آورد که نشان می‌دهد بمباران داعش ممکن است به جای حل مشکل تروریسم در عراق و سوریه، فقط بخشی از آن را به آفریقا منتقل کند.

کشورهای آفریقایی مانند لیبی به دلیل بی‌ثباتی و عدم استقرار کامل سیاسی و امنیتی، لقمه چربی برای داعش خواهند بود و خیلی زود ممکن است پای این گروه تکفیری و تروریستی را این بار نه به صورت غیرمستقیم و از طریق بوکوحرام،‌ بلکه به صورت مستقیم به جای‌جای آفریقا باز کند. حتی تاکنون نیز داعش به حدی در لیبی نفوذ کرده که سال گذشته،‌ شهر سِرت را به عنوان پایتخت آفریقایی خود اعلام کرده و تهدید نمود که از آن برای حمله به اروپا استفاده خواهد کرد. از ان زمان بلایای ناگفتنی بر سر مردم این شهر آمده است اما تا کنون اقدام مؤثری برای پایان‌دادن به حضور داعش در این منطقه نشده است.

شاید آنچه در این حمله برای اروپاییان مهم است، کامل‌تر شدن حلقه داعش برای نفوذ در اروپا است. سواحل مدیترانه سکوی پرش مناسبی برای نیروهای داعش است تا با دستی بازتر، اجرای عملیات تروریستی در اروپا را مدیریت کنند. تصرف سریع و نسبتاً راحتِ شهرهای آفریقایی مانند آنچه در رخداد اخیر با چند مسلسل و خودروی بمب‌گذاری‌شده پیش آمد، بیش از پیش اروپاییان را نگران کرده است و بعید نیست در صورت افزایش فعالیت داعش در شمال آفریقا، به بهانه حفاظت از امنیت خود، حضور نظامی در این مناطق را افزایش دهند. به ویژه اینکه از حدود یک ماه پیش سخن از تشکیل ائتلاف غربی جدید برای مدیریت عملیات علیه داعش در لیبی شروع شده است که با هماهنگی نیروهای معدود حاضر در میدان، نقاط حساس را شناسایی و بمباران کند. طبیعتاً‌ حمله اخیر داعش به السدر و راس لانوف می‌تواند بهانه خوبی برای جزم‌شدنِ عزم دول غربی باشد.

چهار سال پیش نیز آنچه «بهار عربی» یا «بیداری اسلامی» علیه سرهنگ معمر قذافی خوانده می‌شد، فرصت مناسبی برای اقدام نظامی کشورهایی چون بریتانیا در مرزهای هوایی لیبی ایجاد کرد. اینکه سهم کشورهای خارجی و گروه‌‌‌های داخلی در تداوم ناآرامی‌ها تا کنون چه میزان بوده است، در برابر خطر احتمالی حضور گسترده‌تر داعش در لیبی پرسش کم‌‌‌اهمیتی است اما قطعاً پاسخ به آن می‌تواند راه‌حل مسدود‌کردن مسیرهای نفوذ داعش در این کشور و کشورهای مشابه آن را آشکارتر سازد، و الا دور تسلسل حضور داعش و گروه‌‌های مشابه آن در کشورهای مختلف ممکن است تا سال‌ها منجر به بی‌ثباتی و درنتیجه عقب‌افتادگی جهان اسلام در عصر توسعه شتابان جهانی باشد.



منابع: