به گزارش گروه تاریخ مشرق؛ بخش مهم کاخ گلستان، عمارت بادگیر در بخش جنوبی این کاخ است. این ساختمان تقریباً پشت به پشت تکیه دولت معروف قرار داشت. وجه تسمیه آن هم به علت وجود چهار بادگیر زیبا و کاشی‌کاری شده در چهار طرفش است. گفته شده که این ساختمان اساسش در دوره فتحعلیشاهی گذاشته شده است. و به مرور دستکاری هایی در آن شده که مهمترین تغییرات در دوره ناصری بوده که با توجه به تصاویر نقاشی به جای مانده از ابتدای دوره ناصری و سپس عکس‌های سیاه و سفید دهه‌ها بعد این تغییرات قابل شناسایی است.

عمارت بادگیر گذشته از گوشواره های زیبا و بالاخانه ها و دهلیزها دارای تالار بزرگی است که ارسی‌ها و ستونها و دیواره ها و سقف آن تماماً با نقاشی و زرنگاری و آیینه کاری و گچبری و منبت کاری و مرمر پوشیده شده و از این حیث یکی از تالارهای پر کار و زیبا و جالب این عمارت قدیمی به شمار می رود. تالار شاه نشین این بنا که بخش اصلی عمارت (از دو طرف توسط هشتی‌ها) می‌باشد، مزیّن به نُه ارسی زیبا است. تزیینات دیگر عبارتند از: دو ستون گچی مارپیچ نقاشی شده به سبک دوره زندیه، از اره‌های مرمرین نقاشی شده، کف پوش معرق هفت رنگ با طرح بته جقه و زرد رنگ و دیوارها و سقف آیینه کاری و نقاشی شده است.

در زیرِ  تالار و عمارت مزبور حوضخانه وسیعی وجود دارد (عکسخانه فعلی) که در چهار گوشه آن چهار بادگیر بلند از کاشی‌های معرق آبی و زرد و سیاه با قبه های زرین قرار گرفته و هوای حوضخانه و تالار و اتاقها به وسیله آنها به خوبی خنک می شود. پادشاهان قاجار معمولاً اگر در ایام تابستان در تهران بودند و به ییلاق نمی رفتند از این حوضخانه استفاده می کردند و تاجگذاری مظفرالدین شاه (1313 هجری قمری) نیز که مصادف با تابستان و گرمای شدید تهران بود در تالار همین عمارت بر روی تخت طاووس برگزار گردید .

ارنست اورسل جهانگردی بلژیکی، 13سال مانده به ترور ناصرالدین شاه سفری به تهران داشت. وی در این سفر گردشی در این کاخ کرد و از جمله از این عمارت بازدیدی داشته است. وی می نویسد:

              عمارت بادگیر عنوان خود را مدیون برجهای کوچکی است که برای استفاده از بادهای ملایم و جریان مطبوع هوا تعبیه کرده بودند. این تالار به سبک اروپایی با تعداد زیادی از مجسمه‌های مرمری و مفرغی، تابلوهای نقاشی، نقش و نگار ایرانی ــ که بعضی از آنها روی ابریشم کار شده بودند و چندتایی از آنها خیلی گیرا و جالب بود،‌ از جمله پرده ای که ضیافت باشکوهی را در مراسم عروسی نایب السلطنه نشان می داد ــ تزیین یافته بود. روی میزی، ‌یک زره بسیار قدیمی ایرانی گذاشته بودند که به نحو اعجاب‌انگیزی قلم زنی شده بود. متأسفانه بعضی از تزیینات این تالار با هم هماهنگی نداشت. مثلاً در گوشه های تالار شیشه‌هایی گذاشته و روی آنها را با گلهای مصنوعی آراسته بودند، یا ساعت پاندول‌داری که روی خمپاره ای کار گذاشته بودند و یادآور محاصره پاریس بود، و ساعت دیواری طلایی دیگر را، که به شکل طاووسی بر بالای تپه‌ای ایستاده بود، در کنار هم گذاشته بودند... دیوارهای پنج اطاقی که به تالار بزرگ راه داشت، از عکسهای شاهزادگان و خاندان سلطنتی، تصاویر چاپی زنانی که سینه شان باز بود و تصاویر نه چندان جالبی نظیر سرباز کشاورز، ریشارد در فلسطین،‌ وداع سن مارس و دوتو ... پوشیده شده بود، ‌عکس خوبی نیز از سنین جوانی شاه به چشم می خورد. نقشه های زیادی که مخصوصاً از آسیای مرکزی و افغانستان روی دیوار بود، ‌ذوق و علاقه شاه را به جغرافی می‌رساند. بعضی از این نقشه ها به وسیله ارتش ایران رسم و در تهران گراوور شده بود.

این نگاه تیزبین یک فرنگی از اوضاع این عمارت به سال 1299ق است که از هر نظر همه چیز را مورد نقد و بررسی قرار داده بود. در سالها بعد از این عمارت  استفاده‌های گوناگونی شد، مثلاً در سال 1315ق و در دوره مظفری، شاه از آن به عنوان مجلس عزا استفاده می کرد. چنانکه عبدالحسین سپهر می‌نویسد: «به جهت خرابی تکیه دولتی، عشر عاشورای 1315 را برحسب معمول در عمارت بادگیر مجلس روضه خوانی مفصلی منعقد شد و جمعی از واعظین و ذاکرین حضور به هم رسانیده، ذکر مصیبت می‌نمودند و اعلیحضرت شهریاری هر روزه،‌ در یکی از زوایای عمارت تشریف آورده،‌ استماع ذکر مصیبت می‌فرمود و در روز آخر موافق سنواتی به ذاکرین بذل عطیات ملوکانه شد».

سالهای بعد در وقایع مشروطه جلسات متعددی در حوضخانه این عمارت برقرار بود. در کل می‌توان گفت به دلیل لوکس و مجلل بودن بیش از حد این بنا شاید نامیدن آن به عنوان موزه ای از هنر ایرانی پسندیده تر باشد تا کاخی برای سکونت شاهان.



*بهارستان 154