گروه بین‌الملل مشرق - ابراهیم موسی، سخنگوی «جنبش اسلامی نیجریه» در گفتگو با علی یحیی خبرنگار نشریه لبنانی الاخبار، نظر قاطع جنبش را برای التزام به «پرچم سفید» در مقابل «خونریزی ارتش»، پس از اتفاقات «شنبه‌ی سیاه» اعلام می‌کند. از نظر ابراهیم موسی؛ مسئولیت آنچه رخ داده با رئیس جمهور نیجریه است، هرچند از دیدگاه وی، نمی‌توان از نقش عربستان سعودی در شعله‌ور کردن اختلافاتی که بین جنبش و حکومت نیجریه وجود داشته چشم پوشید.
با وجود توقع شدت یافتن رفتارهای حکومت در آینده‌ی نزدیک، پیروان رهبر جنبش اسلامی، شیخ ابراهیم الزکزاکی، کماکان خواستار آزادی بی‌قید و شرط او هستند. ترجمه ی کامل این مصاحبه را (که در روز هفتم دی منتشر شده است) می خوانیم:
*علی یحیی: آخرین اخباری که از شیخ ابراهیم زکزاکی، رئیس جنبش اسلامی، پس از زخمی شدنش در حملات شنبه‌ی سیاه دارید چیست؟
-ابراهیم موسی (سخنگوی جنبش): شیخ هنوز در بازداشت است و تلاش‌های ما برای ملاقات با او را رد می‌کنند. چهارشنبه‌ی هفته پیش هیئتی از «شورای اعلای ملی در امور اسلامی» با دادستان کل پلیس دیدار کرده و خواستار گفتگو با شیخ شدند، اما درخواست‌شان رد شد. و با وجود اینکه دادستان وعده داده بود که به برخی از اعضای جنبش اسلامی و افرادی از خانواده‌ی زکزاکی اجازه خواهد داد که پس از محقق شدن برخی شروط با شیخ دیدار کنند، این شروط را تعیین نکرد. اینجاست که انسان حس می‌کند مقامات نیجریه‌ای در مورد مسئله‌ی سلامتی رهبران ما شفافیت ندارند و این باعث ناراحتی و نگرانی ماست.
*پیشتر اعلام کرده بودید که تعداد قربانیان از هزار تن فراتر رفته است، آیا عدد جدیدی دارید؟ و آیا درست است که برخی از مجروحان حادثه را به صورت دسته‌جمعی اعدام کرده‌اند؟ یعنی شبیه کاری که در حوادث «روز قدس» سال گذشته مرتکب شده بودند.
-در حال حاضر، سخت است که رقم دقیقی ارائه کنیم چون ارتش، اعضای جنبش را که کشته شده بودند به صورت دسته‌جمعی دفن کرده است. ولی ما در حال حاضر مشغول تهیه فهرستی از مفقودینی هستیم که در روز شنبه‌ی سیاه در زاریا بوده‌اند. ولی با این وجود، ما هنوز بر روی رقم قبلی [یعنی بیش از هزار تن] تأکید می‌کنیم. تا دیروز که حاکم استان تعدادی از افسرانی از مؤسسه‌ی دولتی کاسبودا را برای تخریب مجتمع حسینه فرستاد، تعدادی از پیکرهای برادرانمان را رصد کرده بودیم. کما اینکه برخی از کسانی که از حمله ارتش به منزل شیخ جان سالم به در برده‌اند تعریف می‌کنند که نیروهای ارتش بر روی بدن برخی زخمی‌ها بنزین ریخته و آنها را آتش زده است.
*از نظر شما چه کسی دستور تیراندازی را صادر کرده بود؟ و آیا فکر می‌کنید اوضاع بیش از این بالا بگیرد؟
-مسئول این اتفاقات، رئیس جمهور نیجریه محمد بوهاری است که دستور توقف آن را صادر نکرد و با توجه به نوع تعاملش با این قضیه، انگشت اتهام در موضوع دستور به ارتش برای حمله به سوی او نشانه می‌رود. چون ارتش اگر از طرف دولت حمایت و پشتیبانی نشود، دست به چنین کشتاری نخواهد زد. ما انتظار داریم مسائل بیش از این بالا بگیرد چرا که آنها تصمیم‌شان را برای «محو» جنبش اسلامی به صورت قطعی اتخاذ کرده‌اند و این آخرین فرصت‌شان است.
*در طرف مقابل، تظاهرات‌هایی که فرزند شیخ، محمد زکزاکی، هم بر «مسالمت‌آمیز بودن» آنها تأکید کرده در ولایات شمال نیجریه ادامه دارد؟ آیا در صورت باقی ماندن امور به همین منوال، شما هم گام‌های «بالاتر»ی دارید؟
-بله اعتراضات مستمر است و ادامه خواهد داشت. به همین دلیل ما از دولت می‌‌خواهیم که درخواست‌هایمان را اجرا کند، خصوصا درخواستمان در خصوص آزادی بی‌قید و شرط شیخ زکزاکی.
*تحلیلتان از آنچه رخ داد چیست؟ آیا به نظر شما این اتفاقات تلاشی بود از طرف یک «لابی» پر نفوذ و مورد حمایت برخی طرف‌های خارجی برای ایجاد اختلاف بین شما و رئیس‌جمهور؟ یا اینکه «هشدار»ی بود از طرف کسانی که شما را «منبع خطر» تلقی کرده‌اند. (این تلقی در آنها بعد از آن ایجاد شده که شما سطح درخواست‌هایتان را درباره‌ی تحقیق در مورد مفاسد موجود بالاتر بردید و خواستار پایان بخشیدن نیجریه به سیاست پیروی از محور آمریکایی-اسرائیلی شدید.)
-من معتقدم هر دو آنچه ذکر کردید در هجوم ارتش به جنبش اسلامی نقش مشخصی داشته‌اند. پیش از این حمله، از ماه رمضان به بعد، مشایخ وهابیت (که مورد حمایت عربستان سعودی هستند) شروع کردند به حمله به شیعیان و جنبش اسلامی. اکثر این مشایخ وهابی خواستار آن بودند که حکومت، کار جنبش را یکسره کرده و ما را بکشد. در نتیجه می‌توان گفت که آنها زمینه‌ساز این کشتار بودند. برخی از کسانی که از این کشتار جان سالم به در برده‌اند تأکید می‌کنند که سربازان در حمله می‌گفتند «خدا به خاطر کشتن اینها به ما اجر خواهد داد.» این یعنی اینکه اینها قبل از انجام «عملیات» کاملا از طرف حامیان وهابی‌شان «پُر شده بودند.»
این را هم نباید فراموش کنیم که دستگاه امنیتی نیجریه، از زمان نظام سابق، تحت سیطره‌ی موساد اسرائیل است و موساد هم به خوبی از میزان حمله‌ی شیخ به آمریکا و اسرائیل آگاهی دارد. کما اینکه برخی گزارش‌های رسیده به ما حاکی از آن است که برخی افراد سفید پوست هم که در جریان «شنبه‌ی سیاه» در صحنه حضور داشتند، نیروهای امنیتی اسرائیلی بوده‌اند.
*روابط‌تان با نیروهای محلی در ولایات و با نیروهای مرکزی در ابوجا چطور است؟ [نظام نیجریه فدرالی است] آیا تماس مستقیمی با رئیس‌جمهور دارید؟
- از زمان تأسیس جنبش اسلامی در چهل سال پیش، ما هیچ وقت توجه ویژه و تکیه‌ای به نظام‌هایی که در پی یکدیگر آمده و رفته‌اند نداشته‌ایم. از نظر ما حکومت فعلی هم شبیه حکومت‌های پیشین آن است و ما هیچ ارتباطی با آن نداریم و هیچ‌گونه تماسی هم با رئیس‌جمهور نداریم.
*نزدیک‌ترین طرف‌های سیاسی و دینی و قومیتی به شما در نیجریه چه کسانی هستند؟ و آیا فرهنگ تاریخی مالکی مذهب نیجریه و رویکرد صوفیانه‌ی آن خواهد توانست جلوی نفوذ وهابیت در کشور را بگیرد؟ [فرهنگ صوفی‌گری در بین اهل سنت، به دلیل محبت اهل‌بیت زمینه‌ی زیاد برای نزدیکی با شیعیان دارد]
-ما با گروه‌های مختلف مذهبی در نیجریه، به استثنای وهابی‌ها و سلفی‌ها، روابط دوستانه‌ای داریم. در مورد ارتباط با صوفی‌ها هم باید بگویم که هم ما در مراسم و برنامههای آنها شرکت می‌کنیم و هم آنها در برنامه‌ها و مراسم ما شرکت می‌کنند. همچنین شیخ زکزاکی همیشه برنامههای خاصی برای هفته‌ی وحدت اسلامی داشت و اعضای جنبش اسلامی، از علمای دیگر گروه‌های اسلامی مختلف دعوت می‌کردند تا در موضوعات اسلامی با یکدیگر بحث و گفتگو کنند. علاوه بر این، جنبش اسلامی روابط خوبی هم با برادران مسیحی ایجاد کرده است. به دیدار یکدیگر می‌رویم و ما تلاش داریم که در هر درگیری‌ای طائفه‌ای از آنان محافظت کنیم. [گفتنی است که نیمی از جمعیت نیجریه را مسیحیان تشکیل می‌دهند].
*میزان تأثیرگذاری حکومت سعودی بر مقامات نیجریه‌ای چقدر است؟ خصوصا پس از استقبال ریاض از پیوستن ابوجا به ائتلاف اسلامی [برای مبارزه با داعش].
-معتقدم این سعودی‌ها بودند که حکومت نیجریه را بر آن داشتند که به رغم فشارهای بین‌المللی برای پایان دادن به کشتار، کاری را که شروع کرده بود تا پایان ادامه دهد. می‌توان این مسئله را در مواضع 19 حاکم ولایت در شمال نیجریه هم دید که ضمن تأیید تجاوزات ارتش، وعده دادند که آنها هم همین تدابیر را در ولایاتشان به کار خواهند گرفت.
*شما با برخی کمیته‌های حقوقی محلی و بین‌المللی برای تحقیق درباره‌ی آنچه رخ داده تماس‌هایی داشته‌اید. آیا موانعی برای محکومیت آنچه رخ داده وجود دارد؟
-حکومت در موضوع کشتار شنبه‌ی سیاه بی‌طرف نیست و به همین دلیل پیش‌بینی می‌کنیم که در مسیر کار هر کمیته‌ی مستقلی که قصد تحقیق درباره‌ی قتل‌های صورت‌گرفته را داشته باشد، مانع ایجاد نماید.
*با توجه به اینکه تا مثلث نیجر-چاد-کامرون [سه کشور همسایه‌ی نیجریه] گسترش پیدا کرده‌اید، حالا آیا خودتان را یک جنبش محلی می‌دانید یا یک جنبش ورامرزی؟ آیا این، مایه‌ی نگرانی در منطقه نمی‌شود؟
-ما خودمان را «تهدید»ی برای هیچ کس نمی‌دانیم. چون ما هیچ کس را مجبور نمی‌کنیم که از راه ما و دیدگاه ما پیروی کند. و اصلا دلیلی برای هیچ نگرانی‌ای در منطقه [از سمت ما] وجود ندارد، حتی با وجود اینکه اثرگذاری ما از مرزهای نیجریه فراتر رفته است.
*جنبش شما در بدو تأسیس از دانشگاه «احمد بیلو» شروع به کار کرد و دانشجویان در رأس آن قرار داشتند. امروز و با گذشت سی سال از گسترش این جنبش، امروز کدام طبقه، نقش ستون فقرات این جنبش مردمی از دیدگاه دینی، مناطقی و قومیتی را ایفا می‌کند؟
-با افزایش گسترش جنبش، مقامات نیجریه به این نتیجه رسیدند که باید جلوی گسترش آن را بگیرند. ولی اعضای جنبش و پیروان شیخ زکزاکی در همه‌ی طبقات اجتماع وجود دارند. حتی برخی تخمین‌ها، از حدود 25 میلیون نفر عضو جنبش اسلامی در منطقه صحبت می‌کند.
با وجود توقع شدت یافتن رفتارهای حکومت در آینده‌ی نزدیک، پیروان رهبر جنبش اسلامی، شیخ ابراهیم الزکزاکی، کماکان خواستار آزادی بی‌قید و شرط او هستند. ترجمه ی کامل این مصاحبه را (که در روز هفتم دی منتشر شده است) می خوانیم:
*علی یحیی: آخرین اخباری که از شیخ ابراهیم زکزاکی، رئیس جنبش اسلامی، پس از زخمی شدنش در حملات شنبه‌ی سیاه دارید چیست؟
-ابراهیم موسی (سخنگوی جنبش): شیخ هنوز در بازداشت است و تلاش‌های ما برای ملاقات با او را رد می‌کنند. چهارشنبه‌ی هفته پیش هیئتی از «شورای اعلای ملی در امور اسلامی» با دادستان کل پلیس دیدار کرده و خواستار گفتگو با شیخ شدند، اما درخواست‌شان رد شد. و با وجود اینکه دادستان وعده داده بود که به برخی از اعضای جنبش اسلامی و افرادی از خانواده‌ی زکزاکی اجازه خواهد داد که پس از محقق شدن برخی شروط با شیخ دیدار کنند، این شروط را تعیین نکرد. اینجاست که انسان حس می‌کند مقامات نیجریه‌ای در مورد مسئله‌ی سلامتی رهبران ما شفافیت ندارند و این باعث ناراحتی و نگرانی ماست.
*پیشتر اعلام کرده بودید که تعداد قربانیان از هزار تن فراتر رفته است، آیا عدد جدیدی دارید؟ و آیا درست است که برخی از مجروحان حادثه را به صورت دسته‌جمعی اعدام کرده‌اند؟ یعنی شبیه کاری که در حوادث «روز قدس» سال گذشته مرتکب شده بودند.
*از نظر شما چه کسی دستور تیراندازی را صادر کرده بود؟ و آیا فکر می‌کنید اوضاع بیش از این بالا بگیرد؟
-مسئول این اتفاقات، رئیس جمهور نیجریه محمد بوهاری است که دستور توقف آن را صادر نکرد و با توجه به نوع تعاملش با این قضیه، انگشت اتهام در موضوع دستور به ارتش برای حمله به سوی او نشانه می‌رود. چون ارتش اگر از طرف دولت حمایت و پشتیبانی نشود، دست به چنین کشتاری نخواهد زد. ما انتظار داریم مسائل بیش از این بالا بگیرد چرا که آنها تصمیم‌شان را برای «محو» جنبش اسلامی به صورت قطعی اتخاذ کرده‌اند و این آخرین فرصت‌شان است.
-بله اعتراضات مستمر است و ادامه خواهد داشت. به همین دلیل ما از دولت می‌‌خواهیم که درخواست‌هایمان را اجرا کند، خصوصا درخواستمان در خصوص آزادی بی‌قید و شرط شیخ زکزاکی.
-من معتقدم هر دو آنچه ذکر کردید در هجوم ارتش به جنبش اسلامی نقش مشخصی داشته‌اند. پیش از این حمله، از ماه رمضان به بعد، مشایخ وهابیت (که مورد حمایت عربستان سعودی هستند) شروع کردند به حمله به شیعیان و جنبش اسلامی. اکثر این مشایخ وهابی خواستار آن بودند که حکومت، کار جنبش را یکسره کرده و ما را بکشد. در نتیجه می‌توان گفت که آنها زمینه‌ساز این کشتار بودند. برخی از کسانی که از این کشتار جان سالم به در برده‌اند تأکید می‌کنند که سربازان در حمله می‌گفتند «خدا به خاطر کشتن اینها به ما اجر خواهد داد.» این یعنی اینکه اینها قبل از انجام «عملیات» کاملا از طرف حامیان وهابی‌شان «پُر شده بودند.»
*روابط‌تان با نیروهای محلی در ولایات و با نیروهای مرکزی در ابوجا چطور است؟ [نظام نیجریه فدرالی است] آیا تماس مستقیمی با رئیس‌جمهور دارید؟
- از زمان تأسیس جنبش اسلامی در چهل سال پیش، ما هیچ وقت توجه ویژه و تکیه‌ای به نظام‌هایی که در پی یکدیگر آمده و رفته‌اند نداشته‌ایم. از نظر ما حکومت فعلی هم شبیه حکومت‌های پیشین آن است و ما هیچ ارتباطی با آن نداریم و هیچ‌گونه تماسی هم با رئیس‌جمهور نداریم.
-ما با گروه‌های مختلف مذهبی در نیجریه، به استثنای وهابی‌ها و سلفی‌ها، روابط دوستانه‌ای داریم. در مورد ارتباط با صوفی‌ها هم باید بگویم که هم ما در مراسم و برنامههای آنها شرکت می‌کنیم و هم آنها در برنامه‌ها و مراسم ما شرکت می‌کنند. همچنین شیخ زکزاکی همیشه برنامههای خاصی برای هفته‌ی وحدت اسلامی داشت و اعضای جنبش اسلامی، از علمای دیگر گروه‌های اسلامی مختلف دعوت می‌کردند تا در موضوعات اسلامی با یکدیگر بحث و گفتگو کنند. علاوه بر این، جنبش اسلامی روابط خوبی هم با برادران مسیحی ایجاد کرده است. به دیدار یکدیگر می‌رویم و ما تلاش داریم که در هر درگیری‌ای طائفه‌ای از آنان محافظت کنیم. [گفتنی است که نیمی از جمعیت نیجریه را مسیحیان تشکیل می‌دهند].
*میزان تأثیرگذاری حکومت سعودی بر مقامات نیجریه‌ای چقدر است؟ خصوصا پس از استقبال ریاض از پیوستن ابوجا به ائتلاف اسلامی [برای مبارزه با داعش].
-معتقدم این سعودی‌ها بودند که حکومت نیجریه را بر آن داشتند که به رغم فشارهای بین‌المللی برای پایان دادن به کشتار، کاری را که شروع کرده بود تا پایان ادامه دهد. می‌توان این مسئله را در مواضع 19 حاکم ولایت در شمال نیجریه هم دید که ضمن تأیید تجاوزات ارتش، وعده دادند که آنها هم همین تدابیر را در ولایاتشان به کار خواهند گرفت.
*شما با برخی کمیته‌های حقوقی محلی و بین‌المللی برای تحقیق درباره‌ی آنچه رخ داده تماس‌هایی داشته‌اید. آیا موانعی برای محکومیت آنچه رخ داده وجود دارد؟
-حکومت در موضوع کشتار شنبه‌ی سیاه بی‌طرف نیست و به همین دلیل پیش‌بینی می‌کنیم که در مسیر کار هر کمیته‌ی مستقلی که قصد تحقیق درباره‌ی قتل‌های صورت‌گرفته را داشته باشد، مانع ایجاد نماید.
*با توجه به اینکه تا مثلث نیجر-چاد-کامرون [سه کشور همسایه‌ی نیجریه] گسترش پیدا کرده‌اید، حالا آیا خودتان را یک جنبش محلی می‌دانید یا یک جنبش ورامرزی؟ آیا این، مایه‌ی نگرانی در منطقه نمی‌شود؟
-ما خودمان را «تهدید»ی برای هیچ کس نمی‌دانیم. چون ما هیچ کس را مجبور نمی‌کنیم که از راه ما و دیدگاه ما پیروی کند. و اصلا دلیلی برای هیچ نگرانی‌ای در منطقه [از سمت ما] وجود ندارد، حتی با وجود اینکه اثرگذاری ما از مرزهای نیجریه فراتر رفته است.
-با افزایش گسترش جنبش، مقامات نیجریه به این نتیجه رسیدند که باید جلوی گسترش آن را بگیرند. ولی اعضای جنبش و پیروان شیخ زکزاکی در همه‌ی طبقات اجتماع وجود دارند. حتی برخی تخمین‌ها، از حدود 25 میلیون نفر عضو جنبش اسلامی در منطقه صحبت می‌کند.
*دیدگاه شما درباره‌ی اصل و جوهره‌ی نبرد چیست؟ خصوصا که شما طبق توصیف داودو نالادو، خود را «تنها صدای مقاومت در کل آفریقا» می‌دانید.
-بله، ما تنها گروه مقاومت [در آفریقا] هستیم. و شعله‌ی نبرد همچنان فروزان خواهد ماند. و این قبیل کشتارها، ابدا متوقفمان نخواهد کرد.
*شعارهای شما در مخالفت با سیاست‌های غربی، شعارهای دینی، سیاسی، فرهنگی است. آیا شعارهایتان در همین چارچوب‌های سه‌گانه محدود خواهد ماند؟
-جنبش اسلامی به رهبری شیخ ابراهیم زکزاکی، یک جنبش فراگیر است که تمام چیزهایی که اسلام به آنها اشاره دارد را در برمی‌گیرد. همچنین ما به بسیاری از چارچوب‌ها و امور حیاتی، به خوبی می‌پردازیم.
-این حرف صحیح نیست. ما یک جنبش مسلحانه نیستیم. و هیچ کس نمی‌تواند در طول تاریخ چهل ساله‌ی جنبش ما به حتی یک حادثه اشاره کند که در آن ما ضد شخص یا گروهی از سلاح استفاده کرده باشیم. حتی فرمانده ارشد «واحد یک» ارتش نیجریه، بکادونو، به خبرنگاران اعلام کرد که «ما پیش آنها سلاح پیدا نکردیم.» این اتهامات به ما درباره‌ی مسلح‌شدنمان از طرف گروه‌های «وهابی- صهیونیستی» در نیجریه مطرح می‌شود.
*اشاره‌ی سید حسن نصرالله که در سخنرانی‌اش خواستار آزادی دستگیر شدگان شما و تحقیق درباره‌ی این جنایت شد، باعث شد نظرها به سوی قضیه شما جلب شود. دراین باره چه می‌گویید؟
-از این موضوع خوشوقتیم. ما همواره با حزب‌الله در موضوع فلسطین هم‌موضع بوده‌ایم. ما در جنبش اسلامی، اهتمام ایشان را ارج می‌گذاریم.