گروه بین‌الملل مشرق- سرتاج عزیز، وزیر امور خارجه پاکستان پس از انتشار خبر توافق اطراف برای برگزاری مذاکرات صلح در افغانستان، به چیزی اعتراف کرد که سال‌ها توسط دولت پاکستان مورد انکار قرار می‌گرفت.
از چند ماه پیش که در مذاکرات سه‌جانبه میان نواز شریف رئیس‌جمهور پاکستان، وزیر امور خارجه هند و اشرف غنی احمد زی رئیس‌جمهوری افغانستان در حاشیه همایش «قلب آسیا» با یکدیگر دیدار کرده و پاکستان برای اولین بار تعهد کرد که با تروریسم و افراطی‌گری در کشور خود مقابله کند، مشخص بود که سیاست این دولت تغییر کرده و حاضر شده برای نزدیکی به همسایگان و کسب جایگاه معتبرتر در منطقه، قید طالبان را بزند.
از چند ماه پیش که در مذاکرات سه‌جانبه میان نواز شریف رئیس‌جمهور پاکستان، وزیر امور خارجه هند و اشرف غنی احمد زی رئیس‌جمهوری افغانستان در حاشیه همایش «قلب آسیا» با یکدیگر دیدار کرده و پاکستان برای اولین بار تعهد کرد که با تروریسم و افراطی‌گری در کشور خود مقابله کند، مشخص بود که سیاست این دولت تغییر کرده و حاضر شده برای نزدیکی به همسایگان و کسب جایگاه معتبرتر در منطقه، قید طالبان را بزند.
سرتاج عزیز وزیر خارجه پاکستان در کنار جان کری در دیدار با اعضای شورای روابط خارجی آمریکا
حالا سرتاج عزیز، وزیر امور خارجه پاکستان، پنج‌شنبه در دیدار با برخی اعضای شورای روابط خارجی آمریکا در کنار جان کری همتای آمریکایی خود نشست و گفت دولت پاکستان در کشاندن طالبان به پای میز مذاکرات صلح «تا حدودی مؤثر بود، زیرا مقر مدیریت آنها در پاکستان است».
احمد سعیدی که پیشتر دیپلمات افغانستان بوده است در این باره به خبرگزاری دویچه‌وله گفته است پاکستان نقشی حیاتی در موفقیت مذاکرات صلح دارد و «تا زمانی که اراده قدرتمندی از سوی پاکستان در این مورد وجود نداشته باشد، نه موافقت‌نامه صلحی در کار خواهد بود و نه پایانی بر جنگ داخلی افغانستان».
سرتاج عزیز که یک‌هفته‌ای را در واشنگتن به سر برد تا با همتای آمریکایی‌اش مذاکرات دوجانبه را پیگیری کند، درباره میانجیگری در مذاکرات صلح طالبان و دولت افغانستان گفت: «فکر کنم کسانی که با این موضوع آشنایی دارند به خوبی می‌دانند که طالبان در بهترین حالت هم به هیچ وجه حرف‌شنوی از دولت پاکستان نداشته است... اما حالا ما تا حدودی بر آنها اثرگذاریم زیرا مقر مدیریت آنها در پاکستان است و آنها تجهیزات و تأسیسات درمانی از ما گرفته‌اند. اصلاً خانواده‌های آنها اینجا هستند و بنابر این ما می‌توانیم از این اهرم‌ها استفاده کنیم تا به آنها برای آمدن پای میز مذاکره فشار بیاوریم».
مناطق نارنجی از نقشه افغانستان، در کنترل طالبان و مناطق قرمز در کنترل داعش است
از آنجا که این سخن او به معنای امکان فشار بر طالبان برای پذیرش درخواست‌های دولت افغانستان در طول مذاکرات بود، سرتاج عزیز بلافاصله اضافه کرد:«اسلام‌آباد البته نمی‌تواند به نفع دولت افغاستان وارد مذاکره با طالبان شود، زیرا ما به عنوان میانجی نمی‌توانیم پیشنهادات دولت افغانستان را از طالبان پیگیری کنیم».
پیشتر بسیاری از کارشناسان مانند مسعود خان، مدیر کل مؤسسه مطالعات راهبردی اسلام‌آباد نیز به همین مطلب اشاره کرده بودند. به گزارش دویچه‌وله وی در این باره گفته بود:«پاکستان بر طالبان اثرگذار است، اما اندک، زیرا آنها دستور مستقیم از اسلام‌آباد نمی‌گیرند. بنابر این حکومت پاکستان باید آنها را برای اینکه بخشی از روند صلح باشند، قانع کند».
اگر چه پاکستان، به دلیل وجود پناه‌گاه‌های فکری و مقر مدیریت طالبان در این کشور، نقش بی‌همتایی در حل معضل طالبان در منطقه دارد. اما پافشاری‌های دول هند، افغانستان و ایران بر این امر، جواب نداد تا زمانی که دولت پاکستان، ضعف اقتصادی و سیاسی در برابر رقیب دیرینه خود هند را احساس کرد و همزمان فشارهای آمریکا برای حل معضل طالبان افزایش یافت. بنابر این دولت پاکستان که با رفتن مشرف، پوست‌اندازی کرده بود، پذیرفت که مذاکرات جدی در این زمینه را آغاز کند. علاوه بر آمریکا، دولت چین نیز از مذاکرات چندجانبه حمایت کرده است و احتمال دارد در مذاکرات نهایی مشارکت جدی داشته باشد.
برخی کارشناسان یکی از عوامل تسریع در آغاز مذاکرات صلح را بیم از نفوذ داعش در هیاهوی ناآرامی داخلی افغانستان می‌دانند. داعش هم‌اکنون بخش‌هایی از استان ننگرهار را تصرف کرده است. این اقدام نه تنها یک تهدید امنیتی جدی برای افغانستان است، بلکه پاکستان را نیز به دلیل ارتباطات طالبان با پناه‌گاه‌های خود در پاکستان به شدت تهدید می‌کند.
مذاکرات صلح برای سران هر سه کشور افغانستان، پاکستان و هند از اهمیت خاصی برخوردار است از همین رو اشرف غنی از زمان عهده‌داری ریاست‌جمهوری افغانستان، دوبار به اسلام‌آباد سفر کرده است. این در حالی است که برخی منصب‌داران افغان از رویکرد او نسبت به پاکستان و پذیرش میانجیگری آن ناخشنودند. سه ماه پیش، رحمت‌الله نبیل رئیس دستگاه امنیتی افغانستان از سِمت خود استعفا کرد.
نارندار مودی نخست‌وزیر هند اراده خود را برای پیگیری مذاکرات نشان داده است. وی که سه ماه پیش به کابل رفته بود، در بازگشت به صورت غیرمنتظره در لاهور توقف کرد و با نواز شریف، رئیس‌جمهور کشوری که چندین دهه منازعه سیاسی و نظامی را با هند تجربه کرده است، دیدار کرد. با این حال حمله به کنسول‌گری هند در مزارشریف افغانستان موجب تجدید بدگمانی‌ها میان اسلام‌آباد و دهلی شده است چرا که دولت هند، پاکستان را قادر به جلوگیری از این‌گونه حملات طالبان می‌داند و دولت پاکستان نیز ظنین است که ورود هند به مذاکرات صلح با طالبان، پای رقیب دیرین را در حیات خلوت پیشین اسلام‌آباد باز کند. برخی حمله به کنسول‌گری‌ها را به تحریک داعش برای مانع‌تراشی بر سر مذاکرات صلح نسبت می‌دهند.
احمد سعیدی که پیشتر دیپلمات افغانستان بوده است در این باره به خبرگزاری دویچه‌وله گفته است پاکستان نقشی حیاتی در موفقیت مذاکرات صلح دارد و «تا زمانی که اراده قدرتمندی از سوی پاکستان در این مورد وجود نداشته باشد، نه موافقت‌نامه صلحی در کار خواهد بود و نه پایانی بر جنگ داخلی افغانستان».
سرتاج عزیز که یک‌هفته‌ای را در واشنگتن به سر برد تا با همتای آمریکایی‌اش مذاکرات دوجانبه را پیگیری کند، درباره میانجیگری در مذاکرات صلح طالبان و دولت افغانستان گفت: «فکر کنم کسانی که با این موضوع آشنایی دارند به خوبی می‌دانند که طالبان در بهترین حالت هم به هیچ وجه حرف‌شنوی از دولت پاکستان نداشته است... اما حالا ما تا حدودی بر آنها اثرگذاریم زیرا مقر مدیریت آنها در پاکستان است و آنها تجهیزات و تأسیسات درمانی از ما گرفته‌اند. اصلاً خانواده‌های آنها اینجا هستند و بنابر این ما می‌توانیم از این اهرم‌ها استفاده کنیم تا به آنها برای آمدن پای میز مذاکره فشار بیاوریم».
مناطق نارنجی از نقشه افغانستان، در کنترل طالبان و مناطق قرمز در کنترل داعش است
از آنجا که این سخن او به معنای امکان فشار بر طالبان برای پذیرش درخواست‌های دولت افغانستان در طول مذاکرات بود، سرتاج عزیز بلافاصله اضافه کرد:«اسلام‌آباد البته نمی‌تواند به نفع دولت افغاستان وارد مذاکره با طالبان شود، زیرا ما به عنوان میانجی نمی‌توانیم پیشنهادات دولت افغانستان را از طالبان پیگیری کنیم».
پیشتر بسیاری از کارشناسان مانند مسعود خان، مدیر کل مؤسسه مطالعات راهبردی اسلام‌آباد نیز به همین مطلب اشاره کرده بودند. به گزارش دویچه‌وله وی در این باره گفته بود:«پاکستان بر طالبان اثرگذار است، اما اندک، زیرا آنها دستور مستقیم از اسلام‌آباد نمی‌گیرند. بنابر این حکومت پاکستان باید آنها را برای اینکه بخشی از روند صلح باشند، قانع کند».
اگر چه پاکستان، به دلیل وجود پناه‌گاه‌های فکری و مقر مدیریت طالبان در این کشور، نقش بی‌همتایی در حل معضل طالبان در منطقه دارد. اما پافشاری‌های دول هند، افغانستان و ایران بر این امر، جواب نداد تا زمانی که دولت پاکستان، ضعف اقتصادی و سیاسی در برابر رقیب دیرینه خود هند را احساس کرد و همزمان فشارهای آمریکا برای حل معضل طالبان افزایش یافت. بنابر این دولت پاکستان که با رفتن مشرف، پوست‌اندازی کرده بود، پذیرفت که مذاکرات جدی در این زمینه را آغاز کند. علاوه بر آمریکا، دولت چین نیز از مذاکرات چندجانبه حمایت کرده است و احتمال دارد در مذاکرات نهایی مشارکت جدی داشته باشد.
مذاکرات صلح برای سران هر سه کشور افغانستان، پاکستان و هند از اهمیت خاصی برخوردار است از همین رو اشرف غنی از زمان عهده‌داری ریاست‌جمهوری افغانستان، دوبار به اسلام‌آباد سفر کرده است. این در حالی است که برخی منصب‌داران افغان از رویکرد او نسبت به پاکستان و پذیرش میانجیگری آن ناخشنودند. سه ماه پیش، رحمت‌الله نبیل رئیس دستگاه امنیتی افغانستان از سِمت خود استعفا کرد.
نارندار مودی نخست‌وزیر هند اراده خود را برای پیگیری مذاکرات نشان داده است. وی که سه ماه پیش به کابل رفته بود، در بازگشت به صورت غیرمنتظره در لاهور توقف کرد و با نواز شریف، رئیس‌جمهور کشوری که چندین دهه منازعه سیاسی و نظامی را با هند تجربه کرده است، دیدار کرد. با این حال حمله به کنسول‌گری هند در مزارشریف افغانستان موجب تجدید بدگمانی‌ها میان اسلام‌آباد و دهلی شده است چرا که دولت هند، پاکستان را قادر به جلوگیری از این‌گونه حملات طالبان می‌داند و دولت پاکستان نیز ظنین است که ورود هند به مذاکرات صلح با طالبان، پای رقیب دیرین را در حیات خلوت پیشین اسلام‌آباد باز کند. برخی حمله به کنسول‌گری‌ها را به تحریک داعش برای مانع‌تراشی بر سر مذاکرات صلح نسبت می‌دهند.
مدیریت طالبان، در واقع جزئی ضروری از حل مسائل فیمابین میان این سه کشور است تا منازعه‌ای که موجب کندشدن روند رشد و توسعه در منطقه شده است، پایان باید. پیش از این نیز مذاکراتی میان اطراف منازعه صورت گرفته بود از جمله در همین ژوئیه گذشته که بر اثر افشای خبر مرگ ملامحمد عمر فرمانده طالبان نیمه‌کاره ماند، اما تفاوت این دوره در این است که سه پیش‌شرط اصلی برای آن در نظر گرفته شده است:
* ایجاد اهرم‌های اعتمادساز برای اجرایی‌شدنِ توافقات
* مشارکت‌دادن تمام اطراف منازعه برای حل نهایی آن
* رسیدگی به فهرست مشخصی از همه موضوعات مورد اختلاف برای تعیین تکلیف برای مبنای توافق.
حالا ظاهراً ملا اختر منصور جانشین ملاعمر قانع شده، چرا که در هر صورت با وجود همراهی سه دولت هند، پاکستان و افغانستان پیرامون مذاکرات صلح، اگر پای میز مذاکره نیاید، بدتر را بر بد ترجیح داده است.
سرتاج عزیز، قطعاً با خبرهای خوش از واشنگتن برمی‌گردد، اما سران این کشورها و دول خارجی که دخالت‌های روشن در وضعیت منطقه دارند، باید در مورد دلایل تأخیر حداقل 20 ساله در آغاز مذاکرات به مردم منطقه پاسخ گویند.
منابع:
* ایجاد اهرم‌های اعتمادساز برای اجرایی‌شدنِ توافقات
* مشارکت‌دادن تمام اطراف منازعه برای حل نهایی آن
* رسیدگی به فهرست مشخصی از همه موضوعات مورد اختلاف برای تعیین تکلیف برای مبنای توافق.
حالا ظاهراً ملا اختر منصور جانشین ملاعمر قانع شده، چرا که در هر صورت با وجود همراهی سه دولت هند، پاکستان و افغانستان پیرامون مذاکرات صلح، اگر پای میز مذاکره نیاید، بدتر را بر بد ترجیح داده است.
سرتاج عزیز، قطعاً با خبرهای خوش از واشنگتن برمی‌گردد، اما سران این کشورها و دول خارجی که دخالت‌های روشن در وضعیت منطقه دارند، باید در مورد دلایل تأخیر حداقل 20 ساله در آغاز مذاکرات به مردم منطقه پاسخ گویند.
منابع:
http://www.nbcnews.com/news/world/pakistan-s-sartaj-aziz-admits-taliban-leaders-are-living-there-n531846
http://www.dw.com/en/afghan-peace-talks-aimed-at-bringing-taliban-to-negotiating-table/a-18967629
http://www.dw.com/en/afghan-peace-talks-aimed-at-bringing-taliban-to-negotiating-table/a-18967629