گروه جنگ نرم مشرق- در تعریف خبر و ارزش‌های خبری گفته می‌شود که اگر مردی یک سگ را گاز بگیرد خبر است اما اگر یک سگ مردی را گاز بگیرد، خبر نیست. برهمین اساس چندی پیش فیلمی در شبکه‌های اجتماعی به سرعت منتشر شد که در آن فردی یک قلاده سگ شکاری را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهد که این موضوع موجب جریحه‌دار شدن احساسات عمومی گردید و 48 ساعت بعد از انتشار این فیلم، فرد خاطی دستگیر شد؛ در همین رابطه رئیس کل دادگستری گلستان روز یکشنبه از صدور قرار مجرمیت و کیفرخواست برای عامل آزار و اذیت این سگ در شهرستان کلاله خبر داد. با انتشار این فیلم بسیاری از طرفداران محیط‌زیست به‌ویژه در تهران دست به اعتراضات دست جمعی زدند تا با برخورد با عوامل این دست از اقدامات غیرانسانی، زمینه برای تکرار این فجایع از بین برود. پیش‌تر نیز در شهرهای دیگر ایران نیز اعتراضاتی در رابطه با حیوان‌آزاری صورت گرفته بود.
انتشار فیلم آزار سگی توسط فردی در استان گلستان، موجب جریحه‌دار شدن احساسات عمومی گردید که در پی آن این فرد بازداشت و قرار مجرمیت برای وی صادر گردید
جالب آن‌که هربار که موضوع "حیوان‌آزای" به‌خصوص "سگ‌آزاری" و اعتراضات پس از آن روی داده، این اتفاقات با پوشش زیاد مورد توجه رسانه‌های فارسی‌زبان خارج‌نشین گرفته و حتی تا چند روز بعد از آن به بازتولید خبر و مطلب در رابطه با آن پرداخته‌اند. این رسانه‌ها در کل به موضوع "حیوان"، "حیوان خانگی" و "حیوان‌آزاری" حساسیت بالایی دارند و یکی از محورهای اصلی برای تولید خبر آنها محسوب می‌شود. شاید این موضوع‌ها در نگاه اول برای مردم ایران از اهمیت بالایی برخوردار نباشد، اما زمانی موضوع جالب می‌شود که معلوم گردد پشت این همه توجه رسانه‌های فارسی‌زبان خارج‌نشین، سیاست "مقابله با دین" نهفته است.
رسانه‌های فارسی‌زبان خارج‌نشین، با طرح موضوعاتی مانند "حرام‌گوشت" و "نجس" بودن در رابطه با حیوانات، به‌طور تلویحی پای "دین" را به میان می‌کشند و پشت این آزار حیوانات و همچنین معدوم کردن سگ‌ها را به نوعی ریشه در "فرهنگ اسلامی" ایرانیان معرفی می‌کنند
این رسانه‌ها با مطرح کردن مکرر موضوعاتی مانند "حرام‌گوشت" و "نجس" بودن در رابطه با حیوانات، به‌طور تلویحی پای "دین" را به میان می‌کشند و پشت این آزار حیوانات و همچنین معدوم کردن سگ‌ها را به نوعی ریشه در "فرهنگ اسلامی" ایرانیان معرفی می‌کنند؛ در پی این نوع پوشش رسانه‌ای، این انگاره در مخاطب پدید می‌آید که در واقع دین از این اقدامات دفاع می‌کند یا حداقل نسبت به آزار حیوانات بی‌تفاوت است.
طرح این موضوعات در حالی است که یکی از ابواب فقه اسلامی به «حیوانات» اختصاص یافته و این موجودات در دین، دارای "حقوق" مخصوص خود هستند.
توجه بسیار جدی قرآن کریم و ائمه اطهار (علیهم السلام) به حقوق "حیوانات"
در قرآن کریم، روایات و احادیث رسیده از ائمه اطهار (علیهم السلام) توجه زیادی به حفظ حقوق حیوانات شده و از عقوبت کسانی که به رعایت این حقوق نمی‌پردازند، گفته شده است.
طبق آیات قرآن کریم، انسان و دام هر دو از حق بهره‌برداری برابر از طبیعت برخوردارند، به‌طوری‌که در آیه 49 سوره فرقان آمده است: «تا با آن (آبی که از آسمان فرود آمده) سرزمین مرده را زنده کنیم و آن را به آفریده‌های خویش؛ چهارپایان و آدمیان بسیار بنوشانیم».
در قسمتی دیگری در قرآن انسان و دام از حق مشابه در استفاده از خوراک خوب و تازه برخوردارند، به‌طوری‌که در سوره سجده آیه 27 آمده است: «آیا ندیدند که ما آب باران را به سوی زمین خشک می‌رانیم و به‌وسیله آن زراعت‌هایی می‌رویانیم كه هم خود و هم چهارپایانشان از آن می خورند؟ آیا باز هم چشم بصیرت نمی‌گشایند؟»
طبق آیات قرآن کریم، انسان و دام هر دو از حق بهره‌برداری برابر از طبیعت و حق مشابه در استفاده از خوراک خوب و تازه برخوردارند
ائمه معصومین (علیهم السلام ) نیز در باب رعایت حقوق حیوانات توسط انسان نیز به نکات جالبی اشاره نموده‌اند. امیرالمومنین (علیه السلام) به متصدیان دریافت مالیات جانداران این‌طور سفارش می‌نمایند که: «جز خیرخواه مهربان، و امین حافظ، دیگری را بر چهار پایان مگمار، کسی که بر حیوانات سخت نگیرد و آنها را تند نراند، نرنجاند و خسته نکند. وقتی آن امین حافظ گلّه را از تو گرفت، به او سفارش کن شتر را از بچه شیر خوارش جدا نکند، و آن قدر شیرش را ندوشد که به بچه او زیان برساند. شتران را با سوار شدن بر آنها خسته نکند. در دوشیدن شیر و سواری گرفتن میان آن شتر و دیگر شترها عدالت ورزد. باید شتر را استراحت دهد و شتری را که پایش آسیب دیده و از حرکت ناتوان شده است، آهسته براند. آنها را بر سر آبگیرهایی که شترها از آن می‌گذرند، وارد نماید و از کناره راه‌های علف‌دار براند، نه آنجا که خشک و عاری از گیاه است». (1)
امیرالمومنین (ع) به متصدیان دریافت مالیات جانداران این‌طور سفارش می‌نمایند که: «جز خیرخواه مهربان، و امین حافظ، دیگری را بر چهار پایان مگمار، کسی که بر حیوانات سخت نگیرد و آنها را تند نراند، نرنجاند و خسته نکند. وقتی آن امین حافظ گلّه را از تو گرفت، به او سفارش کن شتر را از بچه شیر خوارش جدا نکند، و آن قدر شیرش را ندوشد که به بچه او زیان برساند»
در روایت دیگری از مردی به نام نجیح آمده: «حسن‌بن‌علی(علیه السلام) را دیدم که غذا می‌خورد و سگی نیز در پیش روی او بود که آن حضرت هر لقمه‌ای که می‌خورد، لقمه دیگری همانند آن را به آن سگ می‌داد. من که آن منظره را دیدم به آن حضرت عرض کردم: اجازه می‌دهی من این سگ را با سنگ بزنم و از سر سفره شما دور کنم؟ در جواب من فرمود: او را به‌حال خود واگذار که من از خدای عز و جل شرم دارم که حیوان روح‌داری در روی من نگاه کند و من چیزی بخورم و به او نخورانم!». (2)
اگر چه برخی از حیوانات همچون سگ، از لحاظ شرعی و اسلامی بر نجاست آن تاکید شده که باید با حفظ و رعایت موازین شرعی از انتقال نجاست آن به خویش جلوگیری کرد، اما این موضوع باعث نشده که "دین" نسبت به آن بی‌تفاوت باشد و برای "حیوان‌آزاری" عقوبتی ندیده باشد.
«امام صادق (علیه السلام) می‌فرمود: «زنی به سبب آن که گربه‌ای را بسته بود تا از تشنگی مرد، به عذاب خدا گرفتار آمد.». (3) مسلمانان حق ندارند حیوانی را بیازارند یا حتی به آن ناسزا بگویند! (4) از این رو پیامبر اکرم در حدیثی می فرماید: «اگر ستمی که بر حیوانات می‌کنید بر شما بخشیده شود، بسیاری از گناهان شما بخشوده شده است». (5)
اگر چه برخی از حیوانات همچون سگ، از لحاظ شرعی و اسلامی بر نجاست آن تاکید شده که باید با حفظ و رعایت موازین شرعی از انتقال نجاست آن به خویش جلوگیری کرد، اما این موضوع باعث نشده که "دین" نسبت به آن بی‌تفاوت باشد و برای "حیوان‌آزاری" عقوبتی ندیده باشد
هم‌باشی با حیوانات، تکنیک دیگری برای مقابله با "دین"
بسیاری از رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور، گزارش‌هایی برای مخاطب ایرانی از مزایای استفاده از حیوانات به‌ویژه سگ در خانه منتشر می‌کنند و از مزایای نگهداری حیوانات داخل خانه مانند افزایش طول عمر، افزایش روابط اجتماعی، رسیدن به آرامش بیشتر، افزایش سلامتی بدن و... نام می‌برند و در واقع هم‌باشی با حیوانات را عاملی آرام‌بخش برای انسان امروزی معرفی می‌کنند
در آموزه‌های دینی و سیرۀ پیشوایان دین در رابطه با مسئلۀ نگهداری حیوانات خانگی از قبیل خروس، مرغ، گوسفند، بز ماده شیرده و کبوتر و حتی مواظبت از گربه روایاتی به دست ما رسیده که وجود این روایات استحباب و ثواب در امر نگهداری این‌گونه حیوانات را می‌رساند، بنابراین نگاه دقیق دین و آموزه‌ای اسلامی به امر نگهداری حیوانات خانگی می‌توان مبیّن اهتمام آموزه‌های دینی به بهره‌گیری از فواید حیوانات خانگی و نیز رعایت حقوق حیوانات باشد؛ اما این آموزه‌ها در دین تفاوت ماهوی با سبک زندگی غربی در رابطه با زندگی با حیوانات دارد.
سبک زندگی غربی تبلیغ شده توسط این رسانه‌ها، به هم‌باشی با حیوانات در داخل خانه و حتی در رختخواب برای پر کردن خلاءهای عاطفی توصیه می‌کند اما در آموزه‌های دینی بین محیط زندگی افراد (خانه) با محیط زندگی این حیوانات (حیاط خانه یا محل نگهداری نزدیک خانه) فرق قائل شده تا علاوه بر پاکیزگی محل زندگی، ساختار خانواده دچار تزلزل نگردد.
در رابطه با سگ نیز در روایات توصیه شده (6) که در اموری مانند نگهبانی منازل، دام و یا شکار و یا جهت کاربردهای جدیدی در همان راستای حفاظت همانند جستجوی مواد منفجره، مواد مخدر و نیز عملیات امداد و نجات در زلزله‌ها و بلایای طبیعی و موارد مشابه دیگر از این حیوان بهره گرفت، در غیر این صورت، نگهداری از سگ نکوهش شده است.
در واقع رسانه‌هایی مانند شبکه «من و تو»، بی‌بی‌سی فارسی، صدای آمریکا و سایت‌های دیگر از این جریان با معرفی و تبلیغ این فرهنگ آوردن حیوانات به‌ویژه سگ به داخل خانه و حریم خصوصی، به دنبال پاسخ دادن به خلاءهای بوجود آمده از تضعیف خانواده‌ای است که خود آنها متهم ردیف اول برای تضعیف این نهاد استراتژیک هستند.
رسانه‌هایی مانند شبکه «من و تو»، بی‌بی‌سی فارسی، صدای آمریکا و سایت‌های دیگر از این جریان با معرفی و تبلیغ این فرهنگ، به دنبال پاسخ دادن به خلأ های بوجود آمده از تضعیف خانواده‌ای است که خود آنها متهم ردیف اول برای تضعیف این نهاد استراتژیک هستند
افزایش مداومِ علاقه به نگهداری از حیوانات مختلف در خانه، گزینه‌ای است برای رفع خلأهای احساسی که از کاستی گرفتن روابط عمیق عاطفی در جوامع مدرن ناشی می‌شود، در این خصوص به‌ویژه پدیده کم‌فرزندی و بی‌فرزندی می‌تواند نقش ویژه‌ای داشته باشد. تحقیقات نشان داده که نحوه ارتباط صاحبان با حیوانات خانگی و واکنش آنها به این حیوانات، بسیار شبیه به پاسخ والدین به فرزندانشان است و حتی احساسات و تغییرات فیزیولوژیکی که در این افراد در اثر زندگی با این حیوانات برانگیخته می‌شود، بسیار شبیه به واکنش والدین به فرزندان است. (7)
در خانواده‌های غربی تک والدینی و زندگی مجردی به امری معمولی تبدیل شده و انسان‌های این جامعه برای از بین بردن تبعات روانی و عاطفی این نوع از زندگی به جای اصلاح سیستم جامعه، به زندگی با حیوانات پناه برده‌اند و حالا همین نسخه توسط این رسانه‌ها برای مردم ایران پیچیده می‌شود.
افزایش مداومِ علاقه به نگهداری از حیوانات مختلف در خانه، گزینه‌ای است برای رفع خلأهای احساسی که از کاستی گرفتن روابط عمیق عاطفی در جوامع مدرن ناشی می‌شود، در این خصوص به‌ویژه پدیده کم‌فرزندی و بی‌فرزندی می‌تواند نقش ویژه‌ای داشته باشد
هرآنچه رنگ "دین" ندهد، آنم آرزو است!
مشکل رسانه‌های فارسی زبان خارج از کشور با "دین"، داستان هزار و یک شبی است که هیچ‌گاه تمام نمی‌شود؛ شاید در قوانین مجازات "حیوان‌آزاری" در قانون اساسی خلأ هایی وجود داشته باشد که البته در صورت ضعیف بودن این قوانین، باید هرچه سریع‌تر توسط قوه‌های قضاییه و مجلس برطرف شود، اما این موضوع بهانه‌ای برای تخریب "دین" است. پوشش ندادن بسیاری از جنایت‌های آمریکا، عربستان و رژیم صهیونیستی دلیلی برای دل‌سوز نبودن این رسانه‌ها برای حیوانات است؛ زیرا زمانی که مادران و کودکانی که در بمباران‌ها و حملات نظامی در کشورهایی مانند یمن، سوریه، لبنان و فلسطین جان خود را از دست می‌دهند و اهمیتی برای آنها ندارد، حال چطور "حقوق حیوانات" برای آنها مهم می‌شود؟
ترویج قسمت‌هایی از سبک زندگی غربی مانند زندگی با سگ و گربه برای مردم ایران که ریشه اعتقادی دینی دارند و خانواده دوست محسوب می‌شوند، چیزی جز مخالفت و ضربه زدن به احکام و قوانین دین با هر بهانه‌ای نیست
از طرفی ترویج قسمت‌هایی از سبک زندگی غربی مانند زندگی با سگ و گربه برای مردم ایران که ریشه اعتقادی دینی دارند و خانواده دوست محسوب می‌شوند، چیزی جز مخالفت و ضربه زدن به احکام و قوانین دین با هر بهانه‌ای نیست.
سازمان‌هایی مانند صدا و سیما و آموزش و پروش باید از طرفی روی فرهنگ احترام به حیوان و عدم آزار به آنان و از طرف دیگر روی زندگی با حیوانات اما نه در رختخواب و خانه، کار آموزشی و فرهنگی کنند تا ابتدا جامعه ایرانی دچار افراط (حیوان‌آزاری توسط معدودی روان‌پریش) و تفریط (دادن پز اجتماعی با نگهداری حیوان در خانه) نشود و همچنین با آگاهی‌بخشی از چهره واقعی "دین" غبارزدایی کنند.
پی‌نوشت:
(1) نهج البلاغه ، نامه 25 ، صفحه 425 ترجمه دکتر علی شیروانی.
(2) بحار الانوار، ج 43، ص 352، مقتل الحسین موفق ابن احمد، ص 102.
(3) مکارم الاخلاق، میرزا حسین طبرسی، ج 1، ح 864، ص 280.
(4) میزان الحکمه، محمد ری شهری، ج 3، ح 1343.
(5) همان، ح 4520، ص 981.
(6) بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج62، ص 53 ـ وسائل الشيعة، ج 11 ،ص530.
(7) مستند The Secret Life of the Dog.
منابع:
1. مقاله حقوق حیوانات از دیدگاه اسلام و غرب: ع٫ پاکدل استادیار گروه علوم دامی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج - م. چنگیز دانشجوی کارشناسی ارشد رشنه علوم قرآن و حدیث دانشگاه ازاد اسلامی واحد کرج.
2. جامعه شناسی گسترش پدیده «حیوانات خانگی» در ایران: سجاد علیزاده.
3. سایت دخت ایران: نگهداری حیوانات از منظر دین