به گزارش مشرق، در يك روز معمولي ريموت كنترل تلويزيون را در دست بگيريد و از شبكه اول شروع كنيد به تغيير شبكهها و جلو برويد. تعداد شبكه‌هايي كه روي آنها مكث كرده‌ايد، بيشتر است يا شبكه‌هايي كه به سرعت از آنها گذشته‌ايد يا به اصطلاح از رويشان پريده‌ايد؟! اين امتحان شخصي نشان مي‌دهد از نظر يك بيننده تلويزيون چه شبكه‌اي بيننده دارد و چه شبكه‌اي نه، نتايج اين امتحان را با دوستانتان در ميان بگذاريد، آن گاه متوجه مي‌شويد چند شبكه را هم شما از رويشان پريده‌ايد و هم دوستان، حالا فرض كنيد اگر اين شبكهها نبود، چه تغييري در برنامه روزانه تماشاي تلويزيون شما پيدا مي‌شد؟!
حذف هميشه آخرين راه نيست
آخرين روزهاي اسفند شبكه‌هاي «شما» و «بازار» منحل شده و به تاريخ پيوستند. قرار بر اين بود كه با حذف اين دو شبكه نيروي انساني آنها نيز تعديل شود و از بار مالي سازمان صداوسيما كاسته شود، اما مي‌شود تا هميشه به سياست حذفي اكتفا كرد؟ مسلماً كه پاسخ منفي است و حتي بايد در آينده نزديك بنا به نيازهاي مخاطبان شبكه‌هاي جديدي نيز به منظومه شبكه‌هاي تخصصي افزود. هم اكنون جاي شبكه‌اي كه به طور تخصصي به سبك زندگي ايراني – اسلامي بپردازد، در ميان شبكه‌هاي سيما خالي است.
تلويزيون از انبساط تا انقباض
عزت‌الله ضرغامي با راه‌اندازي شبكه‌هاي تخصصي مانند «آموزش»، «قرآن»، «بازار»، «مستند»، «نسيم»، «تماشا»، «نمايش»، «ورزش»، «پويا»، «سلامت» و «شما» در فاصله چند سال تعداد شبكه‌هاي تلويزيوني را چند برابر كرد. شبكه‌هاي سراسري روزگاري تنها انتخاب‌هاي تلويزيوني بودند. امروز آنها مجبورند با شبكه‌هاي ديجيتالي رقابت كنند. در اين رقابت شرايط براي شبكه چهار كه حتي پيش از شبكه‌هاي ديجيتالي نيز نسبت به شبكه‌هاي ديگر بينندگان كمتري داشت، سخت‌تر شده است.
فرصتي براي كيفي‌سازي شبكهها
شبكه‌هاي مشهور تلويزيوني در دنيا تلاش مي‌كنند كانال‌هاي تخصصي ايجاد كنند تا با پاسخگويي به نيازهاي تعداد بيشتري از بينندگان بر دامنه تأثير‌گذاري خود بيفزايند. شبكه‌هاي تخصصي در صداوسيما نيز بر همين مبنا شكل گرفتند، اما سرنوشت‌هاي متفاوتي پيدا كردند. برخي از شبكهها مانند «خبر» با تغيير مديريت و ايجاد رويكردي جديد در پوشش اخبار، توانسته بينندگانش را افزايش دهد و به يك شبكه مرجع تبديل شود. شبكه «مستند» نيز راه مشابهي را پيموده و اكنون جزو موفق‌ترين‌هاي سيما است؛ شبكه‌اي كه تا قبل از تغيير مديريت يك شبه مرده و بي مخاطب بود، اكنون با رفتن به سمت توليد و تأمين مستندهاي با كيفيت و توجه به علايق اجتماعي مردم و همچنين تغيير كيفيت تصويري و گرافيكي توانسته جاي خوبي بين مخاطبان پيدا كند. از طرف ديگر شبكه «ورزش» نيز تلاش كرده تا سهمش را از پخش مسابقات زنده ورزشي و پوشش بازي‌هاي تيم‌هاي ايراني در رقابت‌هاي مهم جهاني، علاقه‌مندان به ورزش را جذب كند. برنامه فوتبال 120 كه تيم عادل فردوسي پور آن را تهيه مي‌كند، نمونه يك برنامه‌سازي خوب براي اين شبكه است.
شبكه «نسيم» هم امسال پربيننده‌ترين شبكه نوروزي بود. اين شبكه با تمركز روي توليد برنامه‌هاي مخاطب‌پسند و آوردن چهره‌هاي شناخته شده سيما براي برنامه‌سازي توانسته گوي رقابت را از شبكه‌هايي كه قدمت زيادي در سيما دارند، بربايد، اما در مقابل اين شبكه‌هاي موفق، شبكه‌هايي هم هستند كه مديران سيما بايد در رويكرد‌شان بازنگري جدي داشته باشند.
شبكه‌هايي در صف بازنگري
اشتباهي كه سيما درباره شبكه قرآن انجام داد و عنوان شبكه را از شبكه قرآن و معارف با حذف معارف صرفاً شبكه قرآن گذاشت، باعث شد تا برنامه‌هاي معارفي اين شبكه متوقف شود. در صورتي كه اين برنامه‌ها علاقه‌مندان زيادي دارد. براي نمونه برنامه شب آسماني كه با موضوع نقد تفكر و پاسخ به شبهات پيش آمده درباره فرقه وهابيت بود به ناگاه از اين شبكه حذف و تعطيل شد. شبكه قرآن اگر مي‌خواهد به شبكه‌اي پر مخاطب تبديل شود، بايد به سمت توليد برنامه‌هاي معارفي و همچنين پاسخ به پرسش‌ها و نيازهاي مخاطبان در حوزه‌هاي ديني و معارفي برود. نمونه ديگر اين شبكهها شبكه آموزش است. شبكه آموزش سيما در ابتدا با شعار عدالت آموزشي آغاز به كار كرد و برنامه‌هاي آموزشي براي مقاطع مختلف تحصيلي داشت. ولي به مرور ماهيت آموزشي شبكه كم رنگ شده است. در صورتي كه 12/5 ميليون دانش‌آموز و بيش از 4 ميليون دانشجو مي‌توانند از برنامه‌هاي اين شبكه استفاده كنند.
شبكه «سلامت» نمونه‌هاي موفق خارجي زيادي دارد، حالا كه نگاه به شبكه‌هاي خارجي و الگو‌برداري از برنامه‌هاي آنها در تلويزيون متداول است، چرا مديران اين شبكهها سراغ اين كار نمي‌روند؟ بايد گفت گرافيك اين شبكه تلويزيوني نسبت به نمونه‌هاي خارجي بسيار نازل و نوع ارائه برنامه‌ها به شدت مبتدي است.
اما بي‌شك در بين شبكه‌هاي سيما بيشترين شبكه‌اي كه نياز به بازنگري جدي و عميق دارد، شبكه كودك و نوجوان باشد. شبكه كودك و نوجوان، يا همان «پويا» چند ماهي است كه مديريت جديدي را تجربه مي‌كند كه با تقسيم‌بندي سني باعث شد تا شبكه «نونهال»(پويا) و «كودك» ايجاد شود و قول داده است در آينده نزديك شبكه «نوجوان» را نيز ايجاد كند. طبق آمار سال 90، 23 درصد جمعيت كشور زير 15 سال است؛ يعني جمعيت هدف شبكه كودك و نوجوان. با اين وجود هيچ كدام از برنامه‌هاي شاخص كودك و نوجوان تلويزيون متعلق به اين شبكه نيستند. تا پيش از راه‌اندازي شبكه استاني تهران با كيفيتHD، شبكه HD سيما اقدام به پخش فيلم‌هاي سينمايي با كيفيت HD مي‌كرد. با تغيير ماهيت شبكه HD و تولد شبكه استاني تهران، پخش فيلم‌هاي سينمايي با كيفيت HD نيز كاهش پيدا كرده است. حالا نوبت شبكه نمايش است كه فرصت ديدن فيلم‌هاي HD را به مخاطبانش بدهد. اين شبكه بايد بازنگري نيز در فيلم‌هايي كه در جدول پخش قرار مي‌دهد انجام دهد، مسلماً استقبال از فيلم‌هاي روز جهان بيشتر از فيلم‌هاي بي نام و نشان است.
رقباي نفسگير
تجربه شبكه‌هاي حذف شده نشان مي‌دهد بينندگان تلويزيون چندان صبور نيستند و اگر شبكه‌اي را دوست نداشته باشند، آن را خيلي سريع رد مي‌كنند. روز‌هايي را پشت سر مي‌گذاريم كه سريال‌هاي شبكه نمايش خانگي بيشتر از شبكه‌هاي تلويزيوني مخاطب دارند و تلويزيون مجبور مي‌شود مجري‌اش را از يك سايت اينترنتي به تلويزيون برگرداند كه مخاطبانش را بالا ببرد. تكليف شبكه‌هاي ماهواره‌اي هم معلوم است. اينترنت و ماهواره جاهاي خالي برنامه‌هاي جذاب تلويزيوني را پر مي‌كنند و اگر تلويزيون در اين رقابت نفسگير كم بياورد و برنامه‌هايش چنگي به دل بينندگانش نزند، بازنده خواهد بود.
حذف هميشه آخرين راه نيست
آخرين روزهاي اسفند شبكه‌هاي «شما» و «بازار» منحل شده و به تاريخ پيوستند. قرار بر اين بود كه با حذف اين دو شبكه نيروي انساني آنها نيز تعديل شود و از بار مالي سازمان صداوسيما كاسته شود، اما مي‌شود تا هميشه به سياست حذفي اكتفا كرد؟ مسلماً كه پاسخ منفي است و حتي بايد در آينده نزديك بنا به نيازهاي مخاطبان شبكه‌هاي جديدي نيز به منظومه شبكه‌هاي تخصصي افزود. هم اكنون جاي شبكه‌اي كه به طور تخصصي به سبك زندگي ايراني – اسلامي بپردازد، در ميان شبكه‌هاي سيما خالي است.
تلويزيون از انبساط تا انقباض
عزت‌الله ضرغامي با راه‌اندازي شبكه‌هاي تخصصي مانند «آموزش»، «قرآن»، «بازار»، «مستند»، «نسيم»، «تماشا»، «نمايش»، «ورزش»، «پويا»، «سلامت» و «شما» در فاصله چند سال تعداد شبكه‌هاي تلويزيوني را چند برابر كرد. شبكه‌هاي سراسري روزگاري تنها انتخاب‌هاي تلويزيوني بودند. امروز آنها مجبورند با شبكه‌هاي ديجيتالي رقابت كنند. در اين رقابت شرايط براي شبكه چهار كه حتي پيش از شبكه‌هاي ديجيتالي نيز نسبت به شبكه‌هاي ديگر بينندگان كمتري داشت، سخت‌تر شده است.
فرصتي براي كيفي‌سازي شبكهها
شبكه‌هاي مشهور تلويزيوني در دنيا تلاش مي‌كنند كانال‌هاي تخصصي ايجاد كنند تا با پاسخگويي به نيازهاي تعداد بيشتري از بينندگان بر دامنه تأثير‌گذاري خود بيفزايند. شبكه‌هاي تخصصي در صداوسيما نيز بر همين مبنا شكل گرفتند، اما سرنوشت‌هاي متفاوتي پيدا كردند. برخي از شبكهها مانند «خبر» با تغيير مديريت و ايجاد رويكردي جديد در پوشش اخبار، توانسته بينندگانش را افزايش دهد و به يك شبكه مرجع تبديل شود. شبكه «مستند» نيز راه مشابهي را پيموده و اكنون جزو موفق‌ترين‌هاي سيما است؛ شبكه‌اي كه تا قبل از تغيير مديريت يك شبه مرده و بي مخاطب بود، اكنون با رفتن به سمت توليد و تأمين مستندهاي با كيفيت و توجه به علايق اجتماعي مردم و همچنين تغيير كيفيت تصويري و گرافيكي توانسته جاي خوبي بين مخاطبان پيدا كند. از طرف ديگر شبكه «ورزش» نيز تلاش كرده تا سهمش را از پخش مسابقات زنده ورزشي و پوشش بازي‌هاي تيم‌هاي ايراني در رقابت‌هاي مهم جهاني، علاقه‌مندان به ورزش را جذب كند. برنامه فوتبال 120 كه تيم عادل فردوسي پور آن را تهيه مي‌كند، نمونه يك برنامه‌سازي خوب براي اين شبكه است.
شبكه «نسيم» هم امسال پربيننده‌ترين شبكه نوروزي بود. اين شبكه با تمركز روي توليد برنامه‌هاي مخاطب‌پسند و آوردن چهره‌هاي شناخته شده سيما براي برنامه‌سازي توانسته گوي رقابت را از شبكه‌هايي كه قدمت زيادي در سيما دارند، بربايد، اما در مقابل اين شبكه‌هاي موفق، شبكه‌هايي هم هستند كه مديران سيما بايد در رويكرد‌شان بازنگري جدي داشته باشند.
شبكه‌هايي در صف بازنگري
اشتباهي كه سيما درباره شبكه قرآن انجام داد و عنوان شبكه را از شبكه قرآن و معارف با حذف معارف صرفاً شبكه قرآن گذاشت، باعث شد تا برنامه‌هاي معارفي اين شبكه متوقف شود. در صورتي كه اين برنامه‌ها علاقه‌مندان زيادي دارد. براي نمونه برنامه شب آسماني كه با موضوع نقد تفكر و پاسخ به شبهات پيش آمده درباره فرقه وهابيت بود به ناگاه از اين شبكه حذف و تعطيل شد. شبكه قرآن اگر مي‌خواهد به شبكه‌اي پر مخاطب تبديل شود، بايد به سمت توليد برنامه‌هاي معارفي و همچنين پاسخ به پرسش‌ها و نيازهاي مخاطبان در حوزه‌هاي ديني و معارفي برود. نمونه ديگر اين شبكهها شبكه آموزش است. شبكه آموزش سيما در ابتدا با شعار عدالت آموزشي آغاز به كار كرد و برنامه‌هاي آموزشي براي مقاطع مختلف تحصيلي داشت. ولي به مرور ماهيت آموزشي شبكه كم رنگ شده است. در صورتي كه 12/5 ميليون دانش‌آموز و بيش از 4 ميليون دانشجو مي‌توانند از برنامه‌هاي اين شبكه استفاده كنند.
شبكه «سلامت» نمونه‌هاي موفق خارجي زيادي دارد، حالا كه نگاه به شبكه‌هاي خارجي و الگو‌برداري از برنامه‌هاي آنها در تلويزيون متداول است، چرا مديران اين شبكهها سراغ اين كار نمي‌روند؟ بايد گفت گرافيك اين شبكه تلويزيوني نسبت به نمونه‌هاي خارجي بسيار نازل و نوع ارائه برنامه‌ها به شدت مبتدي است.
اما بي‌شك در بين شبكه‌هاي سيما بيشترين شبكه‌اي كه نياز به بازنگري جدي و عميق دارد، شبكه كودك و نوجوان باشد. شبكه كودك و نوجوان، يا همان «پويا» چند ماهي است كه مديريت جديدي را تجربه مي‌كند كه با تقسيم‌بندي سني باعث شد تا شبكه «نونهال»(پويا) و «كودك» ايجاد شود و قول داده است در آينده نزديك شبكه «نوجوان» را نيز ايجاد كند. طبق آمار سال 90، 23 درصد جمعيت كشور زير 15 سال است؛ يعني جمعيت هدف شبكه كودك و نوجوان. با اين وجود هيچ كدام از برنامه‌هاي شاخص كودك و نوجوان تلويزيون متعلق به اين شبكه نيستند. تا پيش از راه‌اندازي شبكه استاني تهران با كيفيتHD، شبكه HD سيما اقدام به پخش فيلم‌هاي سينمايي با كيفيت HD مي‌كرد. با تغيير ماهيت شبكه HD و تولد شبكه استاني تهران، پخش فيلم‌هاي سينمايي با كيفيت HD نيز كاهش پيدا كرده است. حالا نوبت شبكه نمايش است كه فرصت ديدن فيلم‌هاي HD را به مخاطبانش بدهد. اين شبكه بايد بازنگري نيز در فيلم‌هايي كه در جدول پخش قرار مي‌دهد انجام دهد، مسلماً استقبال از فيلم‌هاي روز جهان بيشتر از فيلم‌هاي بي نام و نشان است.
رقباي نفسگير
تجربه شبكه‌هاي حذف شده نشان مي‌دهد بينندگان تلويزيون چندان صبور نيستند و اگر شبكه‌اي را دوست نداشته باشند، آن را خيلي سريع رد مي‌كنند. روز‌هايي را پشت سر مي‌گذاريم كه سريال‌هاي شبكه نمايش خانگي بيشتر از شبكه‌هاي تلويزيوني مخاطب دارند و تلويزيون مجبور مي‌شود مجري‌اش را از يك سايت اينترنتي به تلويزيون برگرداند كه مخاطبانش را بالا ببرد. تكليف شبكه‌هاي ماهواره‌اي هم معلوم است. اينترنت و ماهواره جاهاي خالي برنامه‌هاي جذاب تلويزيوني را پر مي‌كنند و اگر تلويزيون در اين رقابت نفسگير كم بياورد و برنامه‌هايش چنگي به دل بينندگانش نزند، بازنده خواهد بود.