گروه اقتصادي مشرق - مجلس در مصوبه اخیر خود دولت را مکلف کرده یارانه 3 دهک درآمدی بالای جامعه و کلیه افرادی که درآمد سالانه آنها حداقل 35 میلیون تومان (معادل رقمی حدود 3 میلیون تومان در ماه) باشد حذف کند.

این مصوبه با انتقاد و مخالفت دولت مواجه شده است. استدلال دولت این است که اولا شناسایی 3 دهک ممکن نیست، ثانیا 3 دهک پردرآمد کشور به جمعیت مدنظر مجلس یعنی 24 میلیون نفر نمی‌رسد.

هرچند استدلال دولت بیشتر به بهانه می‌ماند و با استفاده از بانک‌های اطلاعاتی همچون حساب‌های بانکی به راحتی می‌توان پولدارها را شناسایی کرد، اما برای ارزیابی مناسب در این باره بهتر است به گزارش بودجه خانوار که از سوی بانک مرکزی منتشر شده، مراجعه کرد.

گزارش بودجه خانوار به طور سالانه از سوی بانک مرکزی تهیه می‌شود که تعيين هزينه و درآمد كل خانوارها در بين طبقات مختلف جامعه جهت اتخاذ تصميم در مورد تامين رفاه نسبي و حداقل معيشت، یکی از اهداف این گزارش است که در مسئله حذف یارانه پردرآمدها می‌تواند به کار می‌آید.

گزارش بودجه خانوار از سوم ارديبهشت ماه هر سال تا پايان فروردين ماه سال بعد تهیه می‌شود. تكميل پرسشنامه بررسي بودجه خانوار از طريق مراجعه مستقيم متصديان جمع آوري آمارهاي اقتصادي بانك مركزي به خانوارهاي نمونه و مصاحبه (با حضور سرپرست) صورت مي گيرد. به همین دلیل، نتایج این گزارش از دقت بالایی برخوردار است.

در سال 1393 بررسي از هزينه و درآمد خانوارهاي ساكن در مناطق شهري ايران در 79 شهر و با مراجعه به 12659 خانوار نمونه انجام شده است.

در گزارش‌های بودجه خانوار، هزینه و درآمد خانوارها پرسیده شده و اطلاعات آن جمع‌آوری می‌شود. اما از آنجا که در فرهنگ کشورمان، معمولا مردم، درآمد واقعی خود را ذکر نمی‌کنند و رقم پایین‌تر را اعلام می‌کنند، کارشناسان برای ارزیابی وضعیت واقعی درآمد خانوارها به اطلاعات هزینه‌ای اعلام‌شده رجوع می‌کنند.

زیرا سرجمع هزینه خانوارها به نوعی بیانگر حداقل درآمد واقعی آنها است. به عبارت دیگر هزینه‌ای که یک خانوار در طول سال می‌کند، نشان می‌دهد که این خانوار در طول سال از چنین سطح درآمدی برخوردار بوده که توانسته معادل آن خرج کند.

* بودجه خانوار چه می‌گوید؟

بر اساس آمارهای بانک مرکزی از طبقه‌بندی متوسط هزينه ناخالص سالانه خانوارها در سال 1393، می‌توان مصوبه مجلس درباره حذف یارانه خانوارهای با درآمد سالانه حداقل 35 میلیون تومان را تحلیل کرد.

بر اساس گزارش بودجه خانوار سال 93، بیش از 33 درصد خانوارهای شهری کشور در این سال تقریبا  درآمد سالانه‌ای نزدیک یا بالاتر از معیار 35 میلیون تومان مدنظر مجلس داشته‌اند.

مطابق این گزارش، درآمد سالانه حدود 14.9 درصد خانوارهای شهری بین 33 تا 46 میلیون تومان، 9.1 درصد بین 46 میلیون تا 64 میلیون، 5.4 درصد بین 64 میلیون تا 90 میلیون، 2.3 درصد بین 90 تا 127 میلیون و 1.2 درصد بین 127 میلیون تا 178 میلیون تومان بوده و 6/ 0 درصد هم درآمد سالانه بالای 178 میلیون تومان داشته‌اند.

در مجموع 33.5 درصد خانوارهای شهری در سال 93 درآمد سالانه بالای 33 میلیون تومان داشته‌اند.

با توجه به این که مجموع نرخ تورم در 2 سال اخیر بالای 25 درصد بوده است، طبیعتا درآمد این اقشار نیز در سال جاری به بالای 35 میلیون تومان (معیار مصوبه مجلس) خواهد رسید. بنابراین می‌توان گفت در سطح مناطق شهری، مصوبه مجلس قابل اجرا است.

از آنجا که طبق سرشماری سال 90، بیش از 70 درصد جمعیت ایران در شهرها ساکن بودند، بنابراین از جمعیت حدودا 78 میلیونی فعلی کشور به طور تخمینی 54 میلیون نفر در مناطق شهری سکونت دارند که مطابق گزارش بودجه خانوار بانک مرکزی، 33 درصد آنها درآمد سالانه بالای 33 میلیون دارند که حدودا 18 میلیون نفر از جمعیت کل کشور را شامل می‌شود.

 

با این حال از آنجا که معمولا درآمد روستانشینان کمتر از شهری‌ها است، درباره این که چه تعداد از روستائیان مشمول 3 دهک پردرآمدی قرار بگیرند، نمی‌توان با دقت پاسخ گفت.