1) پیشگیری نوع اول :
هدف پیشگیری نخستین، اطمینان حاصل کردن از عدم بروز یک بیماری ، فرایند یا مشکل است .
2) پیشگیری نوع دوم :
هدف پیشگیری نوع دوم ، شناسایی یا تغییر و اصلاح یک بیماری ، فرایند ، یا مشکل در کوتاه‌ترین مدت بعد از بروز آن می‌باشد .
3) پیشگیری نوع سوم ؛
هدف پیشگیری نوع سوم : متوقف ساختن یا کند کردن جریان پیشرفت یک بیماری ، فرایند یا مشکل و پیامدهای آن است ، حتی اگر حالت و وضع اصلی همچنان ادامه یابد .
با توجه به این تعریف ، اصول اساسی پیشگیری از سوء مصرف مواد که عمدتاً مبتنی بر پیشگیری نوع اول هستند در بین کودکان و نوجوانان را می توان به شرح زیر در نظر گرفت :
▪ اصل اول) برنامه‌های پیشگیری باید عوامل محافظت‌کننده را افزایش و عوامل خطرساز را کاهش دهند .
▪ اصل دوم) برنامه پیشگیری باید تمام انواع سوء مصرف مواد را تحت پوشش قرا ردهد.
▪ اصل سوم) برنامه‌های پیشگیری باید متناسب با بافت بومی و مواد رایج در یک محله یا شهر صورت پذیرد .
▪ اصل چهارم) برنامه‌های پیشگیری باید به عوامل خطرآفرین در مخاطبین خاص ، سن ، نژاد ، جنسیت ، توجه خاص داشته باشند .
▪ اصل پنجم) برنامه‌های پیشگیری باید مبتنی بر تقویت روابط خانوادگی و مهارتهای فرزندپروری و … باشند . یعنی : نظارت و مراقبت والدین ، اطلاع‌رسانی و آموزش والدین ، مداخلات مقطعی و کوتاه مدت در خانواده .
▪ اصل ششم) برنامه‌های پیشگیری باید عوامل خطرساز اولیه کودکی و نوجوانی مثل رفتارهای پرخاشگرانه ، مهارتهای اجتماعی ضعیف و مشکلات تحصیلی را شناسائی کنند .
▪ اصل هفتم) برنامه‌های پیشگیری برای مدارس ابتدایی باید ارتقاء یادگیری های تحصیلی و اجتماعی ـ هیجانی را به منظور نشان دادن عوامل خطرآفرین مثل پرخاشگری ، شکست تحصیلی ، و ترک تحصیل هدف قرار دهد .
آموزش باید متمرکز بر مهارتهای زیر باشد :
ـ خود کنترلی
ـ آگاهی هیجانی
ـ ارتباطات
ـ حل مسئله اجتماعی
ـ حمایت تحصیلی به خصوص در مهارت خواندن
▪ اصل هشتم) برنامه‌های پیشگیری برای دانش‌آموزان مدارس راهنمایی و دبیرستان باید صلاحیتهای تحصیلی و اجتماعی را ارتقاء دهد ، همراه با مهارتهای زیر :
ـ عادت به مطالعه و حمایت تحصیلی
ـ ارتباطات
ـ روابط با همسالان
ـ خودکارآمدی و جرأت‌ورزی
ـ مهارتهای مقاومت در برابر مواد
ـ تقویت نگرشهای ضد مواد
ـ تقویت تعهد شخصی در برابر سوء مصرف مواد
▪ اصل نهم) برنامه‌های پیشگیری در جمعیت عمومی باید در نقاط انتقالی کلیدی جهت یافته باشند مثل گذار از ابتدایی به مقطع راهنمایی که می تواند اثرات سودمندی را حتی در خانواده‌های پرخطر و کودکان پرخطر ایجاد نماید . در اینجا صرفاً جمعیت در معرض خطر، هدف نیست و از این رو کاهش برچسب‌زنی و افزایش روابط مدرسه و جامعه را در بردارد .
▪ اصل دهم) برنامه‌های پیشگیری جامعه مدار که دو برنامه یا بیشتر از دو برنامه را ترکیب می‌کنند ، برنامه‌های اثربخش‌تری هستند. مثل تلفیق برنامه‌های خانواده مدار و مدرسه مدار که می تواند نسبت به یک برنامه به تنهایی اثربخش‌تر باشند .
▪ اصل یازدهم) برنامه‌های پیشگیری جامعه مدار باید در زمینه‌های متعدد برای مردم مثل مدارس ، انجمن‌ها ، سازمانهای مذهبی و رسانه‌ای قابل دسترس باشد .
منبع: بیتوته