منطقه استراتژیک غوطه شرقیه واقع در حاشیه شرقیه شهر دمشق پایتخت سوریه طی روزهای اخیر صحنه دور جدید درگیری‌های خونین داخلی میان گروه‌های تروریستی تکفیری فعال در آن بوده که باید آن را به جنگ میان فرزندان یک خانه تعبیر کرد! از سه روز پیش گروه‌های تروریستی تکفیری "فیلق الرحمن و اجناد الشام (ارتش آزاد) و جیش فسطاط (احرارالشام، جبهه النصره، فجر الامه)" با تشکیل یک اتحاد، حملات گسترده‌ای را به مراکز نظامی و اماکن استقرار نیروهای گروه تروریستی تکفیری "جیش الاسلام" (القاعده و اخوان المسلمین سوریه) انجام داده اند که طی آن صدها تن دستگیر و گروهی از بهترین فرماندهان و اعضای این گروه به هلاکت رسیده‌اند.

کانون درگیری‌ها میان طرفین در شهرهای "زملكا، جسرين، حمورية، عين ترما، مسرابا و كفربطنا" واقع در بخش جنوبی و غربی غوطه قرار دارد که طی آن مقرهای گروه جیش الاسلام مورد حملات شدید گروه‌های فیلق الرحمن و جبهه النصره قرار گرفته و تسلیحات و امکانات آنها غارت و نیروهای مستقر در آنها نیز همگی کشته و اسیر شدند.

در میان کشته‌های جیش الاسلام می‌توان به "ابوانس السامر" عضو شورای نظامی جیش الاسلام و مسئول گردان تک تیراندازان آن (عامل کشتار 50 سرباز ارتش سوریه در منطقه تل صوان در ماه گذشته)، نعمان رمضان ملقب به ابوعبدو فرمانده بخش تونل جیش الاسلام، خلدون غزاوی ملقب به ابوهمام فرمانده جبهه شمالی غوطه در جیش الاسلام" و همچنین "ابوهمام" رئیس ستاد درنده و تندخوی جیش الاسلام به چشم میخورد که سوابق طولانی در کشتار مخالفان این گروه در غوطه شرقیه داشته است. 

(ویدئوی منتشره از سوی جیش الاسلام در رثای ابوانس السامر عامل جنایت کشتار 50 سرباز ارتش سوریه در تل صوان غوطه)

بلافاصله پس از این حمله، "اسلام علوش" سخنگوی گروه جیش الاسلام که پسرعموی زهران علوش رهبر مقبور این گروه نیز هست، با انتشار بیانیه های شدید اللحن در فضای مجازی گروههای مخالف را شدیدا نکوهش کرده و خواستار تخلیه مقرهای جیش الاسلام، تحویل کلیه امکانات موجود در آن، آزادسازی اسرای این گروه و تحویل مرتکبین این حملات گردید. نکته قابل ذکر در این میان اشاره رسانه های جیش الاسلام به سوابق هلاک شدگان اخیر این گروه توسط رقبا بود.

بطور مثال نعمان رمضان مسئول حفر تونل‌های زیر زمینی در مناطق تماس با نیروهای ارتش سوریه بود. وی فرمانده حمله به شهرک کارگری عدراء در شمال غوطه بود که طی آن صدها کارگر شیعه و علوی به همراه خانواده‌هایشان در گورهای دسته جمعی دفن شدند. اجساد قربانیان پس از آزادسازی منطقه از سوی مدافعان حرم و ارتش سوریه در حالی پیدا شد که برخی از آنها بیماران درمانگاه بوده و در حالی زنده به گور شده بودند که سرم به آنها متصل بود و یا بر روی برانکارد قرار داشتند.

تونل‌های حفر شده معمولا سه کاربرد دارند:

1 - انهدام مراکز استقرار نظامیان سوری از طریق انفجار دهها تن مواد منفجره تعبیه شده

2 - نفوذ به خطوط پشتی مواضع نیروهای ارتش سوریه

3 - نقل و انتقال سلاح و مواد منفجره میان مواضع تروریست‌ها بدون آنکه در خطر رصد و حمله هوایی یا توپخانه‌ای ارتش سوریه

نکته مهم این بیانیه ضرف نظر از لحن تند و تهدیدی آمیز آن، اشاره مستقیم به نام گروه‌های مهاجم (احرارالشام، جبهه النصره، لواء فجرالامه) و وابستگی‌های سازمانی آنها به القاعده می‌باشد که این نخستین بار در طول فعالیت‌های جیش الاسلام است که خود بطور واضح و آشکار متهم به ارتباط سازمانی با شبکه القاعده بوده و فرماندهان آن نیز دارای سوابق طولانی عضویت در این گروه و حضور در جبهه‌های افغانستان و عراق می‌باشند.

اما در مقابل، گروهای مخالف بی توجه به تهدیدات این بیانیه، ضمن گسترش جغرافیایی حملات خود به مناطق حاشیه شهر دوما مرکز غوطه شرقی و مقر اصلی فرماندهی جیش الاسلام، اقدام به قطع خطوط تدارکاتی و ارتباطی نیروهای جیش الاسلام مستقر در بخش جنوبی غوطه شرقیه کردند. جایی که نیروهای این گروه طی دو هفته اخیر درگیر نبردهای شدید با رزمندگان ارتش سوریه و گروه‌های مدافع حرم حضرت زینب (س) در اطراف روستای مرج السلطان و مزارع بالا بوده اند که با پیشروی های مقتدرانه آنها نیز همراه بوده است.

نکته مهم اینکه علی رغم وجود مستنداتی از مشارکت احرارالشام در حملات علیه مقرهای جیش الاسلام (عضویت این گروه در جیش الفسطاط)، این گروه با انتشار بیانیه‌ای رسمی هرگونه دست داشتن خود در دشمنی با "برادران جهادی خود در جیش الاسلام" را تکذیب کرد. این بیانیه تاکید کرده که فرماندهان احرارالشام نه تنها در این حملات مشارکت نداشته‌اند بلکه تماس‌های گسترده‌ای را با رهبران گروه‌های فیلق الرحمن و جبهه النصره برای توقف آن نیز برقرار کرده‌اند. بدنبال این بیانیه و تاکیدات احرارالشام، "حمزه بیرقدار و اسلام علوش" دو سخنگوی جیش الاسلام بطور رسمی از احرارالشام بخاطر حملات رسانه‌های این گروه و اتهامات وارده عذرخواهی کرده‌اند!

علت اختلافات

اختلافات میان گروههای جیش الاسلام، جبهه النصره، فیلق الرحمن و اتحاد اسلامی لاجناد الشام به مسایل مختلفی باز می‌گردد. برتری طلبی و انحصارگرایی جیش الاسلام در زمان رهبری زهران علوش، استفاده از قدرت مطلق نظامی بر علیه گروه‌های رقیب و سوء استفاده از سلاح گرسنگی علیه ساکنین مناطق تحت سیطره گروه‌های رقیب رئوس اصلی تکدر خاطر گروه‌های رقیب از جیش الاسلام بوده است.

اما آنچه جرقه درگیری‌های اخیر و حملات گسترده به مراکز این گروه را زد، وقوع چندین ترور علیه فرماندهان و مسئولان به اصطلاح شرعی جبهه النصره، فیلق الرحمن و اجناد الشام بود که آخرین آنها به ترور سه هفته پیش "شیخ خالد طفور ملقب به ابوسلیمان" مسئول سابق شورای عالی قضایی و شرعی غوطه شرقیه و عضو شورای فرماندهی فیلق الرحمن در اطراف شهر دوما باز می‌گردد.

خودروی حامل وی در هنگام تردد در یکی از جاده‌های غوطه شرقی هدف تیراندازی افراد ناشناس قرار گرفته که طی آن خالد طفور بشدت زخمی و دو بادیگارد مسلح وی نیز کشته شدند. در تحقیقات گروه فیلق الرحمن مشخص شد که این ترور توسط تیم وابسته به تشکیلات امنیتی جیش الاسلام بفرماندهی فردی بنام "محسن عبدالسلام بدرالدین" صورت گرفته و این فرد باید به محکمه شرعی عالی غوطه تحویل گردد. در مقابل جیش الاسلام در بیانیه ای ضمن رد انتساب بدرالدین، مدعی شد که وی از سال 2014 قطع همکاری کرده و اطلاعی از محل استقرار وی موجود نیست. امتناع از تحویل عامل ترور موجب خشم شدید فیلق الرحمن و گروه‌های دیگر از جیش الاسلام شده است.

چند روز پس از ترور مسئول شرعی فیلق الرحمن و امتناع جیش الاسلام از تحویل عامل آن، گروه‌های "جبهه النصره، احرارالشام و لواء فجر الامه" خبر از تشکیل گروهی جدید تحت عنوان "جیش (ارتش) فسطاط المسلمین" (تروریست‌های تکفیری به منطقه غوطه شرقیه دمشق فسطاط مسلمین می گویند) در غوطه خبر دادند. تشکیل جبهه جدید بدون حضور و اطلاع و مشارکت جیش الاسلام خبر از وقوع اختلافات شدید میان این گروه‌ها داشته است.

برای بررسی سابقه اختلافاتات داخلی گروه‌های فعال در غوطه باید به گذشته بازگردیم. زهران علوش فرمانده معدوم گروه تروریستی تکفیری جیش الاسلام بعنوان مرد شماره یک سازمان جاسوسی عربستان سعودی در غوطه شرقیه دمشق تا قبل از کشته شدنش در حمله هوایی 4 ماه پیش بمب افکنهای روسی با استفاده از وجهه کاریزماتیک خود در میان گروههای تکفیری فعال در غوطه و همچنین بهره مندی از تشکیلات فرماندهی منسجم گروه تحت امرش، تلاشهای وسیعی را برای ایجاد یکپارچگی میان گروه های فعال در غوطه بکار بسته بود.

در این راه از دعوت به همگرایی میان گروه‌های زیرمجموعه شبکه تروریستی بین‌المللی القاعده مانند "جبهه النصره" و ارتش آزاد (فیلق الرحمن و اتحاد اسلامی لاجنادالشام) تا سرکوب گروههای وابسته به ارتش آزاد در غوطه شرقی مانند تشکیلات "جیش الامه" که به دستگیری و قتل عام دسته جمعی فرماندهان و هواداران آن منجر شد، همگی نشان دهنده تلاش وی در این راستا بوده است. این تلاشها تا بدان جا موفق بود که طی برهه های مختلف کلیه گروههای شبه نظامی تروریستی تکفیری فعال در غوطه شرقیه تحت لوای "شورای عالی فرماندهی نظامی غوطه شرقیه" به فرماندهی کل "زهران علوش" اقدامات نظامی و اطلاعاتی خود را بر علیه نیروهای ارتش سوریه انجام می دادند.

البته در این میان اختلافاتی نیز میان گروه‌های مختلف حاضر در شورای نظامی غوطه شرقیه دمشق بوجود آمد. این اختلافات بیش از آنکه به مبانی فکری این گروه‌ها و فرماندهانشان بازگردد، به مواردی همچون میزان بهره مندی آنها از امکانات تسلیحاتی قاچاق شده از مرزهای اردن به غوطه شرقیه، احتکار اقلام تدارکاتی نظامی و غیرنظامی موجود در انبارهای زیرزمینی و نوه توزیع آنها میان گروهها و مردم ساکن در مناطق تحت سیطره آنها در غوطه شرقی و نهایتا برخی اقدامات و ناهماهنگی های نظامی و امنیتی میان این گروهها باز می‌گشت که بارها موجب اعتراضات این گروه‌ها به جیش الاسلام و زهران علوش و حتی درگیری های خیابانی و تظاهرات مردمی منجر گردیده بود. 

طی روزهای اخیر یک قطعه ویدئو از جلسه محرمانه و داخلی 6 تن از فرماندهان شورای عالی غوطه شرقیه از جمله زهران علوش فرمانده جیش الاسلام و عبدالناصر شمیر فرمانده فیلق الرحمن منتشر گردید که طی آن حاضرین بشدت زهران علوش را به دلیل احتکار و اختلاس پولهای اهدایی عربستان سعودی (یک مورد به مبلغ 12 میلیون دلار) مورد شماتت قرار می‌دهند. زهران علوش در پاسخ به سوال حاضرین که 12 میلیون دلار اهدایی را چرا تنها به گروه خود جیش الاسلام اختصاص داده مدعی رهبری غوطه شرقیه شده و این موضوع با مخالفت سایر حاضرین مواجه می گردد. 

معترضان رسما جیش الاسلام و رهبر مقبور آن "زهران محمد عبداله علوش" را به سوء استفاده از قدرت و امکانات نظامی جهت سیطره بر غوطه شرقیه و استفاده از سلاح "تجویع" یا گرسنگی علیه ساکنین برای تحت فرمان آوردن آنها متهم می کردند. از سوی دیگر زهران علوش نیز تقریبا تلاشی برای رفع این اعتراضات صورت نداده و با تکیه بر هزاران فرد مسلح تحت امر خود از دو سال پیش اقدامات لازم برای تشکیل امارت و حکومت خود در غوطه شرقی را آغاز کرده بود. در همین راستا، آن دسته از گروههایی که سر تعظیم در برابر وی فرود اوردند در قالب شورای عالی نظامی به حیات خود ادامه دادند که شامل برخی گروهها و دستچات عموما وابسته به اخوان المسلمین سوریه می شدند.

اما برخی گروه‌هایی که حاضر به قرار گرفت تحت لواء جیش الاسلام و پذیرش سلطنت زهران علوش نشدند به سرنوشت سیاهی گرفتار آمدند که شامل دستگیری و زندانی شدن در دهها سیاهچال مخفی و بی نام و نشان، قتل زیر شکنجه، ترور و حذف فیزیکی در انفجار بمب‌های کنار جاده ای و قتل عام خود و خانواده هایشان بود. بعنوان مثال میتوان به سرنوشت گروه "جیش الامه" وابسته به ارتش آزاد اشاره کرد که کلیه فرماندهان ارشد آن یا دستگیر و یا در حملات متعدد به همراه خانواده‌هایشان ترور و کشته شدند. از دستگیر شدگان نیز هرگز هیچگونه اطلاعای منتشر نشد اما شایعات قوی حکایت از اعدام آنها در زندانهای مخفی جیش الاسلام دارد.

تحولات میدانی جبهه حلب 

نبردها میان داعش و گروههای رقیب در ریف شمالی

در ادامه درگیری‌های داخلی میان گروه‌های تروریستی تکفیری در سوریه، گروه فیلق الشام وابسته به ارتش آزاد از سیطره خود بر دو روستای تحت کنترل نیروهای داعش خبر داد. بنابر اخبار میدانی، دو روستای "قصاجک و تل شعیر" واقع در مجاورت مرز ترکیه با استان حلب سوریه طی نبردهای سنگین میان ائتلاف القاعده و ارتش آزاد با عناصر گروه داعش عصر امروز به کنترل نیروهای فیلق الشام درآمده است. در این درگیری ها توپخانه ارتش ترکیه مواضع داعش را بشدت گلوله باران کرده است.

سومین حمله شیمیایی جیش الاسلام به محله کردنشین شیخ مقصود

به موازات گلوله باران مناطق تحت سیطره دولت سوریه در شهر حلب، منابع میدانی مستقر در محله کردنشین "شیخ مقصود" این شهر از سومین حمله شیمیایی گروه تروریستی تکفیری "جیش الاسلام" به آن خبر داده اند. طی این حمله 14 گلوله خمپاره 120 حاوی گاز کلر به منازل ساکنین محله شیخ مقصود در شمال شهر حلب اصابت کرده به به کشته شدن دو شهروند سوری و زخمی شدن دهها تن دیگر منجر شده است. بنابر اعلام منابع بیمارستانی، مجروحان دچار حالت خفگی ناشی از استشمام گاز کلر شده‌اند.

پیش از این نیز طی دو مرحله گروه جیش الاسلام اقدام به حمله شیمیایی به این محله کردنشین شهر حلب کرده بود. لازم به ذکر است که در سال 2012 نیز حمله مشابهی در منطقه غوطه شرقیه دمشق صورت گرفت که رسانه های وابسته به عربستان سعودی، ترکیه و آمریکا دولت سوریه را به دست داشتن در آن متهم کرده و در صدد حمله نظامی مستقیم به این کشور بر آمده بودند که با هشدار صریح ایران و روسیه از آن عقب نشینی کردند. سال گذشته سرویس های اطلاعاتی روسیه و اردن در گزارش‌هایی از اقدام ترکیه در انتقال محموله گاز خردل به داعش و گاز کلر به دو گروه جیش الاسلام و احرارالشام برای استفاده علیه نیروهای ارتش سوریه خبر داده بودند.

اعلام آتش بس در دمشق و لاذقیه

ارتش سوریه با انتشار بیانیه ای از برقراری آتش بس موقت در بعضی از نقاط این کشور خبر داد. در این اعلامیه آمده است که آتش بس موقت در اطراف شهر دمشق ۲۴ ساعت و در اطراف شهر لاذقیه ۷۲ ساعت برقرار خواهد بود و پس از آن ارتش حملات خود را علیه گروه‌های تروریستی تکفیری از سر خواهد گرفت. این درگیری شامل جبهه‌های نبرد در حلب و سهل الغاب که طی دو هفته اخیر بشدت شعله‌ور بوده‌اند نمی‌گردد.

از سوی دیگر استفان اوبراین، مسوول کمک‌های بشر دوستانه سازمان ملل از آمریکا و روسیه خواسته است که به برقراری صلح در سوریه کمک کنند. سومین دور مذاکرات صلح سوریه پس از دو هفته گفتگو در شهر ژنو سوییس بدون هرگونه دستاوردی  پایان یافته است. اوبراین گفته است که جهان باید از آنچه در سوریه اتفاق می افتد شرمسار باشد. در همین حال استفان دی میستورا، نماینده سازمان ملل در امور سوریه نیز گفته بود که آتش بس در سوریه از بین رفته است و درگیری ها در مناطق مختلف سوریه از سر گرفته شده است. بان کی مون دبیرکل سازمان ملل نیز از طرف های درگیر خواسته است تا دست از تخریب این کشور بردارند.