*برزخ چیست؟
وقتی انسان رحلت کرد عالمی بين دنيا و آخرت وجود دارد که در آنجا زندگی می کند تا اين که صور اسرافيل بدمد و همه نابود شوند «كُلُّ شَيْءٍ هالِكٌ إِلاَّ وَجْهَهُ»[1]. سپس خداوند خطاب می کند: «لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ»[2]؛ تا ارادۀ حق تعلّق گيرد و صور ميکائيل همۀ انسان ها را زنده کند و آن قيامتی که هزار و چهارصد آيه در قرآن راجع به آن نازل شده، متحقق شود و افراد خوب به بهشت رفته و افراد بد نیز به جهنم روند. به اين عالم، برزخ می گويند.
سؤال: آيا ما چنين عالمی داريم يا نه؟!
قرآن در آيات فراوانی می فرمايد: چنين عالمی وجود دارد. قرآن می فرمايد؛ افراد دم مرگ که توجه می کنند دستشان از اين دنيا خالی شده است و بايد بروند، اما چيزی ندارند. با خدا درد و دل می کنند که: «رَبِ ارْجِعُون، لَعَلِّي أَعْمَلُ صالِحاً فيما تَرَكْتُ كَلاَّ إِنَّها كَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى يَوْمِ يُبْعَثُون»[3]؛ اينها که دستشان خالي است، برای آخرتشان کاری نکرده اند، از خدا تقاضا می کنند که خدايا! ما را برگردان به اين دنيا، تا اينکه دست پر برای آخرت رويم. خطاب می شود محال است. اما يک جمله در قرآن هست که می فرمايد: «إِنَّها كَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها» [4]؛ اين شخص دروغ می گويد و اگر به دنيا برگردد باز همين آش است و همين کاسه. بعد قرآن می فرمايد: «وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى يَوْمِ يُبْعَثُون»[5]؛ بين اين دنيا و آخرت عالمی هست به نام برزخ و همه بايد تا روز قيامت در اين عالم برزخ باشند.
آيات ديگری هم وجود دارد که در روز قيامت بعضي ها می گويند: «رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْن»[6]؛ خدايا دوبار ما را زنده کردی و دوبار ميراندي. يعنی يک بار انسان می ميرد و در عالم برزخ است تا کم‌کم صور اسرافيل بدمد و مرگ دوم پيدا شود و کم‌کم صور ميکائيل بدمد و زنده شود برای حساب و کتاب روز قيامت.
يک حيات الان داريم و در عالم برزخ داريم و يک حيات هم در روز قيامت داريم. دو مرگ هم داريم: يکی مرگی که در این دنیا می ميريم به عالم برزخ می رويم و يکی هم می ميريم و هيچ کسی جز خدا نيست و فقط اهل بيت«سلام الله عليهم» هستند و آنها مردنی نيستند. بالاخره پروردگار عالم خطاب عجيبی می کند که: «لِمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْواحِدِ الْقَهَّارِ» و اين شايد ميليون ها سال طول بکشد. بعد همه را زنده می کند. به قول قرآن با صور اسرافیل و دميدن در آن شيپور حيات، همه زنده می شوند.
اين آيه هم می گويد ما عالم برزخ داريم. نمی دانيم عالم برزخ چيست و عالم قيامت چيست؟ يعنی عالم قيامت و نحوۀ بهشت و جهنّم و حساب و کتاب روز قيامت و همۀ اينها دورنماست. قرآن بیان کرده تعبّداً بگوييد هست، و استدلالاً بگوييد هست و اما خصوصيّات قيامت را هيچکس نمی‌داند.
*زندگی زیر پرچم ولایت یک بهشت است
عالم برزخ نيز چنين است. خصوصيات عالم برزخ را نمی دانيم، اما تا اين اندازه می دانيم و مسلّم است؛ هم از نظر قرآن و هم از نظر روايات اهل بيت (ع) که خوب ها در خدمت اميرالمؤمنين «سلام الله عليه» و زير ولايت آن حضرت در وادی السّلام هستند. يعنی پرچم اميرالمؤمنين (ع) و زير پرچم ولايت يک زندگی فوق العاده لذّت بخشی دارند. به اندازه ای لذّت بخش است که اين زندگی که ميليون ها سال طول می کشد، برای او يک لحظه است و به قول قرآن نصف روز است. معلوم است زير پرچم ولايت زندگی کند، يک زندگی فوق العاده رفاهی است. پيغمبر اکرم«صلی الله علیه وآله وسلّم» می فرمايند يک بهشت است: «رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النِّيرَانِ»[7]
لذا شما و کسی که شيعه است، يعنی تاسرحد عشق ولايت و اهل بيت (ع) را دوست دارد و از نظر شعار هم شعار «يا علی» و شعار اهل بيت «سلام الله عليهم» دارد و از نظر عمل نيز مطيع ولايت و مطيع اهل بيت «سلام الله عليهم» است، زير پرچم ولايت خوش و خرم است و لذتش هم نظير لذت بهشت است و يک بهشت برزخی دارد. در آيات و روایات هم زياد آمده که بهشت برزخی به گونه ای است که هرچه بخواهد در آن بهشت هست؛ الاّ اينکه بين دنیا و آخرت است؛ نه دنياست و نه آخرت؛ و اما لذت بخش و عالي است. اين برای خوب هاست.
اما برای بدها خيلی سخت است. برای ضد ولايتی ها، برای کسانی که به راستی به فکر آخرت نبوده اند، برای کسانی که آن محبّت را نداشته اند و آن اطاعت را از ولايت نداشته اند، مثلاً آدم بی نماز، آدم قسیّ القلب و آدمی که مقيّد به ظواهر شرع نيست، برای او خيلی مشکل است؛ به اندازه ای مشکل است که يک ساعتش، مثل ميليون ها سال است.
*تفاوت دو مرده ای که حضرت عیسی زنده کرد
يکی از خصوصيات حضرت عيسی «علیه السّلام» که قرآن می فرمايد، اين بود که مرده را زنده می کرد. البته با تناسب و با اقتضای معجزه بود. در روايت می خوانيم که يک مرده ای را زنده کرد که آثار قبر نداشت و مثلاً صد سالی بود که مرده بود. ديدند که پير است، اما نشاط حسابی دارد و جوان و به تمام معنا زيبا شده است. حضرت از او پرسيدند: چند وقت است که مرده اي؟ گفت: من همين الان مُردم. -همين که گفتم زير پرچم ولايت هزاران سال يک لحظه است.- مرا در قبر گذاشتند و روی مرا پوشاندند و همه رفتند و من تنها شدم و ناگهان دری در قبر من پيدا شد و وارد آن شدم که يک باغ آنجا بود. چقدر زيبا بود؛ حورالعينِ من به استقبالم آمد و سلام و تعارف کرديم و در اين حين گردنبندش پاره شد و نشستيم با هم گردنبند را جمع می کرديم که تو مرا صدا کردي.
حضرت عيسی دومی را زنده کرد. در روايات دارد هنوز آب قبرش خشک نشده بود. ديدند جوان بوده اما سوخته و پيری زودرس گرفته و بي حال است. حضرت عيسی پرسيدند: چند وقت است که مرده اي؟ گفت شايد هزار سال است. مرا در قبر گذاشتند و نتوانستم جواب و سؤال کنم و اعمال بدم مجسّم شد و قبر من گودالی از جهنّم شد و من در اين چاه جهنّم بايد زندگی کنم تا روز قيامت. اما به اين توجه کنيد و به اين فرضيۀ نسبيّت انیشتين که برای او هزار سال يک لحظه و برای اين يک لحظه، هزار سال است.
اين عالم برزخ است. دربارۀ خصوصياتش بايد بعد صحبت کرد که آيا شفاعت هست يا شفاعت نيست؟! آيا اين اذيت ها که هست اگر شيعه باشد بالاخره پاک می شود يا نه و بالاخره وضع چيست؟!
مطلب ديگر اينکه دم مرگ اميرالمؤمنين «سلام الله عليه» حتماً برای همه می آيند. اميرالمؤمنين در اشعاری که منسوب به ايشان است، می فرمايند:
«یا حارُ هَمْدان مَنْ یَمُتْ یَرَنی مِنْ مُؤْمِن أوْ مُنافِق قُبُلاً»[8]
من برای احضار روح همه می آيم، هرکه باشد، شيعه باشد يا غيرشيعه باشد.
*وقتی که شعار همیشگی ما یاعلی باشد
اگر انسان آدم خوبی باشد؛ پاک، منزّه و شيعۀ خالص باشد. شعار او هم شعار «يا علی» و شعار «اهل بيت» باشد، وقتی اميرالمومنين (ع) آمدند، يک تبسم در صورت او می کنند و آنگاه همۀ غم ها می رود و همۀ نگراني ها فراموش می شود و چيزی نمی بيند به جز جمال مقدّس علی «سلام الله عليه». لذا اميرالمؤمنين «سلام الله عليه» به کسی که می خواهد او را قبض روح کند اجازه می دهد و برای اينگونه افراد خود ملک الموت می آيد. علامه مجلسی (ره) به مرحوم جزائری گفت: گلی به من داد، بو کردم و مُردم.
راجع به بدها هم اميرالمؤمنين«سلام الله عليه» می آيند و آنها نمی توانند اميرالمؤمنين (ع) را به صورت واقعی ببينند. استاد بزرگوار ما حضرت امام (ره) در وقتی که راجع به این موضوع صحبت می کردند خيلی ناراحت می شدند و می گفتند: اين نمی تواند اميرالمؤمنين«سلام الله عليه» را به صورت امامت و آن جمالی که بعد از خدا مثل جمال اهل بيت (ع) نيست و آن محبت و رأفت خدايی در مولا اميرالمؤمنين (ع) را ببيند و مولا را العياذبالله به صورت بدی می بيند و با دشمنی اميرالمؤمنين (ع) از دنيا می رود؛ برای اينکه اميرالمؤمنين (ع) به کسی که آمده او را قبض روح کند، اجازه می دهد. وای به کسی که با دشمنی علی از دنيا برود. برای اين عالم برزخ، بزرگان خيلی نگرانند و چه گريه ها در شب ها و زاري ها با شاگردهايشان داشته اند که اين عالم برزخ چه می شود. اگر العياذبالله نتوانيم صورت اميرالمؤمنين (ع) را به صورت واقعی و به صورت ولايت ببينيم و اگر راضی نباشيم به اجازۀ اميرالمؤمنين (ع) برای قبض روحمان و به زور قبض روح شويم، چه می شود؟! لذا از همۀ شما تقاضا دارم شبانه روز چهار پنج دقيقه این فکر را داشته باشید که اگر الان دم مرگ باشید، چگونه اميرالمؤمنين «سلام الله عليه» را می بينيد؟
اگر شيعۀ تابع اهل بيت «سلام الله عليهم» باشيد، خوشا به حالتان و جايتان هم خدمت اميرالمؤمنين (ع) و خدمت اهل بيت (ع) است: «وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفيقاً»[9]
قرآن می فرماید: به! چه عاليست. پيش همۀ اهل بيت (ع) و پيش همۀ مراجع تقليد و پيش همۀ بزرگان و پيش همۀ اهل معرفت است. قرآن می فرماید: به! چه رفقای خوبی هستند.
پاورقی:
[1]. قصص، 88: «جز ذات او همه چيز نابود شونده است.»
[2]. غافر، 16: «امروز فرمانروايى از آنِ كيست؟ از آنِ خداوند يكتاى قهّار است.»
[3]. المؤمنون، 99و100: «پروردگارا، مرا بازگردانيد، شايد من در آنچه وانهاده ام كار نيكى انجام دهم. نه چنين است، اين سخنى است كه او گوينده آن است و پشاپيش آنان برزخى است تا روزى كه برانگيخته خواهند شد.»
[4]. المؤمنون، 100: «اين سخنى است كه او گوينده آن است»
[5]. المؤمنون، 100: «و پشاپيش آنان برزخى است تا روزى كه برانگيخته خواهند شد»
[6]. غافر، 11: «پروردگارا، دو بار ما را به مرگ رسانيدى و دو بار ما را زنده گردانيدى.»
[7]. بحارالانوار، ج 6، ص 275.
[8]. تفسیر القمی، ج 2، ص 266.
[9]. النساء، 69: «و كسانى كه از خدا و پيامبر اطاعت كنند، در زمره كسانى خواهند بود كه خدا ايشان را گرامى داشته [يعنى] با پيامبران و راستان و شهيدان و شايستگانند و آنان چه نيكو همدمانند».
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مظاهری