به گزارش مشرق، برخی حوزه‌ها در ایران به صورت رسمی و عیان فعالیت نمی‌کنند اما در ذات خود اقتصادی زیرزمینی و مخفی را رقم زده‌اند. یکی از این بخش‌ها حوزه کبوتر و کبوترداری است.
در این بخش، جدای ازخرید و فروش کبوتر دنیایی عجیب و متخلفانه در موضوع شرطبندی وجود دارد که شاید کمتر به آن پرداخته شده باشد. حوزه‌ای که با وجود تخلف شرعی و قانونی شرطبندی، روش‌های خاصی را برای مسابقه و شرطبندی روی موجودات زنده ایجاد کرده‌اند و از چشم مردم و شاید مسئولان هم مخفی مانده است.
در این حوزه اگر کسی به دنبال کسب درآمد از طریق کبوترها باشد، نگهداری و مسابقات کبوترها را دنبال می‌کند که می‌تواند برای دارنده این موجودات عجیب (به گفته صاحبانشان باهوش) درآمدهای سرشاری حاصل کند.
البته بیشتر کسانی که در این رشته فعالیت می‌کنند، اغلب شغل دیگری دارند و درواقع تربیت و تمرین مسابقات کبوترها شغل دومشان به حساب می‌آید. هرچند که ممکن است از این بازار درآمدی بیش از شغل ثابت‌شان به دست بیاورند.
از مسابقه تا شرطبندی
گاهی مسابقه کبوترها تنها برای تفریح صاحبانشان است و امری متخلفانه در این حوزه صورت نمی‌گیرد، اما هستند برخی که با شرطبندی ارقام سنگین و باورنکردنی برنده میشوند و فعلی غیرقانونی را رقم می‌زنند.
شرطبندی (گرو) با کبوترها با مسابقات اسب دوانی و... متفاوت است. دنیای کبوترها برای فروشندگان آنها به دو دسته تقسیم میشود؛ کبوترهای مسابقه و کبوترهای تزيینی. البته کبوترهای تزیینی هم در مسابقه شرکت می‌کنند، اما نوع و دسته آنها با یکدیگر به‌طور کامل متفاوت است. بیشتر کسانی که در مسابقات کبوترها شرکت می‌کنند، خودشان هم تا حدود زیادی پرورش‌دهنده و فروشنده این نوع پرنده هستند. این مسابقه‌ها که در تهران در حواشی شهر (بیشتر حدفاصل تهران تا کرج) و درشهرستان‌ها در نقاط محلی انجام میشود، افعال متخلفانه و شرط‌بندی‌های عجیبی انجام میشود و برای حضور در این محافل، گزینش‌هایی هم صورت می‌گیرد.
اقتصاد کبوتری؛ کبوترش چند؟
کبوترهایی که فروخته میشوند هم اهلی هستند و هم وحشی، ولی بیشتر انواعی که برای مسابقه معامله میشوند کبوترهای اهلی هستند.
در ایران سه نوع کبوتر مسابقه معروف وجود دارد پلاکی، نامه‌بر و آلمانی که هم نوع خارجی آن وجود دارد و هم ایرانی. البته نکته مهم دیگر آن است که این کبوترها هرکدام برای نوع خاصی از مسابقه تربیت میشوند. کبوترهای مسابقه و معمولی به دلیل تفاوت نژادشان در یک ردیف خرید و فروش نمی‌شوند. کبوترهای مسابقه را هم تک خرید و فروش می‌کنند و هم جفت، اما از آنجایی که تولیدمثل در این پرنده‌ها و حفظ اصالت خیلی مهم است گاهی اوقات حتی جفت ماده‌فروشی نیست و فقط برای زمان جفت‌گیری اجاره داده میشود. قیمت پرنده‌های معمولی از ٣٠ یا ٤٠هزار تومان تا ١٠٠هزار تومان هم می‌رسد.
اما قیمت کبوترهای مسابقه بسته به نوع و نژادشان متفاوت است و قیمت پایه آنها از ١٠٠هزار تومان شروع شده تا ٣٠٠هزار تومان هم می‌رسد.
قیمت‌های بالاتر در کبوترهای مسابقه بیشتر به این دلیل است که جفت نر و ماده ممکن است با هم فروخته شود. کبوترهای یه کَتی و دو کَتی آلمانی جزو کبوترهای خیلی مرغوب در مسابقات پرش و مسافت هستند که قیمتشان از ١٠٠هزار تومان شروع میشود.
از دیگر انواع کبوترهای مسابقه مسافت و پرش کبوترهای یهودی و افغانی هم هستند که قیمتشان کمی پایین‌تر است. کبوترهای شامی (نوک این پرنده‌ها کمی کوتاه و ضخیم است) هم از زمان جوجه خرید و فروش میشود اما بیشتر شرکت‌کنندگان در این مسابقات ریسک خرید و فروش جوجه را قبول نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند آنها را پس از تربیت کردن و تمرین دادن به قیمت مناسب‌تری بفروشند.
با این همه یک جوجه مرغوب که از اصالت آن مطمئن باشید را باید حداقل ٩٠ تا ١٠٠هزار تومان بخرید، اما ریسک خرید این جوجه‌ها برای پرورش و بزرگ کردن بسیار بالاست.
مسابقه‌های مختلف
پس از کبوترها مهم‌ترین موضوع، مسابقات است. این مسابقات انواع مختلف دارد. مهم‌ترین و اصلی‌ترین مسابقه کبوترها مسابقه مسافت است که درتمام دنیا رایج است و مسابقه بعدی مسابقه هوش است که شباهت بسیاری با هم دارند. مسابقات دیگری هم هستند که بیشتر در ایران یا نقاط خاصی از دنیا رواج دارد مانند مسابقه برحسب بام کبوتر که بیشتر در ایران یا کشورهایی مانند ترکیه یا کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس رایج است.
اما از همه این موضوع‌ها مهم‌تر فعل غیرقانونی شرطبندی و به اصطلاح کبوتربازان «گِرو» در این مسابقات است.
گرو یا شرطبندی در مسابقات کبوترپرانی شباهت زیادی با شرطبندی روی اسب یا دیگر مسابقات ندارد، اما به‌هرحال نوعی شرطبندی است که میزان آن از ابتدا مشخص است. به این معنا که پیش از مسابقه میزان جایزه برنده مشخص است و درصدی نیست. به همین دلیل شرطبندی در مسابقات کبوترپرانی (بیشتر در مورد مسابقات مسافت و هوش) از قیمت خود یک پرنده بازنده (یعنی حدود ١٠٠هزار تومان) تا مبالغ بالاتر مثل خانه و ماشین هم می‌رسد.
اما میزان معقول آن‌که خیلی رایج است چیزی حدود یک تا سه‌میلیون تومان است. ریسک این مسابقه‌ها بسیار بالاست و بیشتر کسانی اقدام به این کار می‌کنند که بیش از ١٠سال در کار پرورش یا مسابقات کبوتر هستند. اما با کمی اغماض اگر در زمان مسابقه کبوترها درمحل حاضر باشید، می بینید حاضران با دادن مبلغی بین ٣٠ تا ١٠٠هزار تومان روی آنها شرطبندی می‌کنند. این نوع شرطبندی بیشتر درمسابقات پرش رایج است (چون کوتاه بوده و نتایج آن به سرعت
مشخص میشود).
گرو یا شرطبندی مسابقات
شرطبندی مسابقات کبوترپرانی با شرطبندی معمولی متفاوت است. درمسابقات کبوترپرانی به‌ويژه از نوع مسابقه مسافت؛ پیش از شروع مسابقه همه کبوترها در حضور چند داور (حداقل ٣ داور) و ریش سفید نشانه‌گذاری میشوند و مبلغ گرو هم در نزد داوران گذاشته میشود. در برخی موارد حتی کبوترها به دست تیم مقابل داده میشود تا همزمان این دو تیم به نقطه مشخصی در خارج از شهر برده شوند.
دراین محل هر دو یا چند تیم شرکت‌کننده حاضر میشوند و پس از آمادگی کبوترها اعلام میشود که به برنده چه چیزی تعلق می‌گیرد و کدام یک از پرنده‌ها ممکن است زودتر از بقیه به مکان تعیین شده در شهربرسد. پس از این‌که مسابقه به اتمام رسید، داورها جایزه یا مبلغ شرط را به برنده می‌دهند. در مورد مسابقات پرش هم تا حدودی این شرایط حکمفرماست اما ممکن است با توجه به شرایط و مدت زمان کوتاه مسابقه شرطبندی و گرو چند بار انجام شود.
انواع مسابقه‌های کبوتران
مسابقه براساس سرعت کبوتر: این گونه مسابقه بیشتر در اروپا و شمال کانادا رواج دارد و به این صورت است که هرکدام از شرکت‌کنندگان کبوتر یا کبوترانشان را به چند کیلومتری شهر می‌برند و در یک زمان با هم دیگر رها می‌کنند هرکدام که زودتر به خانه برسد پیروز است. مسابقه برحسب بام کبوتر: تعداد مشخص کبوتران را به کسی که می‌خواهند با او مسابقه دهند، می‌فروشند (به هر قیمتی که توافق شد) و شخص خریدار باید در مدت زمان محدودی آنها را جلد کند و بعد از مدتی آنها را بپراند، هر چه رفت ضرر کرده وهر چه ماند جایزه او است. این روش مسابقه را کمتر در ایران به‌نام مسابقه می‌شناسند بلکه همان روش جلد کردن کفتر غریب است که همه کفتربازان با آن سروکار دارند.
مسابقه برحسب زمان پرواز: این‌گونه مسابقه بیشتر در بین کفتربازان پایتخت (تهران) مرسوم است و میانگین زمان پرواز مدنظر است. زمان این مسابقه در تیرماه است و داوران از چندین روز قبل کبوتران مسابقه‌دهنده‌ها را معاینه می‌کنند.
مسابقه براساس هوش کبوتر: مانند نوع اول است با این تفاوت که مسافت بسیار بیشتر میشود و تعداد کبوتران برگشته ملاک برد و باخت این مسابقه است. مسابقه براساس زیبایی کبوتر: بیشتر در کشورهای ژاپن، روسیه و هلند این مسابقات انجام می‌گیرد و براساس زیبایی کبوتر داوران رأی می‌دهند.مسابقات زدوخورد: این مسابقات بیشتر در شهرهای جنوبی ایران به‌ويژه شیراز برگزار میشود و به این صورت است که دسته‌های کبوتر در هوا به پرواز در می‌آیند و بعد از مدتی به هم می‌پیوندند وبعد از این طرف و آن‌طرف رفتن از هم جدا میشوند و کبوتران از دسته‌ای به دسته‌ای دیگر، گیر می‌افتند و با کبوتران می‌نشینند. نرفتن و گیر انداختن و گرفتن کبوتر غریب بستگی به هوش کبوتر و مهارت کفترباز دارد.
گفت‌وگو با یک علاقه‌مند مسابقات کبوتر
گروبندها هنوز جولان می‌دهند
موضوع گروکشی یا گروبندی (شرطبندی) در مسابقات کبوتر به‌خصوص مسابقات مسافتی کبوتران یک موضوع رایج است؛ البته شاید هم نتوان گفت رایج ، فقط می‌توان گفت که بیشتر شرکت کنندگان در این مسابقه‌ها به‌خصوص کسانی که در این رشته تخصص و سابقه دارند، با آن آشنا هستند. با وجود اين موضوع گروبندی در مسابقات کبوترپرانی که بیشتر بین کبوتران مسافتی و پلاکی رایج است، پدیده چندان دلچسب یا مورد تاییدی برای افراد باسابقه در این مسابقات نیست. افراد باسابقه در این مسابقات از افرادی که گروبندی می‌کنند یا موضوعاتی را در این‌باره مطرح می‌کنند، به‌شدت دوری می‌کنند. بسیاری از همین افراد باسابقه معتقدند اگر مسابقات کبوترپرانی یا حتی مسابقات مسافتی می‌توانست یک فدراسیون یا حداقل یک نهاد سامان‌یافته داشته باشد، شاید موضوع گروبندی‌کردن از بین مي‌رفت یا سامان‌یافته می‌شد. درست مانند مسابقات اسب‌‌دوانی که شرطبندی یا حدس زدن پایان کار می‌تواند به‌طور کامل قانونی و به‌درستی هدایت شده و در ضمن به‌عنوان یک فعالیت اقتصادی ثبت شده مالیات آن اخذ شود و همه‌چیز در این بخش شفاف باشد.
در کشورهای دیگر مانند بلژیک، نروژ، سوئد و حتی افغانستان مسابقات کبوترپرانی فدراسیون دارد و همه‌چیز در این فدراسیون‌ها به‌طور قانونی و مشخص تعیین و تعریف شده است. در ایران هم تلاش‌هایی در این‌باره شده که گویا به هیچ نتیجه‌ای نرسیده است. محمدرضا راهداری یک حسابدار است که فقط به خاطر علاقه‌اش به دنبال بال‌های کبوتر و مسابقاتش رفته است.
او ازجمله افرادی است که در مسابقات زیادی شرکت کرده و فعالیت‌های زیادی هم برای قانونمندکردن این مسابقات انجام داده، اما تا به امروز نتیجه‌ای از این تلاش‌ها نگرفته است.
در ضمن راهداری نخستین سایت مخصوص فعالیت‌های مسابقات کبوتر را در سایت «پیپا» در کشور بلژیک ثبت کرده است.
به‌گفته او این سایت، نخستین سایت ایرانی است که در لیست سایت‌های جهان در پیپا ثبت شده است. او در مورد مسابقات و مشکلاتی که در این‌باره وجود دارد، می‌گوید: مسابقات کبوتر به‌خصوص مسابقات مسافتی یکی از قدیمی‌ترین مسابقات در دنیاست و سابقه طولانی دارد؛ البته یکی از جذاب‌ترین مسابقات کبوترپرانی هم است. این مسابقات وضع مشخص و سروسامانی ندارد. هر مسابقه‌ای هم برگزار میشود، توسط خود علاقه‌مندان و شرکت‌کنندگان طراحی و پیگیری میشود و جایزه خاصی هم ندارد. در بیشتر موارد هم اگر جایزه‌ای برای برنده مسابقه درنظر گرفته شود، این جایزه با هزینه شخصی خود شرکت‌کنندگان یا علاقه‌مندان خریداری میشود.
راهداری به‌عنوان یک علاقه‌مند و کسی که در این حوزه با پشتکار و علاقه شخصی فعالیت کرده درددل‌های زیادی در مورد فعالان این مسابقات دارد و می‌گوید: متاسفانه چون این مسابقات به‌عنوان یک ورزش تلقی نمی‌شود، فدراسیون یا نهادی ندارد که به‌طور مشخص متولی این مسابقات شود. در حال حاضر برخی افراد سودجو در این حوزه فعالیت می‌کنند که خرید و فروش کبوتر مسابقه را تحت‌تاثیر خودشان قرار داده و در این بخش اخلال می‌کنند. برای مثال چون مرجع مشخصی برای تشخیص اصالت کبوترها وجود ندارد، این افراد هر نوع کبوتری را به‌عنوان کبوتر مسابقه یا کبوتر برنده به افراد تازه وارد یا ناشی می‌فروشند و پول‌های کلانی هم بابت این پرنده‌ها می‌گیرند.
او در مورد مشکلات دیگر مسابقات کبوتر و گروبندی توضیح می‌دهد: مسابقات مسافت در همه کشور انجام میشود؛ ولی بیشتر کسانی که در این مسابقات گروبندی می‌کنند، اغلب در مسابقات تهران یا کاشان شرکت می‌کنند. موضوع مهم دیگری که شاید لازم باشد به آن اشاره کنم آن است که ما تلاش‌های بسیاری برای قانونمندکردن و ایجاد یک فدراسیون یا نهاد غیردولتی کردیم. به سازمان حفاظت محیط‌زیست نامه نوشتیم و درخواست کمک و راهنمایی کردیم. با وجود تمایل و قول همکاری آنها اما در عمل هیچ کاری انجام نشد؛ گفتند می‌توانید از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم کمک بگیرید؛ اما با وجود قول مساعد آنها هم نتوانستند کاری از پیش ببرند. از این نهادها کمک خواستیم تا کبوترخانه‌های سنتی را احیا کنیم و مسابقات و پرورش نسل کبوترهای مسابقه را به‌طور رسمی و قانونی دنبال کنیم.
وی ادامه می‌دهد: همه قول مساعد دادند اما در عمل دست ما خالی ماند. این کار اگر توسط یکی از نهادها فقط حمایت می‌شد، مانند بسیاری از کشورهای اطراف می‌توانست صنعت گردشگری را در ایران تقویت کند. یک درآمد ارزی ایجاد کند؛ ضمن این‌که اشتغال در بخش خصوصی را هم می‌توانست توسعه دهد. حال همه این اقدام‌ها بی‌نتیجه مانده و گروبندها برای خودشان دنیایی ساخته‌اند. درحالی‌که می‌شد با نظم و سروسامان دادن به این ورزش کارهای بزرگی انجام داد./روزنامه شهروند