ارتش بعث عراق كه از وضعيت اعتقادي رزمندگان باخبر بود، در ماه رمضان شدت آتش توپخانه‌هايش را بيشتر و پاتك‌هايش را سنگين‌تر مي‌كرد. عراقي‌ها مي‌دانستند كه نيروهاي ايراني در ماه رمضان روزه مي‌گيرند به همين خاطر روي ضعف بدني و بي‌حالي ايراني‌ها حساب ويژه‌اي باز كرده بودند و سعي داشتند با بيشتر كردن شدت آتش‌شان وضعيت جبهه را به سود خودشان رقم بزنند اما روزه‌داري هيچ‌گاه باعث از دست رفتن موقعيت ايران در جبهه‌ها نشد و عراقي‌ها در هشت سال دفاع مقدس، در ماه مبارك رمضان هيچ كاري از پيش نبردند.
حتي در سال‌هايي فرماندهان از غفلت عراقي‌ها در ماه رمضان نهايت استفاده را بردند و چند عمليات مهم را تدارك ديدند. دشمن كه تصور مي‌كرد نيروهاي ايراني در ماه رمضان توان حركت ندارند از انجام عمليات رزمندگان در اين ماه غافلگير مي‌شد. عمليات‌هاي بزرگي چون رمضان و رقابيه عمليات‌هايي بودند كه نيروهاي ايراني‌در ماه رمضان انجام دادند. همچنين آموزش‌هاي نظامي هيچ‌گاه در ماه رمضان قطع نشد و روزه‌داري بهانه‌اي نشد تا رزمندگان از زير بار مسئوليت شانه خالي كنند.
اما رزمندگان ترفندهايي براي كم كردن شدت تشنگي و گرفتن حرارت بدنشان در زير آفتاب سوزان جنوب داشتند. بعضي از رزمنده‌ها سطل‌هايي پر از آب مي‌آوردند و بچه‌ها چفيه‌هايشان را در آن خيس مي‌كردند و روي صورتشان مي‌گذاشتند تا از تشنگي و حرارت بدنشان اندكي كم شود.
يكي از رزمندگان درباره روزه‌داري در جبهه و نشستن سرسفره افطار مي‌گويد: «چند ساعت قبل از افطار، ماشين‌هاي حمل غذا و آذوقه مي‌آمدند و با اينكه بچه‌ها همه براي گرفتن روزه سختي زيادي كشيده بودند و گرسنگي و تشنگي فشار زيادي به آنها آورده بود اما براي گرفتن افطار خود پيشقدم نمي‌شدند. مي‌نشستند و دائم به هم تعارف مي‌كردند و دوست داشتند دوستانشان زودتر از آنها افطار كنند. گاهي بچه‌ها موقع افطار اشك مي‌ريختند و اين اشك از سر شوق بود كه توانسته بودند روزه آن روز را كامل گرفته و به افطار برسانند.»
جالب اينجاست كه خلبان‌ها هم در ماه رمضان روزه‌هايشان را مي‌گرفتند. رضا رمضاني از كهنه‌سربازان نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران خاطره‌اش از روزه‌داري خلبان‌ها را اينگونه بيان مي‌كند: «خلبان‌ها اگرچه براي پرواز بايد از شرايط ويژه جسماني برخوردار باشند اما شاهد بودم آن دسته از خلبان‌ها كه روزه مي‌گرفتند طوري برنامه‌ريزي مي‌كردند كه در زمان صبح عمليات‌هاي هوايي را انجام بدهند. گاهي آنها بايد زمان زيادي را پرواز مي‌كردند، براي همين همواره داخل جيب g- suitهايشان (لباس مخصوص فشار هوانوردي) مقداري بادام، مغز گردو و يك قمقمه كوچك آب مي‌بردند تا در شرايطي كه روزه‌داري بر آنها غلبه كرد، روزه خود را بشكنند و علاوه بر انجام درست مأموريت‌هاي خود، اُفت قند خون و فشارشان موجب اين نشود كه اموال بيت‌المال كه بسيار هم به آنها نياز داشتيم آسيب ببيند. چون ممكن بود به خاطر افت فشار و قند خون شديد، جنگنده‌شان سقوط كند.
با اين حال رزمندگان زيادي در ماه رمضان و با لب روزه شهد شيرين شهادت را نوشيدند. طبق آمار بنياد شهيد و امور ايثارگران بيش از 14 هزار و 700 نفر از شهداي دوران دفاع مقدس در ايام ماه مبارك رمضان به فيض شهادت رسيده‌اند كه شهادت حدود 4 هزار نفر از آنان در عمليات رمضان در سال 1361 رخ داده است. نكته قابل توجه اينجاست 219 روحاني شهيد در ماه رمضان دوران دفاع مقدس شهيد شدند و بيش از 510 نفر شهدايي كه در ماه رمضان به شهادت رسيده‌اند، نام يا نام خانوادگي آنها «رمضان»، «رمضانعلي» و «رمضاني» و مشتقات آن بوده است و مهم‌ترين مطلب اينكه 5 هزارو 196 شهيد والامقام در وصيتنامه‌شان به «روزه» و «ماه رمضان» اشاره كرده و درباره اين فريضه توصيه‌هايي داشته‌اند. همچنين شخصيت‌هاي بزرگي مثل شهيد سيدعلي اندرزگو، شهيد عباس شيرازي، شهيد سرلشكر عباس دوران، شهيد حسين شهرام‌فر، شهيد محمد نوژه و شهيد سيدعلي لواساني در ماه مبارك رمضان خلعت شهادت پوشيدند و در اين ماه مبارك درهاي آسمان و بهشت به رويشان گشوده شد.
* روزنامه جوان