سرویس فرهنگ و هنر مشرق- نمایش مذهبی-تاریخی «اوریا» این شب ها به مناسبت ایام سوگواری امام علی (ع) در سالن مهر روی صحنه می رود. "اوریا" حکایت دختری یهودی است که در خواب به او الهام می‌شود که برادر مرده‌اش، زنده است و جایی انتظارش را می‌کشد. او برای یافتن برادر، به کوفه سفر می‌کند و ... در این نمایش علی سلیمانی،مرجان قمری، سعید بحرالعلومی، عارف برهمن، حسین میرزائیان، مجید اکبری، امیر رونقی، سید علیرضا موسوی، محمدعلی کیانی، یوسف طاهریان، سهیلا جوادی، علی راسـخ، حسـین میرزایی، حسین افرادی، محمد پیرمرد، سبا سلیمانی و کیانا کیانی ایفای نقش می‌کنند. سید جواد هاشمی نمایشنامه نویس و کارگردان این تئاتر است و آنرا نذری فرهنگی می‌داند. نذری که 25 سال است همزمان با ایام شهادت امام اول شیعیان در قالب اجرای نمایش های مذهبی برای مردم ادا می شود. به بهانه این اجرا با او به گفتگو نشسته‌ایم.

یک بخشی از تمامی نمایش هایی که من درباره اسلام نوشته ام و شاید بالای ده نمایشنامه باشد، از تخیل خودم سرچشمه گرفته و بخشی که مربوط به ائمه (ع) میشود طبعا کاملا مستند است و نمی توانیم در آنها دست ببریم و باید عین روایت تاریخی شان باشند. متاسفانه نمایش های مذهبی کم نوشته می شود و همه از اینکه وارد تولید آثار مذهبی شوند ترس دارند چراکه حساسیت ها خیلی در این زمینه بالاست. من دراین مورد کمی شجاعت بیشتری  به‌خرج می‌دهم و سعی می کنم همیشه قلمم برای نوشتن نمایشنامه هایی با محورت مذهبی و ائمه (ع) آماده باشد. جالب است بدانید من درسال1365 نمایشنامه ای با نام «مظلوم اول » نوشتم. این نمایشنامه داستان یک مسیحی بود که با یک ندای غیبی به سمت کوفه فراخواده می شود تا با حضرت علی (ع) ملاقاتی داشته باشد. این نمایش در همان سال روی صحنه رفت و سال پس از آن هم اجرا شد  و حتی خیلی از دوستان نیز این نمایش را اجرا کردند. پس از این اجراها فیلم «روز واقعه» به کارگردانی آقای شهرام اسدی ساخته شد و در آن فیلم هم فردی مسیحی با ندایی به سوی کربلا فراخوانده می شود. خیلی از دوستانی که پس از تولید این فیلم نمایش «مظلوم اول» را دیدند به من می گفتند تو این داستان را از فیلم «روز واقعه» برداشتی در حالی که من سال ها پیش از تولید آن فیلم نمایشنامه ام را نوشته بودم و نه نمایش من برداشتی از فیلم «روز واقعه» بود و نه آن فیلم برداشتی از نمایش من. نمایش «اوریا» درواقع اقتباسی از همان نمایش «مظلوم اول» است. در نمایش «اوریا» بخشی از داستان شبیه به همان نمایش نخستم است با این تفاوت که داستان درباره یهودی ها است که اخبار در موردشان اینروزها داغ شده. در این نمایش دختری یهودی به سمت کوفه فراخوانده می شود و به‌دنبال برادش اوریا می گردد.

به‌نظر من اصلا اینکه تصور کنیم الزاما باید کاراکترها در فیلم های مذهبی و تاریخی با لحنی ادبی و نوشتاری صحبت کنند کاملا اشتباه است. چنین برداشتی ارتباط تماشاگر با نمایش یا فیلم را منقطع می کند. من فکر می کنم عرب ‌های آن زمان هم با یکدیگر با زبانی فاخر و سلیس حرف نمی‌زدند و قطعا لحن عامیانه خود را داشته اند. فکر کنید یک بچه کوچک در یک نمایش تاریخی آنقدر ادبی حرف می زند که نه خودش می فهمد چه می گوید و نه تماشاگر. محاوره شخصیت‌های تاریخی هم باید طوری باشد تا تماشاگران آنرا به‌خوبی درک کرده و از آن مهم تر بتوانند با کاراکترها و قصه ارتباط برقرار کنند. به عنوان کارگردان  برقرای ارتباط با مخاطب برایم بسیار مهم است و به همین علت تمامی نمایش های تاریخی-مذهبی من با همین لحن و بیان نوشته شده است . به‌جز نمایش «دروازه ساعات » که نثری ادبی و سنگین دارد و به عمد آنطور نوشته شده است چرا که فضای قصه آن لحن و بیان را طلب می کرد.

نکته دیگر درباره نمایش «اوریا » این است که ما در میانه قصه با تم کمدی مواجه می‌شویم. با توجه به اینکه مضمون و داستان نمایش کاملا جدی است چرا از تم کمدی در میانه کار استفاده کرده اید؟ آیا تمهیدی برای جذب مخاطب نوجوان بوده یا قصد داشته اید به این طریق بر جذابیت کار بیفزایید؟

همه نمایش‌هایی تابه‌حال کارگردانی کرده ام یا نوشته‌ام کاملا کمدی-تراژیک بوده‌اند چراکه معتقدم تا مخاطب تا نخندد خوب هم گریه نخواهد کرد. اتفاقا نمایش «اوریا» در بین نمایش هایم کمدی بسیار کمتری دارد. درواقع تمام نمایش های مذهبی من تا دقیقه نود با تم کمدی پیش می‌روند و از مخاطب خنده می‌گیرند. در این نمایش هم دوست داشتم کار به همین منوال طی شود ولی چون فرصت کمی برای نوشتنش داشتم نتوانسم تم کمدی آن‌را افزایش دهم. اصلا معتقدم کارهای مذهبی باید شاد و با نشاط باشند و اگر هم به واسطه شرایط  قصه در آن تراژدی وجود دارد باید حتما در انتها کار شود و در روند کار باید فضای کمدی حفظ شود.

در این نمایش بازیگران شناخته شده در کنار بازیگران تازه کار حضور دارند. گروه بازیگران نمایش چطور انتخاب شدند؟

در این نمایش دو دسته بازیگر متفاوت داریم . بازیگران کاملا حرفه ای و بازیگران کاملا غیر حرفه ای که نذری روی صحنه می روند. حتی از بازیگران حرفه ای مان هم تعدادی برای ادای نذرشان روی صحنه می روند. از بازیگران حرفه ای به این علت که وزن و کیفیت کار بالا برود استفاده کرده ایم.

این نمایش همانطور که عرض کردم کاملا یک نذر فرهنگی است و این نذر فرهنگی حدود 25 سال است که برای امیر المومنین علی (ع) همه ساله در ایام ماه مبارک رمضان در قالب نمایش های مختلف روی صحنه می رود . عوامل کار هر سال لحظه شماری می کنند تا به روزهای مبارک ماه رمضان برسیم و دوباره دور هم جمع شوند و نذرشان را ادا کنند.

مخاطبان نمایش هایتان معمولا از چه طیفی هستند؟

مخاطبان طیف وسیعی دارند و اتفاقا اکثر مخاطبان مان چندان مذهبی نیستند. ما کسی را اتوبوسی برای دیدن تئاتر مان دعوت نمی کنیم و نمی اوریم . اتفاقا نمایش های ما مخصوص افرادی است که پای منبر و روضه نمی نشینند و دوست داریم بیشتر همین افراد را جذب کنیم و به همین دلیل در نمایش های مان سعی می کنیم نگاهی آوانگارد و متفاوت داشته باشیم.