سرویس جهان مشرق - موسسه «استراتفور»، مستقر در آوستین تگزاس در ایالات متحده، یک شرکت گردآوری اطلاعات جهانی و ناشر متون راهبردی است که به ارایه تحلیل های راهبردی و پیش بینی های ژئوپلیتیک برای مشتریان پرقدرت و بانفوذ در داخل آمریکا و بیرون از آن معروف است. بسیاری از نهادها و شخصیت های حقوقی آمریکا از مشتریان این موسسه هستند. «جرج فریدمن»، موسس این شرکت، یک استراتژیست و متخصص ژئوپلیتیک سرشناس در ایالات متحده است که پیش از راه اندازی «استراتفور»، جزو مشاوران اصلی فرماندهان نظامی ایالات متحده محسوب می شد.

تحلیلی که در ادامه می آید، در چارچوب «تحلیل و پیش بینی»های پایگاه اینترنتی این موسسه درباره مسایل مهم ژئوپلیتیکی، با تمرکز بر روند کنونی جنگ داخلی در سوریه نگاشته شده است. نویسنده، که آشکارا از تغییر موازنه در میادین نبرد به نفع محور مقاومت و روسیه ناراحت و نگران است، اوضاع شورشیان مسلح ضد دولت سوریه را در پی تغییر رویکرد یا مشغولیت های داخلی حامیان خارجی آن ها بغرنج توصیف می کند. در واقع هدف واقعی از ارایه این تحلیل، دادن این هشدار به حامیان تروریست ها در سوریه است که در صورت ضعف روند امدادرسانی شکست این گروه ها بسیار محتمل است.

شورشیان سوریه پشتیبانی خود را از دست می دهند، در حالی که به شدت نیازمند آن هستند.

پیش بینی

-بعد از کودتای ترکیه، توجه و تمرکز دولت این کشور از تلاش هایش در سوریه منحرف خواهد شد.

-ایالات متحده، به دنبال همکاری بیشتر با روسیه، تمایلی به افزایش کمک های خود به شورشیان سوری نخواهد داشت.

-افزایش حملات نیروهای متحد دولت سوریه و همزمان کاهش کمک های خارجی به شورشیان، آن ها را مجبور خواهد کرد که در ماه ها آینده به لاک دفاعی بروند.

تحلیل

از همان شروع جنگ سوریه در 2011، «تغییر جریان» در میدان نبرد، به شاخصه آن تبدیل شده است. در مقاطع مختلف، شورشی ها و وفاداران به دولت، به نوبت دست بالا را در میدان نبرد داشته اند. اما اخیرا مهم ترین عاملی که دست بالای هر یک از طرفین را تعیین می کند، میزان کمک هایی است که از خارج از سوریه دریافت می کنند.

یرای شورشی های سوریه، ترکیه یک حامی اصلی، اگر نگوییم اصلی ترین حامی، بوده است. با این حال، بسیار محتمل است که آشفتگی ایجاد شده در ترکیه، در پی کودتای شکست خورده، توجه دولت ان را از سوریه منحرف می کند. از نظر شورشی ها، زمان بندی(کودتا) از این بدتر نمی شد: زمانی که آن ها به شدت وابسته به کمک ترکیه هستند و تحت فشار سنگین دشمنان خود(نیروهای متحد دولت سوریه) قرار دارند.

این مساله در هیچ کجا به اندازه حلب قابل مشاهده نیست، جایی که نبردی سرنوشت ساز در جریان است. وفادران به دولت به نحو موثری بخش های تحت کنترل اپوزیسیون را در شهر محاصره کرده اند و تلاش های شورشیان برای ترمیم واحدهای رزمی خود در آن جا ادامه دارد. بیشتر این واحدها تسلیحات، مهمات و ملزومات مورد نیاز خود را از ترکیه می گیرند. در حالی که ترکیه در حال ساماندهی دوباره خود بعد از کودتاست، این جریان (کمک ها) ممکن است مختل شود، مساله ای که می تواند مانع از عملیات آن ها در سرتاسر شمال سوریه شود. همین حالا، گزارش هایی تایید نشده وجود دارد که افسران لجستیک ترک که مامور هماهنگی تامین تجهیزات در سوریه هستند، به ترکیه فرا خوانده شده اند، چرا که دولت این کشور در حال بررسی وفاداری سربازان ارتش و تصفیه آن از ناراضیان است.

توجه متحدان، منحرف شده است

ابر سیاه دیگری که پیش روی شورشیان در افق دیده می شود، افزایش هماهنگی ها میان ایالات متحده و روسیه است که به دو دلیل برای شورشیان چالش برانگیز است. نخست، هماهنگی مسکو و واشینگتن، برای هدف قرار دادن یکی از کارآمدترین! و مرگبارترین گروه های شورشی، جبهه النصره، شاخه القاعده در سوریه. با وجود تفاوت های مهم در نگرش و ایدئولوژی این گروه با سایر گروه های شورشی، میان آن ها همکاری های گسترده ای در برابر نیروهای وفادر به دولت وجود دارد. تضعیف این گروه بدون تقویت همزمان گروه های شورشی دیگر، در نهایت به نفع دولت سوریه تمام خواهد شد.

دوم، افزایش هماهنگی میان آمریکا و روسیه به این معنی است که وعده کمک ها و تسلیحات بیشتر از سوی ایالات متحده به شورشیان(که به عدم شکست مذاکرات ژنو برای پایان دادن به بحران سوریه منوط شده بود) محقق نخواهد شد. واشینگتن با ارایه پیشنهاد همکاری بیشتر به مسکو، نشان داد که مایل است جلوی تشدید تنش ها را با دولت روسیه و نیروهای وفادار به دولت سوریه بگیرد، چرا که این تشدید می تواند بر سر راه تلاش ها برای تضعیف دولت اسلامی (داعش) مانع ایجاد کند.

خبر بدتر برای شورشی ها این که، اگر جبهه النصره در تلافی حملات آمریکایی ها به واحدهایش(در پی هماهنگی با مسکو) بخواهد به نیروهای شورشی تحت حمایت آمریکا(واحدهای کرد شمال سوریه) حمله کند، شکاف های میان شورشیان عمیق خواهد شد. به علاوه، این امکان هم هست که اگر کمک های بیشتر آمریکا محقق نشود، اعضای ارتش آمریکا، در جستجوی توانمند ترین گروه ضد دولت سوریه، به افراطی ترین شاخه های مسلح ضد دولت ملحق شوند تا بتوانند به جنگ خود با نیروهای تقویت شده وفادار به دمشق ادامه دهند.

برخی حامیان شورشی ها، عمدتا قطر و ترکیه، تلاش کرده اند تا جبهه النصره را به اعلام جدایی از القاعده قانع کنند. این تلاش ها(که با وجود اوضاع آشفته ترکیه ادامه دارد) با علنی تر شدن تمرکز آمریکا بر هدف قرار دادن این گروه، در پی توافق با مسکو، سرعت بیشتری هم گرفته است. اگر قطر و ترکیه موفق شوند، آن گاه احتمال دارد که امریکا در تصمیم خود برای هدف قرار دادن جبهه النصره تجدیدنظر کند، گرچه به واسطه رویکرد ایدئولوژیکی و پیوندهای تارخی جبهه النصره با القاعده، احتمال این موفقیت کم است.

دشمنی که به خوبی پشتیبانی می شود

در تکمیل مشکلات شورشیان، پشتیبانی مستمر از دشمنان این گروه ها را هم توسط متحدان آن ها شاهدیم. در ماه های گذشته ایران، حزب الله و روسیه همگی کمک های مستقیم خود را تداوم داده اند و در برخی نقاط بر آن افزوده اند. در شرق استان حلب، ایران مسوولیت تقریبا همه خطوط مقدم را به عهده گرفته است، در حالی که روسیه با حملات هوایی نقش مهمی در کمک به نیروهای وفادار به دولت در محاصره نقاط تحت کنترل شورشی ها درشهر حلب ایفاء می کند.

همان طور که رهبر حزب الله، سید حسن نصرالله، در سخنرانی خود در اواخر ژوئن وعده داده بود، نیروهای این سازمان حضور خود را در سرتاسر سوریه، از جمله میدان های نبرد مهم حلب تقویت کرده اند.

شورشیان مسلح ضد دولت می توانند همچنان به امدادهای خارجی کشورهای منطقه و فرامنطقه متکی باشد، ولی با تغییر رویکرد واشینگتن و مشغولیت های داخلی آنکارا، ریسک تضعیف آن ها بالا می رود. در این صورت، دست بالای شورشی ها در مناطقی از شمال سوریه(مثلا جنوب استان حلب و شمال لاذقیه) به سختی قابل حفظ کردن خواهد بود، چرا که منابع محدود باید برای دفاع از نواحی کلیدی مورد تهدید از جانب متحدان دولت، اولویت بندی شود. بدون شک، شورشی ها، در مواجهه با سطح بالای حمایت خارجی و پشتیبانی سنگین از نیروهای وفادار به دولت، چالش های بزرگی در ماه های پیش رو خواهند داشت.