سرویس جهان مشرق - چندی پیش رسانه ها خبر تکان دهنده ای از سوریه منتشر کردند که در آن عنوان شده بود، یکی از گروه های تروریستی فعال در سوریه به نام گروه تروریستی «نور ‌الدین زنکی» سر یک نوجوان را از تنش در حلب جدا کردند.

 

صرف نظر از ماهیت جنایت که دل هر انسانی را به درد می آورد، نکته قابل تامل جمله ای یکی از عناصر این گروه پیش از بریدن سر «عبدالله عیسی»، نوجوان فلسطینی در اردوگاه آوارگان فسطینیان «حندرات» در شمال حلب بود که می گفت: «ما بدتر از داعش هستیم».

 

شکل گیری گروه نور ‌الدین زنکی

گروه نور ‌الدین زنکی اواخر سال 2011 میلادی در شهرک «قبتان الجبل»، واقع در ریف غربی شهر حلب، در شمال سوریه به سرکردگی فردی به نام «توفیق شهاب الدین» تحت عنوان «کتائب نورالدین زنکی» تشکیل شد.

 

در ابتدا گروه نور ‌الدین زنکی حمایت خود را از گروه مسلح موسوم به «ارتش آزاد» که در آن زمان سرکردگی آن را «ریاض الاسعد» برعهده داشت، اعلام کرد تا در قبال آن ارتش آزاد این گروه را شاخه خود در منطقه‌ قبتان الجبل معرفی کند.

 

با قدرت گرفتن گروه نور ‌الدین زنکی در قبتان الجبل و تحکیم سیطره خود بر این شهرک، با حمله به منطقه «الشیخ سلمان» در مجاورت قبتان الجبل، این منطقه را به اشغال خود در آورد.

 

 

به مرور زمان و با گذشت چند ماه از اعلام تشکیل کتیبه نورالدین زنکی، این گروه تلاش کرد، نفوذ خود در مناطق مختلف ریف غربی حلب را توسعه دهد و حضور عناصر آن در نبردهایی که در شهرک های تقاد، عنجاره، بسرطون، حوّر، المنصوره، الأبزمو، کفرناها، عویجل، الأتارب و سرمدا جریان داشت، مشهود بود.

 

گروه نورالدین الزنکی را باید از اولین گروه‌ های مسلحی شمرد که در نبردهای گروه های تروریستی علیه ارتش سوریه در حلب و به طور مشخص از محله «صلاح الدین» که شاهد درگیری‌ های شدیدی بود و نبردهای فرودگاه نظامی منغ در ریف غربی حلب مشارکت داشت و نقش مهمی در بستن بزرگراه اثریا - خناصر به حلب ایفا کرد.

 

آدم ربایی‌ها

گروه نورالدین الزنکی به جز مشارکت و حضور در نبردها و درگیری های مسلحانه، در عملیات‌های آدم ربایی متعددی نیز شرکت داشته و یا خود مستقیما اقدام به آدم ربایی در مناطق مختلف حلب کرده است که مهمترین عملیات آدم ربایی این گروه، ربودن «پولس یازجی» و «یوحنا ابراهیم»، دو اسقف کلیسای حلب در 22 آوریل 2013 و انتقال آنها به نقطه ای نامعلوم منتقل بود.

 

 

این گروه جدای از مشارکت در بمباران های گسترده مناطق مسکونی غرب حلب طی ماه های آوریل و می گذشته که منجر به کشته و زخمی شدن ده ها غیر نظامی شد، عناصر آن به واسطه بخشی که «دایره امنیتی» خوانده می‌شود، مرتکب هزاران جنایت علیه ساکنان مناطق تحت اشغال این گروه از قبیل یورش به خانه ها و مغازه ها و اماکن تجاری و غارت و چپاول آنها به بهانه ارتباط صاحبان آنها با کُردهای حلب یا گروه مسلح موسوم به «جیش الثوار» (ارتش انقلابیون) و یا نصب موانع و ایست های بازرسی و گرفتن غرامت از مردم شده اند.

 

به همین دلیل با وجود تمام سرپوش نهادن ها و حمایت های آمریکا از این گروه، سازمان عفو بین الملل در اقدامی بی‌سابقه اوایل ماه جاری میلادی گزارشی از مهمترین جنایات عناصر نور الدین زنکی علیه مردم دو استان ادلب و حلب را منتشر کرد.

 

در بخشی از این گزارش تاکید شده است که نور الدین زنکی طی سال های 2012 تا 2016 میلادی بارها اقدام به ربودن اهالی مناطق مختلف این دو استان کرده که اغلب آنها را کودکان تشکیل می‌دهند. لذا از اقدام اخیر این گروه در بریدن سر یک کودک فلسطینی در اردوگاه حندرات ابراز شگفتی نکرده است.

 

 

جدایی از ارتش آزاد

با افزایش تدریجی شمار عناصر نور ‌الدین زنکی، این گروه جولای 2012 میلادی با جدا شدن از گروه مسلح ارتش آزاد، به گروه تروریستی موسوم به «گردان توحید» (لواء التوحید) پیوست، اما این ائتلاف چندان دیری نپایید و اواخر سال 2012 با اعلام جدایی از گردان توحید، به گروه مسلح دیگری به نام «الویه فاستقم کما امرت» (گردان های مقاومت کن، آنگونه که امر شده) پیوست، گروهی که به اخوان المسلمین نزدیک است.  

 

گفته شده، هدف نور الدین زنکی از پیوستن به گردان توحید و پس از آن «الویه فاستقم کما امرت» بهره‌مند شدن از کمک‌های نظامی و لجستیکی ترکیه و استفاده از این کمک‌ها بوده که در این برهه زمانی به شکلی ویژه به این دو گروه و هم پیمانان آنها اختصاص می یافت.

 

پس از پیوستن نور الدین زنکی به الویه فاستقم کما امرت، پسوند «الاسلامیه» به این گروه اضافه شد تا با نام جدید «کتائب نورالدین الزنکی الاسلامیه» در میدان های نبرد حضور داشته باشد، اما این ائتلاف نیز چند ماه بیشتر دوام نیاورد و ژوئن 2013 از این گروه نیز جدا شد.

 

 

ادامه ائتلاف ها و جدایی ها و برگزیدن پسوند جنبش

در ادامه ائتلاف ها و جدایی‌های این گروه، اوایل سال 2014 میلادی نورالدین الزنکی از پیوستن خود به تشکل تروریستی «جیش المجاهدین» (ارتش مجاهدین) تحت فرماندهی ستاد مرکزی و حضور در اتاق عملیات مشترک این تشکل خبر داد.

 

این ائتلاف تا ماه می همان سال ادامه داشت و پس از اعلام جدایی از این تشکل نام خود را از «کتائب نورالدین الزنکی الاسلامیه» به «حرکه نورالدین الزنکی» (جنبش نورالدین زنکی) تغییر داد که بیانگر تغییر رویکرد در این گروه به حساب آمد.

 

این تغییر رویکرد با پیوستن چند گروه تروریستی از جمله «لواء ابناء الصحابه» (گردان نوادگان صحابه) وابسته به گردان توحید و شماری از عناصر جدا شده از گروه های مسلح منطقه به زنکی همراه بود تا موجب افزایش عناصر این گروه شود و تعداد عناصر آن به 2 هزار نفر برسد.

 

 

تشکیل شورای فرماندهی انقلاب  

پنجم آگوست 2014 میلادی گروه نور الدین زنکی به همراه 17 گروه تروریستی دیگر که به زعم حامیان آمریکایی و منطقه ایشان «میانه ‌رو» خوانده می شدند، در بیانیه‌ ای از تشکیل کمیته ای به نام «شورای فرماندهی انقلاب» (مجلس قیاده الثوره) خبر دادند تا این شورا بر اساس بیانیه مذکور، پیکره واحد «انقلاب» آنها در سوریه را پایه ریزی کند.

 

گروه‌‌‌های تشکیل دهنده این شورا در جبهه‌ های شمالی، شرقی، جنوبی و غربی حلب حضور داشته و در مناطق مختلف آنها پراکنده شده بودند و در این بین گروه نور الدین الزنکی مسئول جبهه شمالی حلب و ریف آن قلمداد می ‌شد که عرصه تاخت و تاز گروه‌ های تروریستی دیگری مانند جیش الإسلام، ألویة صقور الشام، جبهة ثوار سوریا، حرکة حزم، جیش المجاهدین، الاتحاد الإسلامی لأجناد الشام، فیلق الشام، لواء الحق و هیئة دروع الثورة نیز بود.

 

 

وجه تسمیه گروه

وجه تسمیه گروه «نور الدین زنکی» به «نور الدین ابوالقاسم محمود بن عماد الدین زنکی» (فوریه 1118 میلادی - می 1174 میلادی) باز می‌گردد. وی یکی از حکام ترک حکومت زنکی‌ها بود که از سال 1146 تا سال 1174 میلادی بر سوریه حکومت می‌کرد.

 

وقتی «ابو القاسم محمود بن عماد الدین زنکی» در سال 1146 میلادی از دنیا می رود، نور الدین و برادرش بزرگتر «سیف الدین قاضی» پادشاهی را بین خود تقسیم کردند، نور الدین حکومت حلب و سیف الدین قاضی حکومت موصل را در دست گرفت.

 

نور الدین پس از رسیدن به قدرت به انتاکیه حمله و قلعه‌ های متعددی را در شمال سوریه تصرف می کند، اما در مسیر لشکرکشی به مصر بیمار شده و در سال 1174 میلادی در سن 59 سالگی فوت می کند.

 

موسس و سرکرده گروه نور الدین زنکی

موسس و سرکرده گروه نور الدین زنکی فردی به نام «توفیق شهاب الدین» است. وی در سال 1973 میلادی در شهر «داره عزه»، مرکز منطقه «جبل سمعان»، واقع در ریف غربی حلب به دنیا آمد و تا پیش از شعله‌ور شدن آتش بحران سوریه و آغاز تحرکات مسلحانه در شهر حلب، به قصابی اشتغال داشت و دارای چندین سابقه کیفری و جنایی در دادگاه جنایی حلب است که مهمترین آن، قتل عمد خواهر بیوه اش در سال 1999 میلادی و محاکمه توسط دادگاه جنایی حلب در سال 2001 است. وی پیش از آن نیز در سال 2000 میلادی توسط دادگاه جنایی حلب محکوم شده بود.

 

یکی از مهمترین ویژگی‌های توفیق شهاب الدین داشتن گرایشات افراطی و متعصبانه دینی و مذهبی بود، به همین دلیل گروه وی نیز به داشتن گرایشات سلفی تکفیری معروف است.

 

وجود تروریست‌‌هایی از ملیت‌های مختلف که بیشتر آنها را چچنی تبار‌ها تشکیل می‌ دهند، بیانگر گرایشات سلفی تکفیری حاکم بر این گروه است. همانگونه که از کشورها و طرف‌های منطقه ای حامی این گروه نیز به راحتی می توان به گرایشات آن پی برد.

 

 

به همین دلیل با اعلام تشکیل این گروه، تعدادی از شخصیت‌ های عرب کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و اپوزیسیون سوری در خارج از آن حمایت کردند. در ادامه با افزایش حامیان نور الدین زنکی، منابع مالی این گروه نیز توسعه یافت. حکومت قطر از مهمترین حامیان مالی نور الدین زنکی در این دوره بود که پس از پیوستن این گروه به تشکل تروریستی فاستقم کما امرت این حمایت دو چندان شد.

 

پارلمان کویت (به استثنای نمایندگان شیعی) و آنچه که به شورای مردمی کویت معروف است و ریاست آن را «حجاج العجمی»، از شخصیت‌ های سلفی بارز این کشور برعهده دارد، از دیگر حامیان گروه نورالدین زنکی در منطقه شمرده می شود.

 

بنابراین جای تعجب ندارد، شبکه قطری «الجزیره»، مهمترین تریبون‌ رسانه‌ ای این گروه‌ عنوان شود.

 

توفیق شهاب الدین در آوریل 2015 میلادی توسط مجلس شورا یا مشورتی این گروه از فرماندهی کل نورالدین زنکی برکنار شد. بیانیه منتشره از سوی شورا علت برکناری شهاب الدین را وضعیت جسمانی و سلامتی وی اعلام و فردی به نام «علی سعیدو» را به عنوان جانشین وی انتخاب کرده بود.

 

 

 

 

پیوستن به القاعده

گروه نورالدین زنکی در میان گروه های مسلح تروریستی حلب، به گروهی مزدور آمریکا و ترکیه مشهور است. آمریکا حامی لجستیکی و ترکیه حامی مالی آن شمرده می‌شود. به همین دلیل از حمایت گسترده و بی قید و شرط اتاق عملیات «الموک» بهره می‌برد که توسط آمریکا و ترکیه اداره می‌شود و یکی از گروه‌های تروریستی مورد اعتماد آمریکا در سوریه است.

 

به همین دلیل آمریکایی‌ها تلاش بسیاری به خرج دادند تا در محافل منطقه‌ای و بین‌المللی گروه نورالدین زنکی را مهمترین و بزرگترین گروه مسلح «میانه‌رو» در حلب معرفی کنند و به این طریق بر افکار و گرایشات تکفیری و افراطی آن سرپوش بگذارند.

 

کنار نهادن اختلافات و همکاری این گروه با «جبهه النصره»، شاخه رسمی «القاعده» در سوریه، به ویژه هماهنگی های میدانی این دو گروه در منطقه «مزارع الملاح»، در ریف حلب و روشنگر گرایشات و باورهای حاکم بر نورالدین زنکی و عناصر آن است.

 

 

ساختار تشکیلاتی  

اوج اقتدار و بالندگی گروه نورالدین زنکی که نام خود را به جنبش نور الدین زنکی تغییر داده بود، به اواسط سال 2014 میلادی باز می‌گردد که شمار عناصر آن به بیش از 5 هزار تروریست بالغ شد و ریف غربی حلب را در قبضه خود گرفت.

 

در این زمان گروه نورالدین زنکی که به بالاترین سطح سازماندهی خود رسیده بود، اقدام به دایر کردن چندین دفتر و دایره یا بخش با وظایف و ماموریت های خاص و مجزا از یکدیگر کرد که مهمترین آنها عبارتند از:

 

- دایره نظامی: دایره نظامی گروه نورالدین زنکی 33 گردان و 5 گروهان ضد زره، ضد هواپیما، توپخانه، تانک و مهندسی نظامی را در برمی گیرد  
-  دایره امنیتی و پلیس : این دایره شامل 10 پایگاه پلیس و 15 ایست نظامی است
- دایره تسلیحاتی: دایره تسلیحات وظیفه ضبط اسلحه و ثبت آنها و نیز توزیع مهمات را برعهده دارد

- دایره ارتباطات: دایره ارتباطات مسئول برقراری ارتباط، حفظ ارتباط ها و تماس‌ ها و کدها و رمزهای نظامی و سازماندهی آنها است

 

دوایر مالی، سیاسی و روابط عمومی، پایگاه و اردوگاه ها و لجستیکی از دیگر بخش ها و دوایر این گروه است.

 

 

*حمیدرضا عموزاده