به گزارش مشرق، «آقاي نخست‌وزير» عنوان مستندي سينمايي است كه روز گذشته در حوزه هنري رونمايي شد. اين مستند همانطور كه از نامش مشخص است به يك مقام دولتي و چهره سياسي تاريخ معاصر ايران مي‌پردازد؛ دكتر محمد مصدق كه دوره نخست‌وزيري وي نفت ملي شد. «آقاي نخست‌وزير» محصول سفيرفيلم است و فيلمسازان جوان اين مركز پركار توليد مستند تلاش كرده‌اند تا به بخشي از تاريخ معاصر كه كمتر به آن پرداخته شده بپردازند. بخشي از تاريخ كه به كودتاي 28 مرداد سال 32 ختم مي‌شود. رونمايي از اين مستند در آستانه 28 مرداد باعث شد تا گفت و گوي كوتاهي با محمدرضا امامقلي، نويسنده و كارگردان «آقاي نخست وزير» داشته باشيم.
چه شد كه سفير فيلم به سراغ دكتر مصدق و نهضت ملي شدن صنعت نفت رفت؟
مي‌خواستيم به بخشي از تاريخ كه تا به حال مغفول مانده است و در پرداختن به آن، نكات مهجور باقي مانده‌اي وجود داشت، بپردازيم. بحث ما صرفاً زندگي دكتر مصدق نيست، بلكه مي‌خواهيم به ملي شدن نفت و مذاكرات نفت كه بخش مهمي از نهضت ملي شدن صنعت نفت است و مي‌تواند براي امروز هم تأثيرگذار باشد، بپردازيم. به نظرم چنگ زدن به خاطراتي كه در لحظه خطر مي‌توانند روشنايي‌بخش باشند، ارزشمند است.
مي‌خواستيم به بخشي از تاريخ كه تا به حال مغفول مانده است و در پرداختن به آن، نكات مهجور باقي مانده‌اي وجود داشت، بپردازيم. بحث ما صرفاً زندگي دكتر مصدق نيست، بلكه مي‌خواهيم به ملي شدن نفت و مذاكرات نفت كه بخش مهمي از نهضت ملي شدن صنعت نفت است و مي‌تواند براي امروز هم تأثيرگذار باشد، بپردازيم. به نظرم چنگ زدن به خاطراتي كه در لحظه خطر مي‌توانند روشنايي‌بخش باشند، ارزشمند است.
منظورتان شباهت ميان مذاكرات نفت و مذاكرات هسته‌اي است؟
قصد مقايسه با مذاكرات هسته‌اي را نداشته‌ايم اما شباهت‌هايي ميان اين دو واقعه وجود دارد كه جاي بررسي دارد. همانطور كه مي‌گويند تاريخ تكرار مي‌شود و بايد براساس شباهت‌هاي وقايع گذشته تصميم بهتري براي آينده گرفت.
قصد مقايسه با مذاكرات هسته‌اي را نداشته‌ايم اما شباهت‌هايي ميان اين دو واقعه وجود دارد كه جاي بررسي دارد. همانطور كه مي‌گويند تاريخ تكرار مي‌شود و بايد براساس شباهت‌هاي وقايع گذشته تصميم بهتري براي آينده گرفت.
به نظر مي‌آيد تا به حال درباره پرداختن به اين برهه از تاريخ در توليد مستند و فيلم كم كاري نيز صورت گرفته است.
ما گپ‌هاي زيادي در تاريخ معاصر داريم كه كمتر به آنها پرداخته شده است. از مهم‌ترين اين گپ‌ها مابين سال‌هاي 29 تا 32 و كودتاي 28 مرداد است. اكثر كار‌هاي انجام شده نيز به خود كودتا پرداخته‌اند. براي همين ما سعي كرديم نگاهي به عقب داشته باشيم و نشان دهيم چه پازلي چيده شد تا به كودتا منجر شود.
ما گپ‌هاي زيادي در تاريخ معاصر داريم كه كمتر به آنها پرداخته شده است. از مهم‌ترين اين گپ‌ها مابين سال‌هاي 29 تا 32 و كودتاي 28 مرداد است. اكثر كار‌هاي انجام شده نيز به خود كودتا پرداخته‌اند. براي همين ما سعي كرديم نگاهي به عقب داشته باشيم و نشان دهيم چه پازلي چيده شد تا به كودتا منجر شود.
اين مشكل درباره منابع تصويري نيز وجود دارد، براي دسترسي به تصاوير آن دوره به مشكل برنخورديد؟
تصاوير ايراني از كودتاي 28 مرداد خيلي كم است ولي از سوي كشورهايي مانند فرانسه، انگليس و امريكا تصوير‌برداري شده است. ما بخشي از تصاوير استفاده شده در مستند را از آرشيو صداوسيما تهيه كرديم، بخشي نيز در اينترنت وجود داشت، ولي بخشي از تصاوير را توانستيم از آرشيو‌هاي خارج از كشور به دست بياوريم كه بدون «واتر مارك» هستند.
تصاوير ايراني از كودتاي 28 مرداد خيلي كم است ولي از سوي كشورهايي مانند فرانسه، انگليس و امريكا تصوير‌برداري شده است. ما بخشي از تصاوير استفاده شده در مستند را از آرشيو صداوسيما تهيه كرديم، بخشي نيز در اينترنت وجود داشت، ولي بخشي از تصاوير را توانستيم از آرشيو‌هاي خارج از كشور به دست بياوريم كه بدون «واتر مارك» هستند.
مستند‌هاي خارجي درباره كودتاي 28 مرداد را مشاهده كرده‌ايد؟
بله. هرچقدر ما كم كاري كرده‌ايم در خارج از كشور پر كار بوده‌اند و مستند‌هاي متعددي توليد شده اما همگي داراي گفتماني جهت‌دار و در جهت تطهير نقش امريكا در كودتا هستند و قاعدتاً به خاطر رويكردشان مستند‌هاي خوبي براي استناد نيستند.
بله. هرچقدر ما كم كاري كرده‌ايم در خارج از كشور پر كار بوده‌اند و مستند‌هاي متعددي توليد شده اما همگي داراي گفتماني جهت‌دار و در جهت تطهير نقش امريكا در كودتا هستند و قاعدتاً به خاطر رويكردشان مستند‌هاي خوبي براي استناد نيستند.
شما در ساخت «آقاي نخست وزير» چه كار كرده‌ايد كه دچار همين برچسب جهت‌دار بودن نشويد و روايت صادقانه‌اي از تاريخ داشته باشيد؟
ما تلاش‌مان را كرده‌ايم كه صرفاً راوي تاريخ باشيم. قبول دارم كه نمي‌شود عينيت تاريخ را به تصوير كشيد، ولي مي‌شود بدون برداشت‌هاي شخصي تاريخ را بيان كرد. براي همين سعي كرديم تا فكت‌هاي تاريخي دست اول را از متن‌هاي تاريخي استخراج كنيم و صرفاً به مصاحبه با افراد بسنده نكنيم و كاري نباشد كه برچسب تندروي و حاشيه‌سازي به آن بچسبد.
ما تلاش‌مان را كرده‌ايم كه صرفاً راوي تاريخ باشيم. قبول دارم كه نمي‌شود عينيت تاريخ را به تصوير كشيد، ولي مي‌شود بدون برداشت‌هاي شخصي تاريخ را بيان كرد. براي همين سعي كرديم تا فكت‌هاي تاريخي دست اول را از متن‌هاي تاريخي استخراج كنيم و صرفاً به مصاحبه با افراد بسنده نكنيم و كاري نباشد كه برچسب تندروي و حاشيه‌سازي به آن بچسبد.
انتخاب افراد براي مصاحبه در مستند به چه نحوي بوده است؟ الان اكثريت افراد به غير از آقاي عبدخدايي از جبهه ملي هستند!
هم جبهه ملي و هم نهضت آزادي، ما مي‌خواستيم كساني در مستند حضور داشته باشند كه خودشان شاهد وقايع آن دوره بوده باشند و خب بسياري از افراد اكنون فوت كرده و از دنيا رفته‌اند. افرادي هم كه هستند بايد تمايل صحبت درباره موضوع مستند را داشته باشند. آقاي عبدخدايي از فداييان اسلام را آورديم چون وي هم از شاهدان آن دوره بوده‌اند. مصاحبه‌هاي زيادي انجام شده و مي‌تواند خوراك مستند‌هاي ديگري نيز باشد، ولي به خاطر محدوديتي كه در مديوم مستند سينمايي داشتيم فقط توانستيم بخش‌هاي مهمي را كه به موضوع مستند مربوط مي‌شوند، گزينش كنيم. كاري كه ما در «آقاي نخست وزير» انجام داديم به نوعي جمع‌آوري تاريخ شفاهي بود كه تا به حال كار منسجمي در ايران براي جمع‌آوري آن انجام نشده است.
هم جبهه ملي و هم نهضت آزادي، ما مي‌خواستيم كساني در مستند حضور داشته باشند كه خودشان شاهد وقايع آن دوره بوده باشند و خب بسياري از افراد اكنون فوت كرده و از دنيا رفته‌اند. افرادي هم كه هستند بايد تمايل صحبت درباره موضوع مستند را داشته باشند. آقاي عبدخدايي از فداييان اسلام را آورديم چون وي هم از شاهدان آن دوره بوده‌اند. مصاحبه‌هاي زيادي انجام شده و مي‌تواند خوراك مستند‌هاي ديگري نيز باشد، ولي به خاطر محدوديتي كه در مديوم مستند سينمايي داشتيم فقط توانستيم بخش‌هاي مهمي را كه به موضوع مستند مربوط مي‌شوند، گزينش كنيم. كاري كه ما در «آقاي نخست وزير» انجام داديم به نوعي جمع‌آوري تاريخ شفاهي بود كه تا به حال كار منسجمي در ايران براي جمع‌آوري آن انجام نشده است.
برخي از مورخان به مجموعه «معماي شاه» نقد‌هايي درباره فكت‌هاي تاريخي و نوع روايت تاريخ وارد مي‌كنند، شما تا چه حد به نظر مورخان در توليد مستند «آقاي نخست وزير» توجه كرده‌ايد تا بعداً دچار نقد‌هاي اينچنيني نشويد؟
چه در مراحل پيش‌توليد و چه پس‌توليد از نظر كارشناسان و مورخان از طيف‌هاي مختلف استفاده كرديم و در مطالعه و جمع‌آوري اسناد متني نيز تلاش‌مان اين بوده كه از نوشته‌هاي گروه‌ها و طيف‌هاي گوناگون استفاده كنيم كه بر وجهه بي‌طرفانه مستند بيفزايد.
چه در مراحل پيش‌توليد و چه پس‌توليد از نظر كارشناسان و مورخان از طيف‌هاي مختلف استفاده كرديم و در مطالعه و جمع‌آوري اسناد متني نيز تلاش‌مان اين بوده كه از نوشته‌هاي گروه‌ها و طيف‌هاي گوناگون استفاده كنيم كه بر وجهه بي‌طرفانه مستند بيفزايد.
توليد مستند چقدر طول كشيد؟
مراحل پيش‌توليد از آذرماه سال 93 شروع و در تابستان 94 فيلمبرداري شد. در مجموع يك سال و نيم كار طول كشيد و ديروز هم مراسم رونمايي انجام شد.
مراحل پيش‌توليد از آذرماه سال 93 شروع و در تابستان 94 فيلمبرداري شد. در مجموع يك سال و نيم كار طول كشيد و ديروز هم مراسم رونمايي انجام شد.
بعد از رونمايي برنامه پخش مستند به چه نحو خواهد بود؟
اكران‌هاي دانشگاهي را پيش رو خواهيم داشت و مستند از طريق سينما ماركت پخش مي‌شود. تأييديه گروه هنر و تجربه را نيز به دست آورده‌ايم و در آبان يا آذرماه «آقاي نخست وزير» از طريق اين گروه در سينماها اكران مي‌شود. بعد از اكران نيز بحث پخش نسخه نمايش خانگي را از طريق مؤسسه رسانه‌هاي تصويري خواهيم داشت. احتمالاً مذاكرات براي پخش تلويزيوني بعد از اين مرحله خواهد بود.
اكران‌هاي دانشگاهي را پيش رو خواهيم داشت و مستند از طريق سينما ماركت پخش مي‌شود. تأييديه گروه هنر و تجربه را نيز به دست آورده‌ايم و در آبان يا آذرماه «آقاي نخست وزير» از طريق اين گروه در سينماها اكران مي‌شود. بعد از اكران نيز بحث پخش نسخه نمايش خانگي را از طريق مؤسسه رسانه‌هاي تصويري خواهيم داشت. احتمالاً مذاكرات براي پخش تلويزيوني بعد از اين مرحله خواهد بود.
منبع : روزنامه جوان