سرویس فرهنگ و هنر مشرق- در فضای مجازی کنش‌هاو واکنش‌هایی از سوی برخی کاربران ثبت می‌شود که نیاز به بررسی عمیق اجتماعی دارد. ادبیات ثبت شده در فضای مجازی عمدتا دور از عرف و اخلاق است. اتفاقی که به لحاظ روانشناسی اجتماعی باید آسیب شناسی شود. برای بررسی این معضل برخی از کارشناسان و منتقدان تلویزیون در این رابطه با ما هم کلام شده اند.
*بهزاد عشقی: اهانت کردن در فضای مجازی، شایسته جامعه سالم نیست
بهزاد عشقی درباره بی فرهنگی که در فضای مجازی وجود دارد و باعث به وجود آمدن چنین واکنش هایی از جانب عده ای از کاربران می شود، به بانی فیلم گفت: این از عوارض جامعه ای است که زیاد گفتمان آزاد به شکل رسمی و علنی در آن جاری نیست. بنابراین وقتی این فضاهای غیر علنی تر در اختیار قرار داده می شود، انتقادات شکل شفاف و صریحی پیدا می کند که می‌تواند جنبه مثبت این قضیه باشد، یا شکل آنارشیستی و لمپنی پیدا می کند که جنبه منفی قضیه است. وی همچنین ادامه داد: من خودم به شخصه بسیار شاهد این قضیه بودم که در جامعه ما استفاده از فضای مجازی خیلی تحت نظارت نیست و یا نظارت کمتری روی آن می شود، متاسفانه شکل لمپنی به خودش می‌گیرد. از طرفی باز هم فضای بسته ای که در جامعه وجود دارد و عدم شفافیت نقد، اصولا نقد در ایران چه در شکل علنی و رسمی و چه در شکل غیر علنی شامل توطئه‌های عجیبی است. از این رو شما اگر منشا آن را پیدا کنید، بسیار تاسف آور می شود. توهین و اهانت کردن و الفاظ رکیک به کار بردن و ناسزا گفتن و تحقیر و تخریب کردن، به نظر من شایسته جامعه سالم نیست.
عشقی همچنین افزود: خودم شخصا بارها متوجه چنین مسائلی شدم. به عنوان مثال اتفاقی که برای زنده یاد کیارستمی افتاد. چه این فیلمساز را دوست داشته باشیم و چه نداشته باشیم، یکی از مفاخر هنری جامعه است. یکی از این منتقدان عزیز بعد از فوت ایشان نوشت که چرا عدالت را رعایت نمی‌کنید؟ چرا درباره فلان هنرمند اینگونه نمی نویسید؟ چرا فقط به این شخص بها می‌دهید؟ این نوع برخوردها نشان دهنده بیماری های روحی است که در فضای فرهنگی ما وجود دارد که بعد از مرگ هم نگاه مهربانانه‌ای به آن هنرمند ندارد.
این منتقد در پاسخ به اینکه چطور می توان در فضای مجازی فرهنگ سازی کرد، عنوان کرد: من هم به شخصه از فضای مجازی دلخوری های زیادی دارم. شاید به این دلایل است که هیچ کنکوری در این فضاها وجود ندارد.
این منتقد در پاسخ به اینکه چطور می توان در فضای مجازی فرهنگ سازی کرد، عنوان کرد: من هم به شخصه از فضای مجازی دلخوری های زیادی دارم. شاید به این دلایل است که هیچ کنکوری در این فضاها وجود ندارد.
زمانی که ما تازه وارد فضای نوشتن شده بودیم و قرار بود برای مجله‌ها کار کنیم، به راحتی وارد آن فضا نمی شدیم و باید از فیلترهای مختلف عبور می‌کردیم. ممکن نبود هر کسی برای خودش نقد تئاتر بنویسد. یک مشروعیتی لازم بود. اما در فضای مجازی این فیلتر وجود ندارد. هر کسی می تواند با اطلاعات خیلی غلط بنویسد. جدا از توهین و اهانت‌هایی که باعث به وجود آوردن فضای منفی می شود، برای فرهنگ ما نیز خیلی اتفاق بدی است. با این حال در جوامع محدودی مثل جامعه ما اگر بخواهیم با این قضیه برخورد کنیم، انگار که نقش سانسور را داریم و اگر هم برخورد نکنیم، با چنین اهانت هایی روبرو می شویم که شایسته جامعه ما نیست. شما هم به عنوان متولیان فرهنگی در یک فضای سالم و عادلانه نظرسنجی کردید، ولی با واکنش های بدی روبرو شدید که من نمی‌دانم با این فرهنگی که در فضای مجازی به وجود آمده چه باید کرد!
*چیستا یثربی: فضای مجازی مثل بالماسکه است
چیستا یثربی یکی از هنرمندانی است که نگاه جدی به فضای مجازی و بی فرهنگی که از جانب عده‌ای به وجود می آید، دارد. وی نیز به بانی فیلم در این باره گفت: به دلیل اینکه در فضای مجازی اکانت فیک وجود دارد و مثل بالماسکه است، شاهد چنین بی فرهنگی هایی از جانب عده‌ای هستیم. شاید یکی از دلایلش این باشد که فردی که در فضای مجازی اهانت کرده و به راحتی بی ادبی و توهین می کند، خودش جایگاهی ندارد و هیچ گونه هنر و توانایی در هیچ زمینه‌ای ندارد و از روی حسادت فحاشی می‌کند.
وی همچنین عنوان کرد: شما که نظرسنجی دو تا برنامه را گذاشتید، برای من هم خیلی پیش می‌آید که از این بی احترامی ها می‌کنند. کاری هم نمی توان کرد. چون افرادی که این کارها را می‌کنند، عقده دارند. چون اغلب مردم با افراد سرشناس کمتر برخورد دارند و یا دسترسی به این افراد ندارند، از طریق اکانت جعلی مثل بالماسکه خودشان را پنهان کرده و با قشر روشنفکر جامعه در می‌افتند. به دلیل اینکه کتاب نخوانده اند و در این گونه فضاها نبودند و یکباره می‌بینند می‌توانند به راحتی و به صورت مستقیم و با هویت جعلی عقده هایشان را خالی کرده و شروع به توهین و فحاشی کنند. این قضیه برای خیلی از هنرمندان و به خصوص قشر روشنفکر جامعه به وجود امده است و مدتهاست که با چنین پدیده ای همه ما در فضای مجازی روبرو هستیم. اگر هم این افراد را بلاک کنید، باز هم به راحتی با یک اکانت جعلی دیگر و یک سیم کارت ۵۰۰۰ تومانی می‌توانند به کار خود ادامه دهند.
چیستا یثربی یکی از هنرمندانی است که نگاه جدی به فضای مجازی و بی فرهنگی که از جانب عده‌ای به وجود می آید، دارد. وی نیز به بانی فیلم در این باره گفت: به دلیل اینکه در فضای مجازی اکانت فیک وجود دارد و مثل بالماسکه است، شاهد چنین بی فرهنگی هایی از جانب عده‌ای هستیم. شاید یکی از دلایلش این باشد که فردی که در فضای مجازی اهانت کرده و به راحتی بی ادبی و توهین می کند، خودش جایگاهی ندارد و هیچ گونه هنر و توانایی در هیچ زمینه‌ای ندارد و از روی حسادت فحاشی می‌کند.
وی همچنین عنوان کرد: شما که نظرسنجی دو تا برنامه را گذاشتید، برای من هم خیلی پیش می‌آید که از این بی احترامی ها می‌کنند. کاری هم نمی توان کرد. چون افرادی که این کارها را می‌کنند، عقده دارند. چون اغلب مردم با افراد سرشناس کمتر برخورد دارند و یا دسترسی به این افراد ندارند، از طریق اکانت جعلی مثل بالماسکه خودشان را پنهان کرده و با قشر روشنفکر جامعه در می‌افتند. به دلیل اینکه کتاب نخوانده اند و در این گونه فضاها نبودند و یکباره می‌بینند می‌توانند به راحتی و به صورت مستقیم و با هویت جعلی عقده هایشان را خالی کرده و شروع به توهین و فحاشی کنند. این قضیه برای خیلی از هنرمندان و به خصوص قشر روشنفکر جامعه به وجود امده است و مدتهاست که با چنین پدیده ای همه ما در فضای مجازی روبرو هستیم. اگر هم این افراد را بلاک کنید، باز هم به راحتی با یک اکانت جعلی دیگر و یک سیم کارت ۵۰۰۰ تومانی می‌توانند به کار خود ادامه دهند.
یثربی همچنین با اشاره به آماری که در این زمینه وجود دارد، بیان کرد: متاسفانه طبق آماری که در خارج از کشور گرفته اند، ایران به عنوان یکی از فحاش ترین کشورها در فضای مجازی شناخته شده است. اتفاقی که بارها برای سلبریتی های خارجی افتاده و ایرانیها کامنت‌های توهین آمیز برایشان گذاشته‌اند.
وی درباره راه حلی برای فرهنگ سازی در این فضاها گفت: به نظر من هیچ گونه نمی‌توان در فضای مجازی فرهنگ سازی کرد. به هر حال وقتی این امکان برای هر کسی وجود دارد که به راحتی وارد فضای مجازی و صفحات شخصی دیگران شود و توهین و تحقیر کند، نمی‌توان جلوی این افراد را گرفت. به محض اینکه بلاک شوند، باز هم با اکانت جعلی دیگری وارد شده و به کار خود ادامه می‌دهند. بنابراین راه حلی برای این مسئله وجود ندارد. اصولا فکر می‌کنم چنین افرادی دارای کمبودهایی هستند که با یک هویت جعلی به دیگران در فضای مجازی توهین می‌کنند. از این رو نمی‌توان در این باره فرهنگ سازی کرد و هیچ راهی برای این مشکل وجود ندارد.
البته برخی هم با نوشتن و عکس گرفتن از خوشبختی‌هایشان باعث تحریک شدن عده ای می‌شوند که دچار کمبود هستند و با توهین و فحاشی کردن عقده هایشان را خالی می‌کنند. چون آمادگی مقابله شدن با این فضا ها را نداشتند. گرچه نمی توان گفت که این کار را هم نکنید. بنابراین هیچ راهی برای مقابله با این معضل وجود ندارد، به جز اینکه در فضای حقیقی فرهنگ سازی کرد تا شاید بتواند روی فضای مجازی هم تاثیرگذار باشد.
*رضا درستکار: ارزش ها در فضای مجازی رنگ باختند
رضا درستکار درباره علت واکنش های غیرمنطقی در فضای مجازی گفت: رسانه های مجازی امروز گسترش یافتند و نیازمند خوراک بیشتری هستند و این باعث شده است که بسیاری از عناوین از میان بروند. کارگردانی یا بازیگری زمانی ارزشمند بود و در حال حاضر خرد شدند و همه می‌توانند رسانه داشته باشند، بنویسند و کارگردانی کنند. با گسترده شدن فضای مجازی مفاهیم کلامی خرد شدند و این باعث شده بخشی مهمی از این فضا به دست افراد متوسط رو به پایین باشد، چون قیمت افراد متوسط به بالا ممکن است گران باشد. وقتی شرایط این چنین باشد، رسانه ها به افراد متوسط رو به پایین روی می‌آورند. به همین دلیل فضای هتاکی فراهم می‌شود.
رضا درستکار درباره علت واکنش های غیرمنطقی در فضای مجازی گفت: رسانه های مجازی امروز گسترش یافتند و نیازمند خوراک بیشتری هستند و این باعث شده است که بسیاری از عناوین از میان بروند. کارگردانی یا بازیگری زمانی ارزشمند بود و در حال حاضر خرد شدند و همه می‌توانند رسانه داشته باشند، بنویسند و کارگردانی کنند. با گسترده شدن فضای مجازی مفاهیم کلامی خرد شدند و این باعث شده بخشی مهمی از این فضا به دست افراد متوسط رو به پایین باشد، چون قیمت افراد متوسط به بالا ممکن است گران باشد. وقتی شرایط این چنین باشد، رسانه ها به افراد متوسط رو به پایین روی می‌آورند. به همین دلیل فضای هتاکی فراهم می‌شود.
این موضوع تا حدودی مربوط به فضای صراحت سال های اخیر نیز می شود. قول می‌دهم همه مردم با لیاقت تر از بسیاری از افراد صاحب رسانه است. این فضای متوسط به پایین که در خدمت هنرمندان کارکردی است. او در پاسخ به این پرسش که چگونه امکان فرهنگسازی وجود دارد، عنوان کرد: رسانه با این قدرت توانایی فرهنگسازی دارد. فضای مجازی محصول رفتار ما در فضای رسمی است. ما در فضای رسمی حق و ناحق می کنیم و برنامه را از یک نفر می‌گیریم و به یک نفر دیگر می‌دهیم. در موارد دیگر درجه یک آدم را افزایش می‌دهیم و از درجات پایین به بالا بدون هیچ دلیلی ارتقا می‌دهیم. وقتی این اجحاف بزرگ در مدیریت فرهنگی رسانه باشد، مشخص است که در ذیل آن چه اتفاقی می‌افتد و این مثل آیینه در شرایط عمومی جامعه تکثر پیدا می‌کند. این رفتارها از بی عدالتی مدیران میانی سیستم ما شروع می‌شود.
نمی‌توانیم رسانه ها را در ایجاد فضای هتاکی بی تقصیر بدانیم؛ چون شبانه روز این فضا در حال تکرار است. وقتی رسانه های رسمی کشور این کار را انجام دهد، چه انتظاری از فضای مجازی داریم. در فضای مجازی افراد بدون اینکه هویتشان مشخص شود، می توانند آزادانه حرف‌های خود را بیان کنند. او ادامه داد: وقتی مکانیزم فرهنگی معیوب باشد، چه انتظاری از فضای مجازی دارید. ما خیلی باید تلاش کنیم که وضعیت خوبی برای پذیرش نقد و افکار مردم به وجود بیاوریم. به طور کلی در فرهنگ ایرانی ما با مقوله نقد مشکل داریم. اهل قدرت و شهرت نیز با مقوله نقد مشکل دارند و از نقد انتظار مدیحه دارند. اگر چیزی خوشایند نباشد، اولین کار رویارویی مستقیم با منتقد است. به همین دلیل افرادی که قصد نقد دارند و از طراز اول ها به حساب می آیند، به تدریج منزوی می‌شوند.
*طهماسب صلح جو: هوچی گری در فضای رسانه ای شکل گرفته است
طهماسب صلح جو منتقد نیز درباره علت واکنش های دنیای مجازی نسبت به نظرسنجی صورت گرفته در سایت بانی فیلم گفت: فکر می‌کنم فضای هوچی‌گری در جامعه رسانه ای ما شکل گرفته و افراد ممکن است تصور کنند با جنجال راه انداختن بهتر می‌توانند به هدف برسند و نام خود را سر زبان ها بیندازند. جمله معروفی وجود دارد:«بدنامی بهتر از گمنامی است»؛ یعنی مهم نیست کاری که این افراد انجام می‌دهند یا حرفی که بیان می‌کنند تا چه اندازه بد یا خوب است و مهم افتادن نامشان بر سر زبانهاست. این رویه طی این سال‌ها رواج پیدا کرده است؛ یعنی هرکس هر رسانه ای را برای اظهار نظر پیدا می کند، به جای داشتن دیدگاه منطقی و دوراندیشانه ترجیح می دهد جو ملتهبی بسازد. به عبارتی بن مایه رفتار این افراد فرهنگی نیست و اصالت ندارد و به این شیوه به نظر بهتر مطرح می شود و مطرح شدن نوعی فضیلت محسوب می‌شود. صلح جو با برشمردن ابعاد دیگر این مسأله توضیح داد: کسانی که این واکنش ها را دارند، به مسائلی مانند نظرسنجی و … فکر نمی کنند و جای گفت و گو را جنجال گرفته است. هرکس بیشتر جنجالی صحبت کند، انگار بهتر است. زمانی امکان برخورد با این پدیده ها وجود دارد که در اقلیت باشد اما متأسفانه در اکثریت هستند.
طهماسب صلح جو منتقد نیز درباره علت واکنش های دنیای مجازی نسبت به نظرسنجی صورت گرفته در سایت بانی فیلم گفت: فکر می‌کنم فضای هوچی‌گری در جامعه رسانه ای ما شکل گرفته و افراد ممکن است تصور کنند با جنجال راه انداختن بهتر می‌توانند به هدف برسند و نام خود را سر زبان ها بیندازند. جمله معروفی وجود دارد:«بدنامی بهتر از گمنامی است»؛ یعنی مهم نیست کاری که این افراد انجام می‌دهند یا حرفی که بیان می‌کنند تا چه اندازه بد یا خوب است و مهم افتادن نامشان بر سر زبانهاست. این رویه طی این سال‌ها رواج پیدا کرده است؛ یعنی هرکس هر رسانه ای را برای اظهار نظر پیدا می کند، به جای داشتن دیدگاه منطقی و دوراندیشانه ترجیح می دهد جو ملتهبی بسازد. به عبارتی بن مایه رفتار این افراد فرهنگی نیست و اصالت ندارد و به این شیوه به نظر بهتر مطرح می شود و مطرح شدن نوعی فضیلت محسوب می‌شود. صلح جو با برشمردن ابعاد دیگر این مسأله توضیح داد: کسانی که این واکنش ها را دارند، به مسائلی مانند نظرسنجی و … فکر نمی کنند و جای گفت و گو را جنجال گرفته است. هرکس بیشتر جنجالی صحبت کند، انگار بهتر است. زمانی امکان برخورد با این پدیده ها وجود دارد که در اقلیت باشد اما متأسفانه در اکثریت هستند.