به گزارش مشرق، مناسک حج تمتع امسال (1437) از امروز یکشنبه، روز عرفه (نُهم ذی‌الحجه) آغاز شد؛ هرچند بسیاری از حجاج از دیروز وارد صحرای عرفات شده‌اند. حجاجی که تعدادشان امسال کمتر از پارسال است.
«محمد بن نایف» ولی‌عهد، وزیر کشور و رئیس کمیته عالی حج عربستان دیروز در نامه‌ای به «سلمان بن عبدالعزیز» شاه سعودی، ورود حجاج از مبادی ورودی کشور به مسجدالحرام و مشاعر مقدسه را که به گفته او «در فضایی امن و آرامش‌بخش» انجام شد، تبریک گفت . بله؛ فاجعه پارسال در منا آنقدر افتضاح بزرگی است که ولی‌عهد رسیدن حجاج از فرودگاه‌ها، گذرگاه‌های مرزی و بنادر به مشاعر مقدسه را که بدون تلفات بوده، تبریک گفته است.
ورود حجاج به صحرای عرفات اولین مرحله مناسک حج است. محمد بن نایف در حالی نامه تبریک به شاه زده که مصر تاامروز 16 کشته داده است و مجموعا امسال تا دو روز پیش (جمعه) 239 حاجی جان خود را از دست داده‌اند . حال چطور ولی‌عهد نامه تبریک زده جای تعجب ندارد زیرا یک هفته پس از فاجعه منا هم سران سعودی با تبریک متقابل برگزاری موفق حج را به هم تبریک گفتند.
مرور ترتیب مناسک حج
1- حجاج از نماز ظهر امروز (نهم ذی‌الحجه) تا اذان مغرب فرصت دارند در صحرای عرفات وقوف کنند. بنابراین خیلی از حجاج از دیروز وارد صحرا شده‌اند.
2- حجاج در قدم دوم می‌بایست، ما بین اذان صبح فردا (روز عید قربان) تا طلوع آفتاب، در «مزدلفه» (مشعر الحرام) نیز وقوف کنند.
3- از طلوع خورشید در صبح عید قربان، حجاج حرکت به سوی سرزمین منا را آغاز می‌کنند. این مرحله بود که سال گذشته به فاجعه برای حجاج خیلی از کشورها تبدیل شد. سه روزمتوالی برای سنگ زدن به سه ستون شیطان یا همان «ایام الترشیق» و سرانجام طواف و سعی و نماز آخر.
در روز عید بعد از ترشیق اول، حجاج بازمی‌گردند و قربانی را به درگاه خدا تقدیم می‌کنند و حلق (یا تقصیر) انجام می‌دهند و ترشیق را در روز دوم و سوم انجام می‌دهند و مجموعا مناسک اصلی در چهار روز به پایان می‌رسد.
غایب بزرگ
خبرگزاری فرانسه از حجاج ایران، به نام «غایب بزرگ» حج امسال یاد کرد. این خبرگزاری نوشت «عربستان بعد از انتقادهای سال گذشته در پی کشته شدن صدها حاجی در منا، تلاش میکند مناسک امسال موفق باشد. ایرانی‌ها بزرگترین غایب امسال هستند چون ایرانی‌ها عربستان را متهم کردند که تدابیر لازم برای تأمین امنیت حجاج را فراهم نکرده است.
شبکه الجزیره هم به غیبت ایرانی‌ها اشاره کرد . وبگاه این شبکه امروز در گزارشی نوشت «حجاج ایران در موسم حج امسال غایب هستند. زیرا مذاکرات مسئولان حج در عربستان و هیئت حج ایران برای موسم امسال شکست خورد... و حج ایران اعلام کرد که عربستان شروطی گذاشته که نمی‌توان آن را پذیرفت».
کاهش تعداد حجاج خارجی حج امسال؛ بازی ریاض با آمار
خبرگزاری «الشرق الاوسط» مصر روز شنبه گزارش کرد که «آمار حجاج خارج از عربستان امسال شاهد کاهش است. پارسال تعدادشان یک میلیون و 700 هزار نفر بود و امسال به یک میلیون 381 نفر کاهش یافته است» .
«باسل السیسی» کارشناس امور گردشگری دینی و رئیس سابق کمیته گردشگری دینی در اتاق شرکت‌های گردشگری مصر علت این کاهش را «وضعیت نامناسب اقتصادی» بسیاری از کشورهای اسلامی می‌داند و می‌گوید که بالا رفتن قیمت حج یکی از علل اصلی عدم اقبال امسال حجاج است زیرا بهای بلیط هواپیما و هتل‌ها در عربستان بالا رفته است.
السیسی به الشرق الاوسط گفت، علاوه بر این، تعدادی از کشورهای اسلامی نیز با عربستان مشکل سیاسی دارند. سوریه، ایران، عراق، یمن و لیبی از جمله این کشورها هستند که بیشترین کاهش تعداد حجاج از این کشورهاست.
ولی‌عهد عربستان در نامه تبریکی که به شاه زده، مدعی شد که تعداد حجاج خارجی حج امسال فقط 64 هزار و 889 نفر (یعنی 5 درصد) کاهش داشته است. اما طبق آمار خبرگزاری الشرق الاوسط مصر، رقم کاهش حدود 319 هزار نفر است.
خب، ممکن است سوال کنید چرا آمار رسمی ولی‌عهد عربستان را رها کردید و آمار خبرگزاری دولتی مصر را ملاک قرار دادید؟ پاسخ این است که عربستان سالهاست آمار حج را دستکاری میکند. سال گذشته، عربستان تعداد کشته‌های حادثه منا را «769» نفر اعلام کرد. اما طبق اعلام «بی.بی.سی» و «خبرگزاری آسوشیتدپرس» که آمار اعلام شده خود کشورهای کشته‌داده در حادثه را که جمع زدند، رقم به «2387» رسید و مهم‌تر اینکه اسناد هک شده از وزارت بهداشت عربستان که روزنامه الاخبار آن را روز جمعه منتشر کرد، این رقم را بالای «7000» نفر نشان می‌دهد .
علاوه بر این اسناد لو رفته ثابت کرده که آمار اعلامی عربستان از کشته‌ها در هر سال با آنچه در واقعیت در وزارت بهداشت عربستان ثبت و ضبط شده، تفاوت فاحش دارد که مجموعا طی 14 سال 90 هزار حاجی کشته شده است.
نکته جالب‌تر در آمار حجاج خارجی در موسم حج امسال برابری رقم آن با رقم سال گذشته حجاج ایران است. تعداد حاجیان سال گذشته ایران 61500 نفر بود که با 2500 نفر عوامل اجرایی (خدام، پزشکان و..) سازمان حج و بعثه، مجموعا 64 هزار نفر می‌شود.
نکته‌ای جالب‌توجه‌تر از این هم هست. عربستان هر ساله میهمانان ویژه‌ای برای حج دارد که به آنها «میهمانان خادم الحرمین» می‌گویند که بخش عمده‌ای از آنان از اساتید دانشگاه (40%) و رؤسای کشورها (40%) هستند و تعدادی هم (20%) از جمعیت‌ها، مراکزف سازمان‌ها و هیأت‌های اسلامی، نخبگانی مثل اندیشمندان، اصحاب رسانه، پزشکان، نظامیان، کشیش‌ها و افراد تازه اسلام‌آورده است که 10 درصد این مقدار، از زنان هستند که عمدتا ریاض تلاش میکند بعد از موسم هم ارتباط با این افراد را حفظ و آنان را تحت منظومه فکری خود درآورد. مجموعا تعداد این میهمانان که با «ویزای افتخاری» شاه به حج تمتع دعوت می‌شوند، به علاوه 1000 ویزای افتخاری به فلسطینی‌ها، از 2500 تجاوز نمی‌کند. مثلا آمار این میهمانان (ویزای افتخاری) 2400 نفر بود .
نکته این است که امسال عربستان هزاران ویزای افتخاری به چندین کشور داده است؛ امری که آمارش سوال‌برانگیز است. یک منبع در حج مصر به خبرگزاری الشرق الاوسط مصر گفته است که «امسال مصر حداقل 15 تا 20 هزار ویزای افتخاری دریافت کرده و این، علاوه بر سهم مقرر سالانه‌اش است».
این منبع مصری خواست نامش فاش نشود و ادامه داد که «روادیدهای افتخاری که عربستان امسال به کشورهای اسلامی باثبات از حیث سیاسی و امنیتی داده، بخصوص مصر، سبب شده تا اندازه‌ای، میزان کاهش آمار حجاج خارجی امسال، جبران شود». به گواه اسناد لو رفته وزارت بهداشت عربستان، مصر از جمله کشورهایی است که در کنار ایران بیشترین قربانی را در حادثه منا داد و به نظر می‌رسد پیشنهاد حداقل 20 هزار ویزای افتخاری پاداش سکوت و عدم اعتراض قاهره در سال گذشته و به نوعی حق السکوت یا پاداش باشد.
حال اگر به آمار اعلامی ولی‌عهد عربستان نگاه کنید، او مدعی شده که، آمار حجاج خارجی فقط 64 هزار 800 نفر کاهش دارد. منظورشان این است که این 64 هزار نفر هم حجاج ایران هستند که تهران مانع اعزامشان شده است!. بنابراین همه‌چیز طبیعی است و طبق آنچه ولی‌عهد عربستان وانمود میکند، نه ترس حجاج بابت از دست دادن جان و سلامتی‌شان و نه بالا رفتن قابل توجه قیمت هتل‌ها و خطوط هواپیمایی عربستان، هیچ کدام مانع کاهش ورود حجاج خارجی نشده. حال آنکه وزارت حج عربستان تلاش کرده با اعطای چندین هزار ویزای افتخاری به کشورهایی مانند مصر، عراق و غیره... کاهش تعداد حجاج را جبران کند و از طرفی دیگر این مسئله را در انظار عمومی مخفی نگاه دارد.
جدای از نگرانی امنیتی حجاج که سبب کاهش آمار آنان شده، این کاهش از حیث اقتصادی هم برای عربستان خوب نیست. شبکه خبری «بی‌بی‌سی عربی» در گزارشی تحت عنوان «هزینه برای حجاج، سود برای عربستان»، به این مسئله پرداخته و نوشته که در ایام حج، بازار عربستان رونق می‌گیرد. طبق آمار اتاق بازرگانی مکه، حجاج در سال گذشته حدود 3 میلیارد دلار در خاک عربستان هزینه کردند حال آنکه بسیاری از حجاج از هزینه بالای هتل گله و شکایت دارند.
اکنون باید دید عربستان که با کسری بودجه جدی روبه‌روست و بعد از کاهش بهای جهانی نفت، از امسال با کاهش تعداد حجاج هم روبه‌رو شده، آیا حاضر است در سیاست‌های خود برای سالهای آتی بازنگری کند یا تلاش میکند با ایده‌های جایگزین مثل هزاران ویزای افتخاری، شکاف‌های اقتصادی در درآمد نفتی و حج تمتع و عمره را پُر کند.