به گزارش مشرق، نخستین دیدار خصوصی هیئت رئیسه اتاق تهران و ایران با مقام معظم رهبری در اواخر تیرماه و دیدار اخیر فعالان اقتصادی با ایشان بهانه ای شد تا با یحیی آل‌اسحاق رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران و وزیر بازرگانی در دولت هاشمی رفسنجانی به گفتگو بنشینیم و از زوایای جدیدی به این دو نشست صمیمی و صریح بنگریم:
* خبرنگار مهر: دیدار اخیر هیئت رئیسه اتاق تهران و ایران با مقام معظم رهبری داشتند، در نوع خود کم‌نظیر بود، به خصوص اینکه به فاصله کوتاهی بعد از آن، دیدار فعالان اقتصادی با ایشان صورت گرفت. ریشه برگزاری چنین دیدارهایی چیست و آیا واقعا اقتصاد از حاشیه به متن آمده است که چنین دیدارهایی برگزار می‌شود؟
- یحیی آل‌اسحاق: واقعیت این است که این جلسات که در نوع خود بی‌نظیر است، هدف بزرگی را دنبال می‌کند و آن این است که اقتصاد به حاشیه رانده شده، سرفصل همه امور قرار گیرد.
این دقیقا در فرمایشات مقام معظم رهبری هم در دیدار اخیر خود با فعالان اقتصادی مورد اشاره قرار گرفته است که اساسا علت اصلی تشکیل جلسه‌ای به این شکل که مجموعه‌ای از فعالان اقتصادی اعم از وزرای اقتصادی، مسئولان دولتی و بخش‌های خصوصی، تعاونی و تشکل‌ها در یک روز ماه مبارک رمضان، 3 ساعت از وقت مقام معظم رهبری را به خود اختصاص دادند، بی‌نظیر است؛ همانطور که ایشان هم اشاره کردند می‌خواستند با این جلسه، به مجموعه مسئولان داخلی، مردم و فعالان در بخش اقتصاد نشان دهند که بخش‌خصوصی و فعالیت اقتصادی جز ارکان اصلی نظام است و مقامات ارشد کشور به آن توجه جدی دارند، دولت هم باید توجه جدی کند.
ایشان فرمودند که با این جلسه، این اهداف حاصل شده است. این جلسه و نشست قبل از آن که یک جلسه اختصاصی بود و در آن، روسای اتاق ایران و تهران خدمت مقام معظم رهبری رسیدند و خیلی صریح، حرف‌های خود را عنوان کردند، اتفاق مهمی به شمار می‌رود؛ ضمن اینکه ایشان هم رهنمودهایی داشتند.
به هرحال، مجموعه این جلسات نشانگر این است که تلاشی که ظرف چند سال اخیر در کشور شکل گرفته و مقام معظم رهبری خود شخصا با ابلاغ سیاستهای اصل 44 و تبیین اصول حاکم بر برنامه پنجم، مجلس، فضای حاکم بر کشور و توجه به مجموعه دست‌اندرکاران بخش اقتصاد، شرایط عمومی را در کشور به گونه‌ای شکل می‌دهند که اقتصاد، اولویت اول کشور باشد؛ چراکه اقتصاد ما ظرف 30 سال گذشته، تحت پوشش مسائل جنگ، جریانات سیاسی، به بهانه مسائل فرهنگی و مسائل متعدد در نظام تصمیم‌گیری، جزو اولویت نبوده و به حاشیه رانده شده بود.
در همین حال، علیرغم تلاشهای صورت گرفته، همواره مسائل جنگ، سایه خود را بر سر اقتصاد افکنده و آن را تبدیل به یک اقتصاد جنگی کرده بود؛ اما در شرایط جدید، اهالی باشگاه سیاست سلطه خود را بر حوزه اقتصاد داشته‌اند و خوب، بد، باید و نبایدهای اقتصاد را با متر سیاست اندازه گرفته‌اند.
بر همین اساس، چالش اصلی اقتصاد ما نیز سیاست‌زدگی است؛ بنابراین جلسه مذکور می‌خواست نشان دهد که کشور به شرایطی رسیده است که اقتصاد باید جزو محورهای اصلی نظام تصمیم‌گیری باشد، همچنین در این جلسه، جمعی از فعالان اقتصادی، نقاط مثبت و منفی، چالش‌ها، پیشنهادات و موفقیت‌های خود را خدمت مقام معظم رهبری ارایه کردند.
*مقام معظم رهبری نیز در مقاطع مختلف از اجرای سیاستهای اصل 44 و سپردن واقعی امور به بخش خصوصی گلایه کرده‌اند؛ در این جلسات آیا ایشان ارزیابی از روند اجرای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی داشتند؟
- بله این موضوع به صورت کامل هم در نشست اخیر با فعالان اقتصادی و هم در نشست اختصاصی با هیئت رئیسه اتاق مورد اشاره قرار گرفت. ایشان فرمودند: "اصل 44 که از سوی ما مطرح شد، می‌خواست یک ریل‌گذاری جدید در اقتصاد کشور داشته باشد و تنها بحث واگذاری را دنبال نمیکرد، بلکه یک تحول اساسی از بیان اصل 44 و اجرای آن انتظار داشتیم و داریم".
مقام معظم رهبری همچنین در جلسه با هیئت رئیسه اتاق عنوان کردند: "ما با اصل 44 می‌خواهیم که به طور کلی بینش، فرآیند، اهداف و اجرائیات اقتصادی ریل‌گذاری شود". در جلسه اخیر نیز فرمودند: "منظور ما از اصل 44 که با اهداف خاصی آن را ابلاغ و بیان کردیم و هنوز هم منتظرش هستیم و باید بشود و فکر هم می‌کنیم که این یکی از ارکان اصلی است، تنها بحث واگذاری نبود؛ بلکه مجموعه نظام مدیریتی در بخش اقتصاد مدنظر قرار داشت. انتظار ما بر این است که تحولی در حوزه اقتصاد و در بخش مدیریت، مالکیت و اهداف اقتصاد صورت گیرد و انتظار این است که راندمان، بهره وری و صادرات در کشور، متحول شود."
ایشان صراحتا به چالش‌هایی که اجرای این اصل داشته است، اشاره کردند و معتقد بودند که باید اجرای اصل 44 به گونه‌ای باشد که بخش‌خصوصی و غیردولتی بتواند مدیریت بخش اقتصاد را در اختیار داشته باشد نه اینکه فقط سهام در اختیار گیرد. در واقع منظور ایشان این بود که اگر قرار باشد که بخش‌خصوصی پول بدهد و خود مدیریت نکند، کار پیش نمی‌رود.
از سوی دیگر باید اجرای این اصل، باعث افزایش بهره‌وری، کم کردن هزینه‌ها و تنوع نوآوری و فناوری شود؛ لذا عنوان کردند که اگرچه در رابطه با اصل 44 کارهای خوبی انجام شده؛ لیکن فاصله با اهداف، سرعت اجرا، کمیت و کیفیت اجرای این اصل خیلی زیاد است.
در بخش دیگری از سخنانشان نیز اشاره داشتند که در چشم‌انداز مطرح کرده‌اند که باید در منطقه اول شویم، نه به این مفهوم که کشورهای دیگر منطقه از حرکت ایستاده‌اند که ما به آنها برسیم؛ لذا باید با برنامه‌ریزی، علاوه بر اینکه باید عقب‌ماندگی را جبران کنیم، باید در منطقه نیز اول شویم؛ لذا برداشتشان این بود که سرعت لازم در تحقق اهداف چشم‌انداز وجود ندارد و مدیریت به درستی صورت نگرفته است. به اعتقاد ایشان، هنوز واگذاری در ذهن برخی‌ها مفهوم اشتباهی دارد و باید نظام مدیریت و نحوه آن تغییر کند تا کیفیت مورد انتظار برآورده شود.
* در این جلسات مقام معظم رهبری درباره شیوه برخورد با جهاد اقتصادی هم اظهار نظر کردند؟
بله در هر دو جلسه. همانطور که می‌دانید دو جلسه‌ای که ابتدا میان هیئت رئیسه اتاق‌های بازرگانی تهران و ایران و سپس با فعالان اقتصادی صورت گرفت، با هم کاملا مرتبط بود؛ یعنی مقام معظم رهبری مطالبی که در جلسه اختصاصی با هیئت رئیسه اتاق مطرح کردند، به صورت عام و با توجه به مجموعه برداشت‌هایشان از گزارش‌ها به صورت عمومی مطرح کردند.
یکی از همین مسائل مطرح شده، بحث جهاد اقتصادی بود.
البته در مقدمه این بحث، موضوع تحریم‌های اقتصادی را به صورت صریح، روشن و با شفافیت بیان کردند، همان چیزی که برخی‌ها را نگران کرده بود و بحث تحریم را در لفافه و به گونه‌ای بیان می‌کردند که سیاه‌نمایی نشود، اما ایشان بسیار صریح و شفاف از موضوع تحریم‌ها سخن گفتند و فرمودند که برخوردهای تحریمی، موضوعی نو نیست و از سی سال قبل کشور با آن مواجه بوده است؛ اما هم اکنون به بهانه هسته‌ای شدن ایران، تحریم‌ها را به رخ می‌کشند.
اساسا برخورد با حوزه اقتصاد در ایران، برخورد استراتژیکی از سوی دشمنان ما است و آنها حس کرده‌اند که در حوزه نظامی و جنگ 8 ساله و نیز حوزه سیاسی، تیرشان به سنگ خورده است؛ بنابراین به این نتیجه رسیده‌اند که محتمل‌ترین راهی که می‌توانند به نتیجه برسند، حوزه اقتصاد است، لذا برنامه‌ریزی جدی کرده‌اند؛ این فرمایش حضرت آقا است که دشمنان با ما در حوزه اقتصادی برخورد می‌کنند تا ما را مثل کره شمالی و کوبا از حیز انتفاع ساقط کنند؛ یعنی اینکه اجازه ندهند که ما به رشد مطلوب برسیم و نشاط اقتصادی داشته باشیم.
دشمنان می‌خواهند اجازه ندهند که از توانایی خود بهره گیریم، لذا قطعا این تحریم‌ها ابزاری برای تحقق استراتژی‌های برخورد با اصل جمهوری اسلامی است، لذا فرمایش ایشان این بود که اگر مفهوم جهاد اقتصادی را عنوان کرده‌اند، یکی از دلایلش این است که باید قبول کنیم تهدید دشمن در حوزه اقتصاد، برنامه‌ریزی شده است و باید با آن برخورد کنیم. این جز با روحیه و روش و منش جهادی که ویژگی‌های خاص خود را دارد، امکان‌پذیر نمی‌شود؛ یعنی ابزار خود را می‌خواهد و با نیت دفاع از کشور و آرمان‌های انقلاب، باید بحث جهادی که لغت جهاد در آن مطرح است را در دستور کار قرار دهیم.
بنابراین یکی از دلایل عنوان کردن جهاد اقتصادی، تهدیدی است که به صورت استراتژیک از سوی دشمن ما را هدف قرار داده است. بحث دیگر این است که ما برای رشد و تعالی کشور و تبدیل بالقوه‌ها به فعل، اهدافی را در سند چشم‌انداز به صورت مشخص مطرح کرده‌ایم و یکسری شاخص‌ها را برای رسیدن به آنها در نظر گرفته‌ایم که البته با روش‌های معمول نمی‌توان به آنها دست یافت و باید با برخوردهای جهادی، کار را پیش برد؛ لذا به این جهت برای رسیدن به این اهداف و تعالی رشد، باید برخورد جهادی صورت دهیم.
بر همین اساس مقوله جهاد را باید با دو زاویه تهدید و رشد دنبال کنیم. در این زمینه نیز الزاماتی وجود دارد که باید بسیج عمومی صورت گیرد که با هدف دینی و نگاه آرمانی و انقلابی کار پیش رود. به عبارت دیگر، همان روحیه‌ای که در جبهه و جنگ وجود داشت باید در حوزه اقتصاد، وارد شود.
* شما بارها در محافل مختلف خصوصی و رسمی عنوان کرده اید که باید کمیته‌ای ویژه در اتاق بازرگانی موضوع جهاد اقتصادی را دنبال کند؛ تکلیف این کمیته چه شد؟
- جنس کار و جهاد با برداشتی که از جهاد اقتصادی شده، متفاوت است و همین برداشت‌ها سبب شده است که مقام معظم رهبری نیز مجبور شوند که مجدد در بازدید خود از عسلویه، این مفهوم را تبیین کرده و تکرار کنند که منظور از جهاد اقتصادی چیست.
ایشان در آن جلسه نیز عنوان کردند:" بعد از اینکه مفهوم جهاد اقتصادی را مطرح کردم، عده‌ای طور دیگری این موضوع را پیگیری می‌کنند، در حالی که مفهوم اصلی، آن برداشتی نیست که صورت گرفته است." اتاق از همان ابتدا این موضوع را دریافت که حرکت جهادی یک عزم ملی می‌خواهد و تنها مختص بخش‌خصوصی نیست و هر کس باید کار خود را در این زمینه انجام دهد.
در ابتدای مطرح شدن این بحث، در ذهن ما بود که کمیته ویژه‌ای در اتاق داشته باشیم؛ ولی بعد به این نتیجه رسیدیم که موضوع فراتر از اتاق است؛ بنابراین کمیته‌ای با محوریت دانشگاه تهران، تنظیم بستر لازم برای جهاد اقتصادی را به عهده گرفت و جلسات متعددی از آن با حضور کارشناسان، اساتید و فعالان اقتصادی برگزار شده و به صورت مستمر ادامه دارد. ما هم کمیته خود را در دل این کمیته تعریف کرده‌ایم.
* با توجه به اینکه 9 ماه از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها می‌گذرد، مقام معظم رهبری تحلیلی روی اجرای این قانون داشتند که اجرای قانون چطور بوده است و باید مسیر آینده چگونه باشد؟
- بله. از مباحثی که به روشنی ایشان مطرح کردند و حق هم همین است، این بود که کار هدفمندی یارانه‌ها بسیار بزرگ بوده است و ما هم خوشحال هستیم که اتاق از روز اول، این موضوع را پیگیر یکرده و هزینه‌های آن را نیز پذیرفته است، البته دولت نیز جسارت کرده و این کار بزرگ را راه انداخته است.
در بخش اول که مرتبط با مردم بود، کار به خوبی پیش رفته است، اما در بخش دوم که مرتبط با تولید است، باید دقت بیشتری شود. فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری نیز دال بر همین بود. ایشان فرمودند:" باید بدانیم رشد و توسعه کشور باید تولید محور بوده و اصل توجه ما هم به تولید باشد."
البته ایشان در بخش‌های دیگری نیز فرمودند که تولید ما باید صادرات‌محور باشد؛ به این معنا که تمام تلاشهای کشور تجاری شود، همچنین همخوانی و هماهنگی تجارت، صادرات و تولید مدنظر ایشان بود ولی به هر صورت اگر تولید مشکلاتش حل نشود، تجارت نیز به مشکل برمی خورد. د
در آن جلسه توجه جدی در رابطه با تولید و هدفمندی یارانه‌ها از سوی مقام معظم رهبری صورت گرفت و فرمودند:" درست است که هدفمندی یارانه‌ها خوب انجام شده و باید ادامه یابد، ولی بخش تولید، حمایت ویژه می‌خواهد."
ایشان عنوان کردند که در قانون قرار است 30 درصد به بخش تولید اختصاص یابد، این باید پیگیری شود که سهم تولید داده شود. اگرچه در پرانتز نیز نکته‌ای را عنوان کردند که برخی از صاحبنظران معتقدند که اگر دولت مشکلات را حل کند، نیاز نیست که از بخش تولید، حمایت‌های مالی از طریق هدفمندی صورت گیرد. به اعتقاد مقام معظم رهبری، این یک نظریه است و درست هم است.
برخی از اقتصاددانان معتقدند که قرار نیست در بخش تولید،رانت حفظ شود بلکه باید شکل رانت را تغییر دهیم؛ لذا اگر بخواهیم به اهداف شفاف‌سازی و رقابت‌پذیری برسیم، باید منابع هدفمندی یارانه‌ها عمدتا به بخش مردم برود که قدرت خرید و انتخاب آنها بالا رود و مردم با قدرت خرید و انتخاب خود بتوانند صنعت را پیش برند، ولی واقعیت این است که تولید ما هم اکنون با چالش مواجه است و الان نمی‌توان حمایت را قطع کرد و همانطور که آقا فرمودند باید این 30 درصد اختصاص یابد؛ اما در نحوه اختصاص این منابع و درصد سود تسهیلات، دقت کرد؛ لذا فرمایش ایشان در مورد هدفمندی یارانه‌ها این بود که باید بخش تولید را حمایت کرد و حمایت را نیز باید به شکلی باشد که تولید رشد کند و مهمتر از این پرداخت‌ها، رفع مشکلات بخش تولید است و سنگهایی که سر راهش قرار دارد.