از اهدای کلیه تا نجات سگ بی‌پناه!
«کمیل نظافتی» روحانی جوانی که به خاطر کارهای خیرخواهانه‌اش و اهدای کلیه به کودک هشت‌ساله معروف شده بود، دست از کارهای خداپسندانه‌اش برنداشته و حالا سفیر مهر حیوانات شهری یا به قول خودش بی‌پناه شده است. این طلبه جوان به‌تازگی یک سگ شهری بیمار را پناه داده و به کمک او و دوستانش پس از دو ماه و نیم این حیوان بهبود پیدا کرده است. گروه حامیان مهر آمل، وظیفه خود می‌دانند که به داد این حیوانات بی‌پناه برسد. همین بهانه‌ای می‌شود که از او درباره قانون حیوانات در شرع بپرسیم و چه می‌شود که یک طلبه حامی این حیوانات می‌شود. «این قانون خداست که هر جنبنده‌ای که مخلوق خداست و نفس می‌کشد، حق حیات دارد و هیچ‌کس نمی‌تواند این حق را از او سلب کند؛ خواه انسان باشد، خواه حیوان باشد و خواه طبیعت. در بخش انسان که وارد می‌شویم قانون این است که شما حق دفاع دارید؛ اما حق تجاوز ندارید و نمی‌توانید شما جنگ را آغاز کنید. اگر به شما تعرضی شد، باید دفاع کنید. در بحث طبیعت هم می‌بینیم که طبیعت نیازی به انسان ندارد و این انسان است که به طبیعت نیاز دارد و باید با طبیعت کنار بیاید. بعضی درخت‌ها را از بین می‌برند و از بین بردن جنگل‌ها منجر به سیل می‌شود و باعث می‌شود خود انسان از بین برود. به بحث حیات‌وحش هم وقتی وارد می‌شویم، می‌بینیم آن‌ها طبق طبیعت خود زندگی می‌کنند و فعل‌وانفعالات دارند و این ما هستیم که طبیعت آن‌ها را برهم می‌زنیم.»
شکار سرگرمی نیست!
حجت‌الاسلام نظافتی اول‌ازهمه می‌گوید باید بین حیوانات شهری و حیات‌وحش تفاوت قائل شویم و بدانیم با هرکدام باید چطور رفتار کنیم. «در مورد حیوانات چند نکته وجود دارد و این حیوانات به دو نوع تقسیم می‌شوند: ما یک حیات‌وحش داریم مثل پرنده و حیوان و مثال مرغابی و .. حیواناتی مثل یوزپلنگ که در حال انقراض است یا درنای سیبری که از سیبری وارد مازندران می‌شود و فقط دو عدد از آن مانده بود که یکی از آن‌ها متأسفانه شکار شد. در این بخش ما مجاز به شکار و برهم زدن اکوسیستم نیستیم. حتی در موارد عادی هم مجاز به شکار نیستیم و فقط در موارد ضروری که جان انسان درخطر باشد، می‌تواند شکار کند و نباید به آن به‌عنوان تفریح نگاه کرد و باید تلاش کنیم تا جای ممکن محیط زیست این حیوانات را دستکاری نکنیم. بخش دیگر مربوط به حیوانات شهری است مثل گربه و گنجشک و کلاغ که درباره این حیوانات باید هوای آن‌ها را داشته باشیم.»
حیوان خانگی برکت می‌آورد
آقای نظافتی می‌گوید درباره حیوانات خانگی در سیره معصومین احادیث زیاد داریم تا جایی که حتی به داشتن حیوان خانگی سفارش هم شده است. « اصلاً ما یک روایت از امام کاظم علیه‌السلام داریم که می‌فرمایند: سه حیوان اگر در خانه نباشند، برکت به آن خانه نمی‌آید و با وجود این سه حیوان این خانه آباد می‌شوند: گربه، کبوتر، خروس و اگر به همراه خروس، مرغ هم باشد، مانعی ندارد.... مردم با گربه کنار آمده‌اند؛ اما با سگ که حیوان اهلی است، هنوز کنار نیامده‌ایم. اینجا مقوله‌ای داریم به اسم سگ‌های شهری که به‌اصطلاح آن‌ها می‌گویند سگ‌های ولگرد که البته من نام آن‌ها را می‌گذارم «سگ‌های بی‌پناه» و معتقدم اگر انسان هم یک مربی و معلم نداشته باشد، همین انسان هم ولگرد می‌شود اینکه حیوان است و پدیده‌ای مثل داعش ظهور و بروز پیدا می‌کند که از حیوان هم وحشی‌تر است. حیوان به طبع خودش وحشی و پرخاشگر است اما اگر به همین حیوان وحشی توجه و رسیدگی شود، رام و مسخر انسان می‌شود.»
وقتی سگ جای اعضای خانواده را می‌گیرد
سگ‌ها حیواناتی هستند که به «وفاداری» شهره شده‌اند تا جایی که جان صاحب خود را از خود دوست‌تر دارند و به خاطر همین ویژگی از قدیم آدم‌ها به این حیوان نجیب علاقه خاصی داشته‌اند و از سگ نگهبان تا سگ گله در زندگی آن‌ها نقش پررنگی داشته است. «سگ ازنظر اسلام دو بعد دارد. یک بعد احکام شرعی است که این احکام شرعی می‌گوید که مثلاً شما وقتی می‌خواهید نماز بخوانید بهترین لباس‌ها را در نماز بپوش می‌خواهی نماز بخوانی بهترین عطرها استفاده کن. این‌ها مقدمات نماز است. یکی از این مقدمات هم که گفتند در نماز آن را رعایت کنید، این است که اگر مثلاً به سگی که بدنش خیس بوده و آن رطوبت سگ به لباس شما اصابت کرد و ماندگار شد، آن لباس را تعویض کنید و نماز بخوانید. این یک قاعده است. این دلیل نمی‌شود که سگ‌کشی بشود یا اصلاً به این حیوانات دست نزنیم یا اگر مریض هستند به آن‌ها رسیدگی نکنیم. در اسلام چند نوع سگ داریم که خریدوفروش آن‌ها اشکالی ندارد. سگ گله، سگ پاسبان، سگ شکارچی؛ اما بعضی برخورد افراطی با این حیوان می‌کنند. من مواردی سراغ دارم که فردی سگی خریده و این سگ را به فرزندش ترجیح می‌دهد. حتی من سراغ دارم خانمی که بین سگ و همسرش، سگ را انتخاب کرد و از شوهرش طلاق گرفت! سگ جای فرزند و همسر و اعضای خانواده را نمی‌گیرد.»
از هیچ حیوانی به‌اندازه سگ نمی‌ترسیدم
طلبه جوان می‌گوید که خودش در کودکی از هیچ جنبنده‌ای به‌اندازه سگ نمی‌ترسیده اما حالا شده فرشته نجات این حیوانات زبان‌بسته «من خودم از آن دسته آدم‌هایی بودم که حسابی از سگ می‌ترسیدم و از هیچ‌چیزی به‌اندازه سگ نمی‌ترسیدم؛ ولی الان این رابطه عاطفی که بین من و این حیوانات بی‌پناه شکل گرفته، دیگر ترس مرا ریخته است. اما خب خیلی‌ها زیادی درگیر این عواطف می‌شوند در هر امری افراط‌وتفریط بشود، نتیجه خوبی ندارد.»
آقای نظافتی می‌گوید بهترین کار برای کم کردن سگ‌های شهری، عقیم کردن آن‌هاست نه سلاخی کردنشان. «درباره مدیریت این سگ‌های شهری بهترین کار این است که آن‌ها را جمع‌آوری کنند و آن‌ها را عقیم‌سازی کنند تا زادوولد آن‌ها متوقف شود. اگر عقیم‌سازی صورت بگیرد، پس از ۵ الی ده سال دیگر اثری از این سگ‌های بی‌پناه یا شهری نخواهد بود؛ اما چون در این زمینه سرمایه‌گذاری نمی‌شود، روزبه‌روز تعداد این سگ‌ها بیشتر می‌شود. و همین سگ‌ها باعث آلودگی می‌شوند و بعدها باعث فجایعی مثل سگ‌کشی می‌شود.»
ما باید چه‌کار کنیم؟
حالا ما آدم‌ها باید چگونه با حیوانات رفتار کنیم؟ رفتاری که به تفریط بیانجامد نه افراط. «در بحث حیوانات شهری ما باید حواسمان به این حیوانات باشد و به‌ویژه در فصل سرد باقی‌مانده غذای خود را برای آن‌ها کنار بگذاریم؛ اما درباره حیات‌وحش لازم به لطف ما نیست و نباید کاری کنیم که از حیات طبیعی خود خارج شود. گنجشک شهری کلاسش بالاست و از غذای ما می‌خورد و کلا حیوان شهری، سبک زندگی‌اش فرق دارد. مثلاً گربه‌های شهری عادت کرده‌اند که غذای پخته بخورند و غذای خام نمی‌خورند یا خیلی از حیوانات استخوان نمی‌خورند و حتماً باید گوشت فیله بخورند. این تبعاتی است که ما برای این حیوانات به بار آوردیم و آن‌ها را لوس کرده‌ایم! و حالا که به ما و غذای ما عادت کرده‌اند، نباید آن‌ها را رها کنیم. خواه‌ناخواه این حیوانات درون شهر ما زندگی می‌کنند؛ بنابراین به رسیدگی و غذا احتیاج دارند و اگر مثلاً تصادف کرده و کنار جاده افتاده، این موجود جان دارد نفس می‌کشد و زجر می‌کشد و آیا ما باید بگذاریم او زجرکش بشود و از دنیا برود یا اینکه باید به آن رسیدگی کنیم؟ما احادیث زیادی در سیره معصومین داریم که به حقوق حیوانات اشاره شده تا جایی که مثلاً درباره سوارکاری سفارش می‌کنند که اگر می‌خواهید سوار اسب بشوید حق ندارید یک‌طرفه و یک‌پهلو سوار اسب شوید و حتماً باید هر دو پایتان توازن داشته باشد که حیوان اذیت نشود. اسلام نهی کرده برای تنبیه حیوان به‌صورت او بزنید.»
قانون درباره حقوق حیوانات چه می‌گوید؟
ما در شرع احادیث زیادی داریم که در آن تأکید شده که ما نه‌تنها نباید به حیوانات آسیب برسانیم که حتی در استفاده از آن‌ها باید اصول اخلاقی را رعایت کنیم و گذشته از آن،T این حیوانات عامل برکت و دفع مصیبت هستند. اما آیا در قانون هم تدابیری برای مصون ماندن این حیوانات، در نظر گرفته‌شده است. در اصل پنجاهم قانون اساسی کشور آمده است: «در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط‌زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌شود. ازاین‌رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن‌که با آلودگی محیط‌زیست یا تخریب غیرقابل‌جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.»
اگر نگاهی به قانون مجازات اسلامی هم بیندازیم، متوجه خواهیم شد برای افرادی که حقوق حیوانات را پایمال می‌کنند، مجازاتی در نظر گرفته‌شده است. در ماده ۶۷۹ قانون مجازات آمده است. «هرکس به‌عمد و بدون ضرورت حیوان حلال‌گوشت متعلق به دیگری یا حیواناتی که شکار آن‌ها توسط دولت ممنوع اعلام‌شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند به حبس از نودویک روز تا شش ماه یا جزای نقدی از یک‌میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم خواهد شد.» و همچنین ماده ۶۸۰ هم می‌گوید:«هرکس برخلاف مقررات و بدون مجوز قانونی اقدام به شکار یا صید حیوانات و جانوران وحشی حفاظت‌شده نماید به حبس از سه ماه تا سه سال و یا جزای نقدی از یک و نیم میلیون ریال تا هجده میلیون ریال محکوم خواهد شد.»
بااینکه در قانون برای کسانی که به حیوانات و به‌طورکلی محیط‌زیست آسیب می‌رسانند، مجازاتی در نظر گرفته شده؛ اما به نظر می‌رسد که این مجازات کافی و بازدارنده نیستند و برای اینکه بتوانیم با اینگونه اقدامات مقابله کنیم، اول به فرهنگ‌سازی درست احتیاج داریم و در قدم بعد به تدوین قوانینی که بیش‌ازپیش از حقوق این جانداران بی‌زبان حمایت کند!