دولت آمریکا در ماده 26 برجام صراحتا تعهد داده است که از اعمال تحریم‌های جدید هسته‌ای خودداری کند:

The U.S. Administration, acting consistent with the respective roles of the President and the Congress, will refrain from imposing new nuclear-related sanctions.(1)

با این وجود، مصوبه 16 نوامبر 2016 مجلس نمایندگان آمریکا (با 419 رای موافق در برابر یک رای مخالف)،‌ حکایت از این دارد که سکوت عملی دولت یازدهم در قبال عمل نکردن دولت آمریکا به تعهدات خود،‌ این گزاره را در ذهن دولتمردان آمریکایی تقویت کرده است که نه تنها می‌توانند به تعهدات خود عمل نکنند، بلکه بدون اینکه آب از آب تکان بخورد، می‌توانند برخلاف تعهداتشان نیز عمل کنند و مطمئن باشند که از سوی ایران، واکنش عملی مشاهده نخواهد شد.

بر اساس بندb  از بخش 13 (Sec. 13)‌ قانون تحریم‌های ایران(ISA)، این قانون در روز 31 دسامبر 2016 یعنی آخرین روز کاری اوباما در کاخ سفید ملغی(Sunset) می‌شود.(2) آمریکایی‌ها اما تصمیم گرفته‌اند این قانون را مجددا برای 10 سال دیگر وضع کنند. از آنجائیکه این قانون شامل تحریم‌های هسته‌ای نیز هست، طبق نص صریح بند 26 برجام، آمریکایی‌ها حتی اگر بخواهند تحریم‌های ISA‌ را مجددا وضع کنند،‌ باید تحریم‌های مشخصا هسته‌ای را از متن خارج نمایند. اما این کار را نکرده‌اند و در واقع، برخلاف برجام، در حال وضع تحریم‌های جدید هسته‌ای هستند.

این طرح باید در مجلس سنا نیز به تصویب رسیده و نهایتا به امضای رئیس جمهور فعلی آمریکا برسد. باراک اوباما نیز پیشتر با اعمال این تحریم‌ها برای یک دوره 10 ساله دیگر موافقت کرده است. (3) در هر صورت،قانون جدید چه توسط اوباما امضا شده و چه به هر دلیلی توسط رئیس جمهور بعدی امضا شود، ‌برجام صراحتا نقض شده و بی‌اعتبار است. مردم ایران از برجام انتظار لغو تحریم‌ها را داشته‌اند و به آنها اینگونه وعده داده شده است. اما امروز نه تنها خبری از لغو تحریم‌ها نیست، بلکه تحریم‌های جدید نیز در راهند.

دریابان شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی روز گذشته تمدید تحریم‌ها را لگد زدن به برجام خوانده و هشدار داده‌اند که «در صورت نقض توافق وین از سوی طرف مقابل، بسته اقدامات فنی پیش‌بینی شده به عنوان پاسخ به سرعت اعمال می‌شود.»(4) این موضع، نشان می‌دهد ظاهرا دیگر قرار نیست که آقای عراقچی به تلویزیون بروند و تحریم‌ها را توجیه کنند. در داخل دولت یازدهم نیز اگر تاکنون به عدم‌النفع از برجام رضایت داده شده، تحمل خسارات جدید وجود ندارد.

رهبر حکیم انقلاب اسلامی با شناخت دقیقی که از ماهیت دولت آمریکا دارند، اجرای برجام توسط ایران را مشروط به این کرده‌اند که به هیچ وجه تحریم جدیدی از سوی امضا کنندگان توافق اعمال نشود:‌»در سراسر دوره‌ هشت‌ساله، وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای (از جمله بهانه‌های تکراری و خودساخته‌ی تروریسم و حقوق بشر) توسّط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، نقض برجام محسوب خواهد شد و دولت موظّف است طبق بند 3 مصوّبه‌ مجلس، اقدام‌های لازم را انجام دهد و فعّالیّت‌های برجام را متوقّف کند».(5)

از دیگر سو بر اساس بند 3 مصوبه 21 مهرماه 94 مجلس نیز، دولت موظف است هرگونه عدم پایبندی طرف مقابل در زمینه لغو موثر تحریم‌ها و یا بازگرداندن تحریم‌های لغو شده و یا وضع تحریم تحت هر عنوان دیگر را به دقت رصد کند و اقدامات متقابل در جهت احقاق حقوق ملت ایران انجام دهد و همکاری داوطلبانه را متوقف نماید و توسعه سریع برنامه‌ی هسته‌ای صلح آمیز جمهوری اسلامی ایران را سامان دهد به طوری که ظرف مدت دو سال ظرفیت غنی سازی کشور به 190 هزار سو افزایش یابد. این موضوع به شورای عالی امنیت ملی سپرده شده و لذا باید منتظر ماند و دید بسته فنی دریابان شمخانی، چه نسبتی با سطح تعریف شده در قانون مجلس دارد.

قانون جدید تحریم‌ها که در مجلس نمایندگان آمریکا به تصویب رسید، البته منحصر به تمدید تحریم‌های منقضی شده نیست بلکه مصوب کرده‌اند هر کشور یا شرکتی که با سوریه تجارت کرده یا دولت دمشق را تامین مالی می‌کند،‌ تحریم شود. عنوان این تحریم جدید، جز «برجام منطقه‌ای» چیز دیگری نمی‌تواند باشد.

آمریکایی‌ها ظاهرا به این مدل در سیاست خارجی خود رسیده‌اند که تحریم کنند، رفتار طرف مقابل را با وعده لغو تحریم تغییر داده و باعث عقب نشینی او شوند، و تحریم‌ها را حفظ کنند! نباید اجازه داد که به این مدل برجامی، عادت کنند.

پانوشت‌ها:

--------------------------------------------

1- https://eeas.europa.eu/statements-eeas/docs/iran_agreement/iran_joint-comprehensive-plan-of-action_en.pdf

2- http://www.state.gov/documents/organization/160836.pdf

3- http://www.jpost.com/Israel-News/Politics-And-Diplomacy/Obama-told-Engel-he-supports-Iran-Sanctions-Act-renewal-464021

4- http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950825001721

5- http://farsi.khamenei.ir/message-content?id=31168