بر اساس توافقی که سال گذشته میان ایران و گروه 1+5 به دست آمد، قرار شده میزان ذخایر آب سنگین ایران از 130 متریک تن فراتر نرود. در گزارش تازه یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عنوان شده است که ذخایر آب سنگین ایران به 130.1 متریک تن رسیده، اما تهران اعلام کرده که قصد دارد به زودی بخشی از این ذخایر را به خارج از کشور منتقل کند.
اعلامیه فروش کافی نیست!
نماینده آمریکا در آژانس در بخشی از بیانیه‌اش ضمن توصیه به ایران برای اجرای کامل تعهدات خود، گفته است: «ما اعلامیه ایران مبنی بر موجود بودن آب سنگین برای فروش را به اطلاع کشورهای عضو رسانده‌ایم؛ اما چنین اقدامی به معنی اجرای تعهدات برجامی ایران نیست. ایران در برجام متعهد شده است که بیش از نیازی که در این توافقنامه اعلام شده، آب سنگین ذخیره نکند».
این بیانیه می‌افزاید: «هرگونه آب سنگین مازادی نباید در ایران باقی بماند. همانطور که به صراحت در برجام اعلام شده، اگر ایران سعی کند با در معرض فروش قرار دادن آب سنگین مازاد سقف را رعایت کند، این آب سنگین باید در عین حال به خریدار بین‌المللی تحویل داده شود. اینکه تنها به کشورها اطلاع داده شود که آب سنگین به فروش گذاشته شده، بدون آنکه این آب از ایران خارج شود، به معنی اجرای تعهدات نخواهد بود».
موضع‌گیری آمانو
خبرگزاری «رویترز» در گزارشی اشاره می کند که یوکیا آمانو، مدیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در نشست شورای حکام که پنجشنبه 17 نوامبر برگزار شد درباره میزان آب سنگین ایران و تعداد سانتریفوژهای این کشور گزارش داد. بر اساس گزارش یوکیا آمانو، جمهوری اسلامی ایران 100 کیلو آب سنگین بیش از میزان پیش بینی شده در توافق هسته‌ای در اختیار دارد.
بر اساس توافق هسته‌ای، جمهوری اسلامی ایران می‌بایست در دو فاز میزان موجودی آب سنگین خود را کاهش دهد. در فاز نخست ایران متعهد شده بود مقدار آب سنگین خود را به 130 تن کاهش دهد و در فاز دوم به 90 تن. حال بر اساس گزارش آمانو که هفته پیش منتشر شده، موجودی آب سنگین ایران 100 کیلو بیشتر از حد مجاز عنوان شده است.
به نوشته «رویترز»، آمانو در نشست روز گذشته آژانس، به مقامات ایرانی در زمینه بالا رفتن ذخایر آب سنگین هشدار داد. او در شورای حکام گفت: «برای آنکه اعتماد بین‌المللی به اجرای دقیق توافق هسته‌ای آسیب نبیند، مهم است که چنین چیزی در آینده تکرار نشود».
مدیر آژانس البته در ادامه گزارش خود به تلاش‌های ایران برای صدور بخش دیگری از موجودی آب سنگین خود اشاره کرد. در صورت اجرایی شدن این اقدام، میزان موجودی آب سنگین ایران کاهش خواهد یافت و به زیر 130 تن خواهد رسید. از جانب دیگر در گزارش آژانس آمده است که ایران شمار سانتریفوژهای خود را مطابق تعهدات برجام کاهش داده است.
چرا این 100 کیلو اینقدر اهمیت یافت؟
هرچند با توجه به مشخص بودن تعهدات طرفین در چارچوب برجام، طبیعی است که هرگونه مغایرت موجود در اقدامات آن ها با مفاد مورد توافق، با اعتراض و هشدار طرف مقابل مواجه شود، اما این موضع گیری های مکرر طی تنها یک روز و به ویژه رسانه ای کردن آن ها به صورت گسترده، این سوال را به ذهن متبادر می سازد که دلیل جنجال آفرینی بر سر تنها 100 کیلو آب سنگین مازاد که آن هم صراحتاً اعلام شده قرار است از کشور خارج شود، چیست؟
«دویچه وله» این موضوع را از یک منظر مورد توجه قرار داده و می نویسد با توجه به روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور جدید آمریکا و موضع گیری های وی درباره لغو یا پاره کردن برجام، کشورهای غربی نگرانند که هرگونه تخلف هرچند کوچک از سوی ایران، بهانه ای برای این کار به دست ایران بدهد و به همین دلیل است که ضمن نشان دادن این واکنش گسترده، خواستار جلوگیری از تکرار آن هستند.
هرچند این استدلال با توجه به موضع گیری های چند روز اخیر کشورهای اروپایی مبنی بر ضرورت حفظ برجام، منطقی به نظر می رسد، اما سناریوی بدبینانه تری نیز در این میان وجود دارد و آن، این است که با توجه به تأثیرپذیری همیشگی سیاست های آژانس از رویکردهای سیاسی دولت آمریکا، اکنون که نشانه های سخت گیری در قبال ایران از سوی دولت جدید و همچنین کنگره آمریکا پیدا شده، آژانس نیز تلاش دارد خود را با این رویکرد تطبیق داده و به نوعی دل دولت جدید آمریکا را نیز به دست آورد. بر همین اساس، این نهاد به دنبال نشان دادن آن است که حتی کوچکترین اقدام در مغایرت با مفاد برجام نیز از نظر دور نمانده و پیگیری خواهد شد.