سرویس جهان مشرق - عملیات بزرگ و سرنوشت ساز آزادسازی شهر «موصل»، پایتخت استان «نینوا» در شمال عراق که از آن تحت عنوان «مادر جنگ ها» نیز نام برده شده، 17 اکتبر برابر با 26 مهر ماه گذشته با فرمان رسمی «حیدر العبادی»، نخست وزیر و فرمانده کل نیروهای مسلح این کشور آغاز شده بود، همچنان ادامه دارد و وارد پنجمین مرحله خود شده است.

 

در این عملیات حدود 30 هزار نفر از نیروهای ارتش و امنیتی و همچنین «الجیش الشعبی» یا همان «نیروهای داوطلب و بسیج مردمی» و نیروهای کُرد پیشمرگه عراق مشارکت دارند و قرار است، با غلبه بر 3500 تا 4500 داعشی مستقر در موصل، بیش از یک میلیون غیر نظامی ساکن این شهر با اکثریت اهل سنت و اقلیت های شیعی و مسیحی را آزاد کنند.

 

موقعیت استان نینوا در عراق

 

دستاورد 45 روز نبرد موصل

براساس اعلام منابع ارشد امنیتی عراق، ظرف 45 روز عملیات نظامی علیه داعش در محورهای مختلف موصل 369 روستا، شهرک، منطقه مسکونی و همچنین نهاد دولتی و تاسیسات زیر بنایی در استان نینوا از سیطره داعش آزاد و 632 دستگاه خودروی بمب گذاری شده خنثی و منهدم شده است.

 

 

مجموع مساحت مناطق آزاد شده به دست نیروهای عراقی در استان نینوا با هدف آزادسازی شهر «موصل» نیز 5677 کیلومتر مربع برآورد شده است.

 

نقشه تقسیمات اداری و شهری استان نینوی

 

دستاوردهای محور جنوب غربی
در محور جنوب غربی استان نینوا که منطقه «القیاره»، در جنوب غربی شهر موصل را دربر می گیرد، تاکنون 96 روستا، شهرک و منطقه مسکونی آزاد شده است. مجموع مناطق آزاد شده در این محور بالغ بر 2855 کیلومتر مربع است و عملیات در این محور را نیروهای پلیس فدرال عراق و واحدهای وابسته به آن برعهده دارند.

این درحالی است که به موازات آزادسازی این مناطق نیروهای عراقی 239 خودروی بمب گذاری شده را نیز منهدم کردند. مهم ترین مناطق آزادشده در این محور الشوره، حمام العلیل، جاده های جدید و قدیم القیاره به حمام العلیل و کارخانه گوگرد مشارق است. با آزادسازی این مناطق هم اکنون نیروهای عراقی تا حوالی منطقه البو سیف، در جنوب شهر موصل پیشروی کرده اند.

نتایج عملیات در محور جنوب شرقی
محور دوم عملیات آزادسازی موصل، محور جنوب شرقی استان نینوی است که یگان های ارتش عراق مسئولیت آن را برعهده دارند. عملیات در این محور از پل «الکوبر»، در جنوب شرقی شهر موصل آغاز شد و براساس نقشه ریخته شده پیشروی در این محور به سمت بخش غربی این شهر انجام شد.

براساس گزارش های میدانی پیشروی در محور جنوب شرقی از زمان آغاز عملیات موصل تاکنون منتهی به آزادی 54 روستا، شهرک و منطقه شده که مهمترین آنها مرکز شهرستان الحمدانیه، کرملس، شهرستان نمرود، آثار باستانی نمرود و السلامیه می باشد.

 

این درحالی است که این یگان ها موفق به پاک سازی چهار منطقه در بخش شرقی موصل از جمله جاده الکویر به کارخانه تولید آسفالت از لوث عناصر داعش شدند تا مجموع مناطق آزاد شده در این محور به 950 کیلومتر مربع برسد.

به موازات عملیات نیروهای عراقی در این محور 77 خودروی بمب گذاری شده داعش نیز با هماهنگی نیروی هوایی ارتش عراق منهدم گردید.

نتایج عملیات در محور جنوبی
بنابر گزارش منابع نظامی و امنیتی ارشد عراق محور جنوبی که از شمال رود «الزاب الکبیر» که به اختصار «الزاب» نامیده می شود، از زمان آغاز عملیات آزادی موصل تاکنون شاهد آزادسازی 17 روستا و شهرک با مساحتی بالغ بر 320 کیلومتر مربع بوده است.

طی آزادسازی این مناطق که مسئولیت آن را یگان ها و نیروهای شرکت کننده در عملیات آزادسازی نینوا برعهده دارند، نیز 12 خودروی بمب گذاری شده خنثی و منهدم گردید. منطقه «دشت نینوی» مهمترین منطقه آزاد شده در این محور است که سه شهرستان حمدانیه، شیخان و تلکیف را دربر می گیرد و اغلب ساکنان آن را اقلیت های ایزدی‌، ترکمن و شبک‌ تشکیل می دهند.

نتایج عملیات در محور شمالی
اما از آغاز عملیات بزرگ موصل تاکنون محور عملیاتی شمال که مسئولیت عملیات نظامی در این محور را لشکر 16 پیاده نظام ارتش عراق بر عهده دارد، شاهد آزادسازی 25 روستا و شهرک از جمله مناطق الشلالات، البعویزه و دجله مول بوده تا مجموع مناطق آزادشده به 112 کیلومتر مربع بالغ شود.

 

 

در این محور نیز به موازات عملیات نظامی نیروهای عراقی 23 خودروی بمب گذاری شده را خنثی و منهدم کردند.

عملیات نظامی در این محور هم اکنون بر آزادسازی منطقه «البرید» متمرکز است که نیروهای امنیتی عراق آن را به محاصره خود درآورده و به موازات آن درحال پیشروی به سمت رود «الخوصر» که این منطقه را از رودخانه «دجله» جدا می‌کند، هستند.

این درحالی است که جدیدترین گزارش ها از آزادی روستاها و شهرک های قره تبه، کوری غریبان، الدراویش و ابو جربوعه در محور عملیاتی شمال موصل از سیطره داعش حکایت دارد.

نتایج عملیات در محور شرقی
در خصوص عملیات نظامی محور شرق موصل نیز به موازات پیشروی نیروهای یگان مبارزه با تروریسم عراق که مسئولیت این محور را برعهده دارند، 15 روستا، شهرک و منطقه از جمله دو منطقه برطله و بزوایا آزاد شده و 23 منطقه از مناطق بخش غربی موصل نیز به دست این نیروها پاک سازی شده و عملیات برای پاکسازی پنجاه و شش منطقه دیگر در این بخش از شهر موصل پس از آزادسازی آنها ادامه دارد.

مساحت مناطق آزاد شده در این محور جمعا 140 کیلومتر مربع برآورد شده است، در حالی که بخش قابل توجهی از این مناطق را تاسیسات زیر بنایی و مراکز حکومتی و دولتی تشکیل می دهند.

در جریان عملیات های نظامی جاری در این محور نیز 151 خودرو بمب گذاری شده داعش توسط مهندسان یگان مبارزه با تروریسم عراق پس از شناسایی و خنثی، منهدم گردید.

 

 

نیروهای بسیج مردمی عراق طی عملیات های خود در این محور 1800 کیلومتر مربع مناطق قرار گرفته در محور غربی نینوا را آزاد و هفتاد و پنج خودرو بمب گذاری شده را با همکاری نیروی هوایی ارتش عراق منهدم کردند.

هدف آتی نیروهای الحشد الشعبی منطقه راهبردی «تل عبطه» است که توسط این نیروها محاصره شده است. بارش های شدید موجب کُند شدن عملیات در این محور شده است، شدت بارش ها به حدی بوده که جاده ها و مسیرهای ارتباطی خاکی ایجاد شده توسط واحد مهندسی الحشد الشعبی را غیر قابل استفاده کرده و این واحد درحال احداث مسیرهای جدید در محور غربی تلعفر برای تردد این نیروهاست.

 

محور نیروهای پیشمرگه
اما در محور نیروهای پیشمرگه از هفدهم اکتبر تاکنون 28 شهرک، روستا و منطقه از جمله منطقه بعشیقه آزاد شده تا مساحت مناطق آزادشده جمعا به 500 کیلومتر مربع بالغ شود.

در این محور نیز نیروهای پیشمرگه 55 خودروی بمب گذاری شده داعش را خنثی و منهدم کردند.

موقعیت نیروهای عراقی در میدان
به این ترتیب می توان گفت، پس از حدود هفت هفته از آغاز عملیات باز پس ‌گیری موصل، نیروهای نظامی و مسلح عراق موفق شده اند، کنترل نیمی از بخش شرقی موصل را در دست گیرند. یکی از مهمترین دلایل کُندی پیشروی نیروهای عراقی وجود تک ‌تیراندازان داعش، انتحاری‌ ها و خودروهای بی شمار بمب‌ گذاری شده این گروه و همچنین جاده ها و مناطق مین گذاری شده است که پیشروی در آنها مستلزم پاک سازی این میدان های مین و از پیش رو برداشتن موانع دیگر مانند انتحاری ها و تک ‌تیراندازان داعش است.

«فرقه الذهبیه» یا همان یگان نیروهای نخبه و ویژه ارتش عراق تنها گروه نظامی است که موفق شده از محور شرقی وارد موصل شود. درحالی که نیروهای ارتش و پلیس فدرال و پیشمرگه‌ ها از محور شمالی و جنوبی این شهر را محاصره کرده و نیروهای الحشد الشعبی تلاش می‌ کنند، از محور غربی حلقه محاصره موصل را تکمیل کنند.

 

صرف نظر از عامل آب و هوا و موانع ایجاد شده توسط داعش، محور غربی که در اختیار نیروهای الحشد الشعبی است، با یک مانع بزرگ و مهم به نام نیروهای «ائتلاف بین المللی» به رهبری آمریکا مواجه است که از ابتدا با مشارکت الحشد الشعبی در عملیات آزادسازی موصل مخالف بود و عدم همکاری نیروهای این ائتلاف با بسیج مردمی عراق به یکی از مهمترین دلایل کُندی عملیات در این محور مبدل شده است.

فرماندهان میدانی ارشد این نیرو تاکید می کنند، نیروهای ائتلاف بین المللی با اخلال در سیستم های ارتباطی و مخابراتی، مانع اتمام عملیات و ماموریت محوله به نیروهای الحشد الشعبی در این محور می شوند، آنها با مانع تراشی و عدم همکاری با الحشد الشعبی تلاش دارند، این نیرو را ناتوان از ادامه عملیات و ورود به مرحله آزادسازی شهر موصل جلوه دهند.

پیش از آغاز عملیات آزادسازی موصل آمریکایی ها با راه اندازی جنگ روانی – رسانه ای گسترده و تحت این عنوان که نیروهای الحشد الشعبی تنها شیعیان عراق را دربرمی گیرد، به این بهانه که مشارکت آنها در عملیات موصل تقابل سنی – شیعی را در عراق و به ویژه شهر موصل تشدید خواهد کرد و به راه انداختن موج گسترده شیعه هراسی مانع مشارکت این نیرو در عملیات آزادسازی موصل شوند.

آمریکا درحالی به دستاویز شیعی بودن نیروهای الحشد الشعبی متوسل شده که دستکم 25 گروه نظامی از نیروهای داوطلب مردمی اهل سنت عراق در این نیرو عضویت دارند و از زمان تشکیل در تابستان 2014 میلادی تاکنون در کنار گروه های متشکل از نیروهای داوطلب مردمی اهل تشیع در عملیات های آزادسازی مناطق مختلف عراق از سیطره داعش مشارکت داشته است.

 

اهمیت عملیات آزادسازی موصل
اهمیت عملیات آزادسازی موصل در این امر نهفته است که پیامدها و نتایج آن تنها به بُعد نظامی یعنی آزادی شهر موصل و مناطق اطراف آن از سیطره داعش محدود نمی‌شود، بلکه بازتاب های مهم و تاثیرگذار آن را باید آن سوی جبهه های نبرد ملاحظه کرد که مهمترین آن بازگشت امنیت و ثبات به عراق درپی تضعیف داعش و خشکاندن ریشه تروریسم در این کشور است که سال ها مناطق مختلف این کشور را به شدت ناامن کرده است.